Carolus Linnaeus: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 20:56, 5 Ionawr 2014

Carolus Linnaeus Biolegydd
Geni:	23 Mai 1707 Stenbrohult, Sweden
Marw:	10 Ionawr 1778 Uppsala, Sweden

Biolegydd Swedaidd oedd Carolus Linnaeus (yn hwyrach, Carl von Linné ac yn wreiddiol Carl Linnæus neu Carolus Linnæus yn Swedeg) (23 Mai 1707 – 10 Ionawr 1778). Cyflwynodd y system dosbarthiad biolegol a chafodd lawer o ddylanwad ar ecoleg modern.

Fe'i ganwyd yn Stenbrohult mewn ardal Smalandia yn ne Sweden. Roedd ei dad a'i daid yn eglwyswyr ac roedden nhw'n dymuno'r un gwaith i Carolus. Ond roedd ei diddordeb e mewn botaneg a danfonwyd ef i astudio ym Mhrifysgol Lund ac ar ôl blwyddyn aeth ef Brifysgol Uppsala.

Yn ystod ei astudiaethau daeth Linnaeus i'r penderfyniad y dylai dosbarthiad planhigion fod yn seiliedig ar friger a phistil ac ysgrifennodd draethawd bach am ei damcaniaeth. O ganlyniad, enillodd ef swydd fel is-athro Ym 1732 cafodd arian gan Academi'r Gwyddorau (Academy of Sciences) Uppsala i deithio ac astudio brodorion Laplandia, mwynau gwerthfawr, planhigion ac anifeiliaid - mewn tir a oedd bron heb ei gofnodio ar y pryd. Ar ôl hynny cyhoeddodd Flora Laponica ym 1737.

Aeth Linnaeus i'r cyfandir a chyfarfu a Jan Frederik Gronovius yn yr Iseldiroedd. Dangosod iddo ddrafft o'i draethawd am ddosbarthiad biolegol, Systema Naturae, i Gronovius. Roedd y system hon yn defnyddio enwau genws-rhywogaeth byrion a manwl-gywir yn lle enwau hirion traddodiadol, e.e. Physalis angulata yn lle physalis amno ramosissime ramis angulosis glabris foliis dentoserratis. Er iddo ddatblygu'r system hon, sef enwi deuenwol, gan y brodyr Bauhin, roedd Linnaeus yn ehangu ac yn hysbysu'r system ymhellach.

Rhoddodd Linnaeud enwau synhwyrol i'r anifeiliad a'r planhigion. Er enghraifft roedd dyn yn Homo sapiens "dyn call" iddo fe. Ond iddo fe, roedd rhywogaeth dyn arall hefyd: Homo troglodytes, sef "dyn sy'n byw mewn ogof". Roedd hynny yn golygu tsimpansî sydd yn Pan troglodytes heddiw. Rhododd enw i famaliaid hefyd, ar ôl eu chwarennau tethol.

Ym 1739 priododd a Sara Morea, merch i feddyg. Ac ym 1741 cafodd swydd fel athro meddygol ym Mhrifysgol Uppsala, ond symudodd i swydd fel athro botaneg cyn hir. Roedd ei waith ar ddosbarthiad yn parhau gan gynnwys anifeiliaid a mwynau.

Ym 1755 fe'i gwnaed yn farchog a newydwyd ei enw i Carl von Linné.

Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol

@@ Llinell 9: / Llinell 9: @@
 }}
-Biolegydd [[Sweden|Swedaidd]] oedd '''Carolus Linnaeus''' (yn hwyrach, '''Carl von Linné''' ac yn wreiddiol ''Carl Linnæus'' neu ''Carolus Linnæus'' yn [[Swedeg]]) ([[23 Mai]] [[1707]] – [[10 Ionawr]] [[1778]]). Roedd e'n cyflwyno system [[dosbarthiad biolegol]] a cafodd llawer o ddylanwad ar [[ecoleg]] modern.
+Biolegydd [[Sweden|Swedaidd]] oedd '''Carolus Linnaeus''' (yn hwyrach, '''Carl von Linné''' ac yn wreiddiol ''Carl Linnæus'' neu ''Carolus Linnæus'' yn [[Swedeg]]) ([[23 Mai]] [[1707]] – [[10 Ionawr]] [[1778]]). Cyflwynodd y system [[dosbarthiad biolegol]] a chafodd lawer o ddylanwad ar [[ecoleg]] modern.
-Ganwyd yn [[Stenbrohult]] mewn ardal [[Smalandia]] yn de [[Sweden]]. Roedd ei tad a'i taid yn eglyswyr a roedden nhw yn cynlluno'r un waith i Carolus. Beth bynnag, roedd ei diddordeb mewn [[botaneg]] yn argraffu a'r meddyg y dref a roedd hon yn anfon Carolus Linnaeus i astudio ym [[Prifysgol Lund|Mhrifysgol Lund]]. Ac ar ôl blwydden aeth ef i astudio ym [[Prifysgol Uppsala|Mhrifysgol Uppsala]].
+Fe'i ganwyd yn [[Stenbrohult]] mewn ardal [[Smalandia]] yn ne [[Sweden]]. Roedd ei dad a'i daid yn eglwyswyr ac roedden nhw'n dymuno'r un gwaith i Carolus. Ond roedd ei diddordeb e mewn [[botaneg]] a danfonwyd ef i astudio ym [[Prifysgol Lund|Mhrifysgol Lund]] ac ar ôl blwyddyn aeth ef [[Prifysgol Uppsala|Brifysgol Uppsala]].
-Yn ystod ei astudiaethau daeth Linnaeus i feddwl fod dosbarthiad planhigion seiliog ar [[briger]] a [[pistil]] yn bosib ac ysgrifennodd traethawd bach am ei damcaniaeth. O ganlyniad hynni, enillodd ef swydd fel [[is-athro]] <!-- Saesneg: "adjunct professor" --> Ym [[1732]] cafodd arian gan Academi Gwyddor (Academy of Sciences) Uppsala i forio [[Laponia|Laplandia]], tir bron yn anadnabyddus ar ei pryd. Ar ôl hynny cyhoeddodd ei ''Flora Laponica'' ym [[1737]].
+Yn ystod ei astudiaethau daeth Linnaeus i'r penderfyniad y dylai dosbarthiad planhigion fod yn seiliedig ar [[briger|friger]] a [[pistil|phistil]] ac ysgrifennodd draethawd bach am ei damcaniaeth. O ganlyniad, enillodd ef swydd fel [[is-athro]] <!-- Saesneg: "adjunct professor" --> Ym [[1732]] cafodd arian gan Academi'r Gwyddorau (''Academy of Sciences'') Uppsala i deithio ac astudio brodorion  [[Laponia|Laplandia]], mwynau gwerthfawr, planhigion ac anifeiliaid - mewn tir a oedd bron heb ei gofnodio ar y pryd. Ar ôl hynny cyhoeddodd  ''Flora Laponica'' ym [[1737]].
-Aeth Linnaeus i'r cyfandir a cwrdodd a [[Jan Frederik Gronovius]] yn [[yr Iseldiroedd]]. Ardangosodd drafft ei traethawd am dosbarthiad biolegol, ''[[Systema Naturae]]'', i Gronovius. Roedd y system hon yn defnyddio enwau genws-rhywogaeth byrion a manwl-gywir yn le enwau hirion traddodiadol, e.e. ''Physalis angulata'' yn le ''physalis amno ramosissime ramis angulosis glabris foliis dentoserratis''. Er datblygwyd y system hon, sef [[enwi deuenwol]], gan y [[Bauhin|brodyr Bauhin]], roedd Linnaeus yn ehangu ac yn hysbysu'r system.
+Aeth Linnaeus i'r cyfandir a chyfarfu a [[Jan Frederik Gronovius]] yn [[yr Iseldiroedd]]. Dangosod iddo ddrafft o'i draethawd am ddosbarthiad biolegol, ''[[Systema Naturae]]'', i Gronovius. Roedd y system hon yn defnyddio enwau genws-rhywogaeth byrion a manwl-gywir yn lle enwau hirion traddodiadol, e.e. ''Physalis angulata'' yn lle ''physalis amno ramosissime ramis angulosis glabris foliis dentoserratis''. Er iddo ddatblygu'r system hon, sef [[enwi deuenwol]], gan y [[Bauhin|brodyr Bauhin]], roedd Linnaeus yn ehangu ac yn hysbysu'r system ymhellach.
-Rhoddodd Linnaeud enwau oedd e'n meddwl yn synnwyr cyffredin i'r anifeiliad a phlanhigion. Er enghraifft roedd dyn yn ''Homo sapiens'' "dyn call" iddo fe. Ond iddo fe, roedd rhywogaeth dyn arall hefyd: ''Homo troglodytes'', sef "dyn sy'n byw mewn ogof". Roedd hynny yn golygu [[tsimpansî]] sydd yn ''Pan troglodytes'' heddiw. Rhododd enw i [[mamal]]iaid hefyd, ar ôl eu chwarennau tethol.
+Rhoddodd Linnaeud enwau synhwyrol i'r anifeiliad a'r planhigion. Er enghraifft roedd dyn yn ''Homo sapiens'' "dyn call" iddo fe. Ond iddo fe, roedd rhywogaeth dyn arall hefyd: ''Homo troglodytes'', sef "dyn sy'n byw mewn ogof". Roedd hynny yn golygu [[tsimpansî]] sydd yn ''Pan troglodytes'' heddiw. Rhododd enw i [[mamal|famaliaid]] hefyd, ar ôl eu chwarennau tethol.
-Ym [[1739]] priododd a Sara Morea, ferch meddyg. Ac ym [[1741]] cafodd swydd fel athro meddyg ym Mhrifysgol Uppsala, ond roedd e'n symund i swydd fel athro botaneg mewn ychydig. Roedd ei waith dosbarthiad yn parhau gan gynnwys anifeiliaid a mwynau.
+Ym [[1739]] priododd a Sara Morea, merch i feddyg. Ac ym [[1741]] cafodd swydd fel athro meddygol ym Mhrifysgol Uppsala, ond symudodd i swydd fel athro botaneg cyn hir. Roedd ei waith ar ddosbarthiad yn parhau gan gynnwys anifeiliaid a mwynau.
-Ym [[1755]] aeth ef i fod yn farchog a newydwyd ei enw i Carl von Linné.
+Ym [[1755]] fe'i gwnaed yn farchog a newydwyd ei enw i Carl von Linné.
 {{Cyswllt erthygl ddethol|de}}