Mohammad Reza Pahlavi: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B Yn gosod File:Shah_of_iran.png yn lle Shah_of_iran.jpg (gan Rillke achos: Tech-maintenance: Adjusting file extension to MIME format:jpg→png). |
Legobot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 56 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q128245 (translate me) |
||
| Llinell 18: | Llinell 18: | ||
[[Categori:Pobl o Tehran]] |
[[Categori:Pobl o Tehran]] |
||
[[Categori:Teyrnoedd Persia]] |
[[Categori:Teyrnoedd Persia]] |
||
[[ar:محمد رضا بهلوي]] |
|||
[[arz:محمد رضا بهلوى]] |
|||
[[az:Məhəmməd Rza Pəhləvi]] |
|||
[[bg:Мохамед Реза Пахлави]] |
|||
[[bs:Muhamed Reza Pahlavi]] |
|||
[[ca:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[ckb:محەممەدڕەزا پەھلەوی]] |
|||
[[cs:Muhammad Rezá Pahlaví]] |
|||
[[da:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[de:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[diq:Mıhemmed Rıza Pehlewi]] |
|||
[[el:Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί]] |
|||
[[en:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[eo:Mohamed Reza Pahlavi]] |
|||
[[es:Mohammad Reza Pahlevi]] |
|||
[[et:Moḩammad Reẕā Pahlavī]] |
|||
[[eu:Muhammad Reza Shah Pahlavi]] |
|||
[[fa:محمدرضا پهلوی]] |
|||
[[fi:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[fo:Muhammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[fr:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[he:מוחמד רזא שאה פהלווי]] |
|||
[[hr:Mohammed Reza Pahlavi]] |
|||
[[hu:Mohammad Reza Pahlavi iráni sah]] |
|||
[[id:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[io:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[it:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[ja:モハンマド・レザー・パフラヴィー]] |
|||
[[ka:მოჰამედ რეზა ფეჰლევი]] |
|||
[[ko:모하마드 레자 팔라비]] |
|||
[[ku:Mihemed Reza Pehlevî]] |
|||
[[la:Mahometus Reza Pahlavi]] |
|||
[[mr:मोहम्मद रझा पेहलवी]] |
|||
[[ms:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[mzn:ممرضاشاء]] |
|||
[[nl:Mohammed Reza Pahlavi]] |
|||
[[nn:Muhammed Reza Pahlavi]] |
|||
[[no:Muhammed Reza Pahlavi]] |
|||
[[pl:Mohammad Reza Pahlawi]] |
|||
[[pt:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[ro:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[ru:Мохаммед Реза Пехлеви]] |
|||
[[sh:Mohammed Reza Pahlavi]] |
|||
[[simple:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[sl:Mohamed Reza Pahlavi]] |
|||
[[sq:Mohammad Reza]] |
|||
[[sr:Мохамед Реза Пахлави]] |
|||
[[sv:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[ta:முகம்மத் ரிசா ஷா பஹ்லவி]] |
|||
[[tg:Муҳаммадризо Паҳлавӣ]] |
|||
[[th:พระเจ้าชาห์ โมฮัมหมัด เรซา ปาห์ลาวี]] |
|||
[[tr:Muhammed Rıza Pehlevi]] |
|||
[[uk:Мохаммед Реза Пахлаві]] |
|||
[[ur:محمد رضا شاہ پہلوی]] |
|||
[[vi:Mohammad Reza Pahlavi]] |
|||
[[zh:穆罕默德－礼萨·巴列维]] |
|||
Fersiwn yn ôl 12:07, 14 Mawrth 2013
Shah neu frenin olaf Iran oedd Mohammad Rezā Shāh Pahlavi (Perseg: محمدرضاشاه پهلوی, IPA: [mohæmˈmæd reˈzɒː ˈʃɒːhe pæhlæˈviː]; 26 Hydref 1919 – 27 Gorffennaf 1980) a reolodd y wlad o 16 Medi 1941 hyd ei ddymchweliad yn Chwyldro Islamaidd Iran ar 11 Chwefror 1979. Ef oedd yr ail frenin yn y frenhinllin Pahlavi. Ymysg ei deitlau oedd Ei Fawrhydi Imperialaidd, Shahanshah (Brenin Brenhinoedd,[1] Ymerawdwr), Aryamehr (Golau'r Ariaid), a Bozorg Arteshtārān (Pennaeth y Rhyfelwyr,[2] Perseg: بزرگ ارتشتاران).
Daeth Mohammad Reza i rym yn ystod yr Ail Ryfel Byd wedi i oresgyniad Iran gan Brydain a'r Undeb Sofietaidd orfodi ei dad, Reza Shah, i ymddiorseddi. Yn ystod ei deyrnasiad, cafodd diwydiant olew Iran ei wladoli dan y Prif Weinidog Mohammad Mosaddegh, a nodwyd 2,500 mlynedd ers sefydlu Ymerodraeth Persia gan Cyrus Fawr a phen-blwydd y frenhiniaeth. Llwyddodd diwygiadau economaidd a chymdeithasol y Chwyldro Gwyn, a fwriadwyd gan y Shah i droi Iran yn bŵer mawr ar y lwyfan ryngwladol, i foderneiddio'r wlad trwy wladoli nifer o adnoddau naturiol a rhoi'r bleidlais i fenywod.
Mwslim seciwlar oedd Mohammed Reza, ac yn raddol collodd cefnogaeth y glerigiaeth Shi'a yn Iran, yn enwedig oherwydd ei bolisïau o foderneiddio a seciwlareiddio, y gwrthdaro rhyngddo a dosbarth traddodiadol y bazaari, ac am gydnabod Israel. Bu ffactorau eraill yn ychwanegu i'r tensiynau, megis coup d'état 1953, gwaharddiad ar y Blaid Tudeh gomiwnyddol, arestio a charcharu nifer o garcharorion gwleidyddol, a gormes gwleidyddol gan yr asiantaeth cudd-wybodaeth SAVAK. Erbyn 1979, gorfodwyd y Shah i adael y wlad yn sgîl chwyldro, ac yn fuan diddymwyd y frenhiniaeth yn ffurfiol a datganwyd Iran yn weriniaeth Islamaidd. Bu farw'n alltud yn yr Aifft wedi i'r Arlywydd Anwar Sadat roi lloches iddo.
Ers dechrau'r 1990au, mae enw'r Shah wed ei adfer rhywfaint, ac mae nifer o Iraniaid yn edrych yn ôl ar ei deyrnasiad fel oes fwy llewyrchus i'r wlad[3][4] gyda llywodraeth lai gormesol.[5] Yn ôl y newyddiadurwr Afshin Molavi, mae hyd yn oed pobl dlawd ac annysgedig, cefnogwyr traddodiadol y Chwyldro Islamaidd, i'w clywed yn gwneud sylwadau megis "bendith Duw ar enaid y Shah, roedd yr economi yn well y pryd hwnnw", a dywed Molavi "mae llyfrau am y Shah (hyd yn oed y rhai a gaiff eu sensro) yn gwerthu'n gyflym".[6]
Cyfeiriadau
- ↑ D. N. MacKenzie. A Concise Pahlavi Dictionary. Routledge Curzon, 2005.
- ↑ M. Mo'in. An Intermediate Persian Dictionary. Six Volumes. Amir Kabir Publications, 1992.
- ↑ Molavi, Afshin, The Soul of Iran, Norton (2005), t. 74
- ↑ Adroddiad Iran, 2 Chwefror 2004
- ↑ Sciolino, Elaine, Persian Mirrors, Touchstone, (2000), tt. 239, 244
- ↑ Molavi, Afshin, The Soul of Iran, Norton (2005), tt. 74, 10