Fitamin: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 16:47, 11 Mawrth 2013

Cyfansoddyn organig yw fitamin, sydd yn angenrheidiol ar lawer o organebau byw. Fel arfer mae'r organeb yn derbyn y fitamin drwy ei ddiet ond mae rhai eithriadau megis fitamin D sy'n dod o belydrau is-goch yr haul ac yn cael ei greu yn y croen.

Dosberthir fitaminau yn ôl yr hyn mae nhw'n ei wneud (eu gweithgaredd cemegol a biolegol yn hytrach na sut mae nhw wedi cael eu creu (hy eu gwneuthuriad strwythurol).

Mae dau fath o fitaminau: y rhai sy'n hydoddi mewn dŵr a'r rhai hynny sy'n hydoddi mewn olew.

Ei bwrpas

Mae llawer o effeithiau biocemegol i fitaminau yn y corff, a gallent gael effaith ar: hormonau (e.e. fitamin D), gwrthocsidant (e.e. fitamin E) a rheolwyr celloedd a datblygiad meinwe'r corff. Mae teulu fitaminau B yn rhagflaenu ensymau a chydensymau ('coenzymes') sy'n gweithio fel catalyddion y metaboledd. Yr adeg hon, maent yn clymu eu hunain yn sownd i'r ensymau a chânt eu galw yn gwrpiau prosthetig e.e. biotin, sy'n cynorthwyo ensymau i greu 'fatty acids' .

Hanes

Roedd yr hen Eifftiaid yn deall gwerth bwyta iau er mwyn gwella rhai afiechyd e.e. dallineb nos (nyctalopia); erbyn hyn fe wyddom mai diffyg fitamin A yw'r rheswm. Roedd fforwyr a morwyr y 17eg ganrif hefyd yn deall pwysigrwydd ffrwythau ffres i gadw'r clefri poeth (neu 'sgyrfi') i ffwrdd; diffyg fitamin C oedd y tu ôl i'r cwbwl.

Blwyddyn ei ddarganfod a'u tarddiad
Blwyddyn eu darganfod	Fitamin	Tarddiad
1909	Fitamin A (Retinol)	Olew penfras
1912	Fitamin B₁ (Thiamin)	Reis
1912	Fitamin C (Asid Ascorbig)	Lemonau
1918	Fitamin D (Calciferol)	Olew penfras
1920	Fitamin B₂ (Ribofflafin)	Wyau ieir
1922	Fitamin E (Tocopherol)	Gwenith, Cosmetic and Iau
1926	Fitamin B₁₂ (Cyanocobalamin)	Iau
1929	Fitamin K (Phylloquinone)	Alfalfa
1931	Fitamin B₅ (Asid Pantothenig)	Iau
1931	Fitamin B₇ (Biotin)	Iau
1934	Fitamin B₆ (Pyridocsin)	Reis
1936	Fitamin B₃ (Niacin)	Iau
1941	Fitamin B₉ (Asid Ffolig)	Iau

@@ Llinell 48: / Llinell 48: @@
 [[Categori:Fitaminau| ]]
 [[Categori:Diet]]
-[[ar:فيتامين]]
-[[az:Vitaminlər]]
-[[be:Вітаміны]]
-[[be-x-old:Вітаміны]]
-[[bg:Витамин]]
-[[bn:ভিটামিন]]
-[[bs:Vitamini]]
-[[ca:Vitamina]]
-[[ckb:ڤیتامین]]
-[[cs:Vitamín]]
-[[da:Vitamin]]
-[[de:Vitamin]]
-[[dv:ވިޓަމިން]]
-[[el:Βιταμίνη]]
-[[en:Vitamin]]
-[[eo:Vitamino]]
-[[es:Vitamina]]
-[[et:Vitamiinid]]
-[[eu:Bitamina]]
-[[fa:ویتامین]]
-[[fi:Vitamiini]]
-[[fo:Vitamin]]
-[[fr:Vitamine]]
-[[ga:Vitimín]]
-[[gl:Vitamina]]
-[[he:ויטמין]]
-[[hi:विटामिन]]
-[[hr:Vitamini]]
-[[hu:Vitaminok]]
-[[hy:Վիտամին]]
-[[id:Vitamin]]
-[[is:Vítamín]]
-[[it:Vitamine]]
-[[ja:ビタミン]]
-[[jv:Vitamin]]
-[[ka:ვიტამინები]]
-[[kk:Дәрумен]]
-[[km:វីតាមីន]]
-[[kn:ಜೀವಸತ್ವಗಳು]]
-[[ko:비타민]]
-[[ky:Витаминдер]]
-[[la:Vitaminum]]
-[[lb:Vitamin]]
-[[lt:Vitaminas]]
-[[lv:Vitamīni]]
-[[mk:Витамин]]
-[[ml:ജീവകം]]
-[[mr:जीवनसत्त्व]]
-[[ne:भिटामिन]]
-[[nl:Vitamine]]
-[[nn:Vitamin]]
-[[no:Vitamin]]
-[[nov:Vitamine]]
-[[oc:Vitamina]]
-[[pl:Witaminy]]
-[[pnb:وٹامن]]
-[[ps:ويټامين]]
-[[pt:Vitamina]]
-[[ro:Vitamină]]
-[[ru:Витамины]]
-[[scn:Vitamina]]
-[[sh:Vitamin]]
-[[si:විටමින්]]
-[[simple:Vitamin]]
-[[sk:Vitamín]]
-[[sl:Vitamin]]
-[[so:Fiitamiin]]
-[[sq:Vitaminat]]
-[[sr:Vitamin]]
-[[su:Vitamin]]
-[[sv:Vitamin]]
-[[sw:Vitamini]]
-[[ta:உயிர்ச்சத்து]]
-[[te:విటమిన్]]
-[[tg:Витамин]]
-[[th:วิตามิน]]
-[[tk:Witaminler]]
-[[tl:Bitamina]]
-[[tr:Vitamin]]
-[[uk:Вітаміни]]
-[[ur:حیاتین]]
-[[vi:Vitamin]]
-[[wa:Vitamene]]
-[[war:Bitamina]]
-[[yi:וויטאמין]]
-[[zh:维生素]]
-[[zh-min-nan:Bî-tá-mín]]
-[[zh-yue:維他命]]