Belisarius: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 46 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q174943 (translate me) |
||
Llinell 18: | Llinell 18: | ||
[[Categori:Yr Ymerodraeth Fysantaidd]] |
[[Categori:Yr Ymerodraeth Fysantaidd]] |
||
[[als:Belisar]] |
|||
[[ar:بيليساريوس]] |
|||
[[be:Велізарый]] |
|||
[[be-x-old:Бэлізарыюс]] |
|||
[[bg:Велизарий]] |
|||
[[ca:Belisari]] |
|||
[[cs:Belisar]] |
|||
[[da:Belisar]] |
|||
[[de:Belisar]] |
|||
[[el:Βελισάριος]] |
|||
[[en:Belisarius]] |
|||
[[es:Belisario]] |
|||
[[eu:Belisario]] |
|||
[[fa:بلیساریوس]] |
|||
[[fi:Belisarius]] |
|||
[[fr:Bélisaire]] |
|||
[[fy:Belisarius]] |
|||
[[gl:Belisario]] |
|||
[[he:בליזריוס]] |
|||
[[hr:Belizar]] |
|||
[[hu:Flavius Belisarius]] |
|||
[[hy:Բելիսարիուս]] |
|||
[[id:Belisarius]] |
|||
[[it:Belisario]] |
|||
[[ja:ベリサリウス]] |
|||
[[ka:ველისარიუსი]] |
|||
[[ko:벨리사리우스]] |
|||
[[la:Flavius Belisarius]] |
|||
[[lt:Belisarijus]] |
|||
[[nl:Belisarius]] |
|||
[[no:Belisarius]] |
|||
[[pl:Belizariusz]] |
|||
[[pt:Belisário]] |
|||
[[ro:Belisarie]] |
|||
[[ru:Велисарий]] |
|||
[[scn:Belisariu]] |
|||
[[sh:Velizar]] |
|||
[[sk:Belisar]] |
|||
[[sq:Belisarius]] |
|||
[[sr:Велизар]] |
|||
[[sv:Belisarius]] |
|||
[[tl:Belisarius]] |
|||
[[tr:Belisarius]] |
|||
[[uk:Велізарій]] |
|||
[[war:Belisarius]] |
|||
[[zh:贝利撒留]] |
Fersiwn yn ôl 17:37, 9 Mawrth 2013
Flavius Belisarius, Groeg Βελισάριος , (505-565), oedd cadfridog enwocaf yr Ymerodraeth Fysantaidd. Dan yr ymerawdwr Justinianus I, bu'n gyfrifol am adfenniannu rhan helaeth o'r Ymerodraeth Rufeinig yn y gorllewin, tiriogaethau oedd wedi eu colli am dros ganrif.
Credir i Belisarius gael ei eni yn ninas Germane neu Germania, heddiw Sapareva Banya yn ne-orllewin Bwlgaria. Ymunodd a'r fyddin yn ieuanc, a daeth yn aelod o warchodlu'r ymerawdwr Justinus I. Wedi marwolaeth Justinus, penododd yr ymerawdwr newydd, Justinianus, ef yn gadfridog ar y fyddin yn y dwyrain, i wynebu ymosodiadau gan Ymerodraeth Persia. Gorchfygodd y Persiaid ym Mrwydr Dara yn 530 ac ym Mrwydr Callinicum ar Afon Ewffrates yn 531. Yn 532 ef oedd swyddog uchaf y fyddin yng Nghaergystennin pan fu terfysg Nikayn y ddinas; llwyddodd Belisarius i roi diwedd ar y gwrthryfel, gyda tua 30,000 o bobl yn cael eu lladd.
Penodwyd Belisarius yn arweinydd ymgyrch yn erbyn y Fandaliaid yng Ngogledd Affrica rhwng 533 a 534. Ym Mrwydr Ad Decimum (13 Medi 533) gerllaw Carthago, gorchfygodd Gelimer, brenin y Fandaliaid. Enillodd fuddugoliaeth arall ym mrwydr Ticameron, ac ildiodd Gelimer tua dechrau 534.
Yn 535 gyrrwyd Belisarius ar ymgyrch i geisio adennill tiriogaethau'r Ymerodraeth Rufeinig yn y gorllewin. Glaniodd yn yr Eidal, oedd ym meddiant yr Ostrogothiaid a chipiodd ddinas Rhufain yn 536, yna symudodd tua'r gogledd i gipio Mediolanum (Milano heddiw) yna yn 540 Ravenna, prifddinas yr Ostrogothiaid. Dywedir i'r Ostrogothiaid gynnig derbyn Belisarius fel Ymerawdwr y Gorllewin; cymerodd yntau arno dderbyn y cynnig a defnyddio'r cyfle i gymeryd brenin yr Ostrogothiaid yn garcharor. Yn ddiweddarach galwyd ef o'r Eidal i wynebu ymgyrch Bersaidd yn Syria 541 -542).
Dychwelodd Belisarius i'r Eidal yn 544, lle roedd y sefyllfa wedi newid yn fawr, a'r Ostrogothiaid dan eu brenin newydd Totila wedi adfenniannu gogledd yr Eidal, yn cynnwys Rhufain. Llwyddodd Belisarius i ail-gipio Rhufain am gyfnod, ond roedd yr ymerawdwr yn amau ei deyrngarwch, a galwyd ef yn ôl o'r Eidal, gyda Narses yn cymeryd ei le.
Bu farw Belisarius yn 565. Yn y Canol Oesoedd, dywedid fod Justinianus wedi gorchymyn dallu Belisarius, ac iddo ddiweddu ei oes fel cardotyn dall. Nid yw'r rhan fwyaf o haneswyr modern yn credu fod yr hanes yma'n wir.