Prwsia: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 77 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q38872 (translate me) |
||
| Llinell 19: | Llinell 19: | ||
{{Link FA|ar}} |
{{Link FA|ar}} |
||
{{Link FA|nl}} |
{{Link FA|nl}} |
||
[[af:Pruise]] |
|||
[[als:Preussen]] |
|||
[[ang:Prēossland]] |
|||
[[ar:بروسيا]] |
|||
[[ast:Prusia]] |
|||
[[bat-smg:Prūsėjė]] |
|||
[[be-x-old:Прусія]] |
|||
[[bg:Прусия]] |
|||
[[bn:প্রুশিয়া]] |
|||
[[br:Prusia]] |
|||
[[ca:Prússia]] |
|||
[[ckb:پرۆس]] |
|||
[[cs:Prusko]] |
|||
[[da:Preussen]] |
|||
[[de:Preußen]] |
|||
[[el:Πρωσία]] |
|||
[[en:Prussia]] |
|||
[[eo:Prusio]] |
|||
[[es:Prusia]] |
|||
[[eu:Prusia]] |
|||
[[fa:پروس]] |
|||
[[fi:Preussi]] |
|||
[[fr:Prusse]] |
|||
[[ga:An Phrúis]] |
|||
[[gd:A’ Phrùis]] |
|||
[[gl:Prusia]] |
|||
[[gv:Yn Phroosh]] |
|||
[[he:פרוסיה]] |
|||
[[hi:प्रुशिया]] |
|||
[[hr:Pruska]] |
|||
[[hsb:Pruska]] |
|||
[[id:Prusia]] |
|||
[[io:Prusia]] |
|||
[[is:Prússland]] |
|||
[[it:Prussia]] |
|||
[[ja:プロイセン]] |
|||
[[ka:პრუსია]] |
|||
[[ko:프로이센]] |
|||
[[la:Borussia]] |
|||
[[lb:Preisen]] |
|||
[[li:Pruses (land)]] |
|||
[[lt:Prūsija]] |
|||
[[lv:Prūsija]] |
|||
[[mk:Прусија]] |
|||
[[mr:प्रशिया]] |
|||
[[ms:Prusia]] |
|||
[[mzn:پروس]] |
|||
[[nap:Prussia]] |
|||
[[nds:Preußen (Landschop)]] |
|||
[[nds-nl:Praissen]] |
|||
[[nl:Pruisen]] |
|||
[[nn:Preussen]] |
|||
[[no:Preussen]] |
|||
[[oc:Prússia]] |
|||
[[pl:Prusy (państwo)]] |
|||
[[pnb:پرشیا]] |
|||
[[pt:Prússia]] |
|||
[[ro:Prusia]] |
|||
[[ru:Пруссия]] |
|||
[[scn:Prussia]] |
|||
[[sh:Pruska]] |
|||
[[si:ප්රෂියාව]] |
|||
[[simple:Prussia]] |
|||
[[sk:Prusko]] |
|||
[[sl:Prusija]] |
|||
[[sq:Prusia]] |
|||
[[sr:Пруска]] |
|||
[[sv:Preussen]] |
|||
[[sw:Prussia]] |
|||
[[tl:Prusya]] |
|||
[[tr:Prusya]] |
|||
[[uk:Пруссія (держава)]] |
|||
[[ur:پروشیا]] |
|||
[[vi:Phổ (quốc gia)]] |
|||
[[yi:פרייסן]] |
|||
[[yo:Prussia]] |
|||
[[zh:普魯士]] |
|||
Fersiwn yn ôl 17:18, 9 Mawrth 2013
Gwladwriaeth rymus yng ngogledd Yr Almaen ar lan y Môr Baltig oedd Prwsia, a sefydlwyd gan y Marchogion Tiwtonaidd yn y 13eg ganrif.
Daeth Prwsia'n ddugiaeth yn 1525 dan reolaeth y frenhinllin Hohenzollern. Unodd â Brandenburg yn 1618 ac erbyn diwedd yr 17eg ganrif, dan reolaeth Ffrederic Wiliam (1620 - 1688), Etholwr Mawr Prwsia, roedd wedi datblygu i fod y wladwriaeth rymusaf yng ngorllewin yr Almaen.
Yn y 18fed ganrif dan reolaeth Ffrederic Fawr (1712 - 1786), Brenin Prwsia (o 1740 hyd ei farwolaeth), ehangwyd ei thiriogaeth. Yn ystod y Rhyfel Saith Mlynedd (1756-1763) roedd Prydain Fawr, Prwsia a Hanofer ar y naill ochr yn brwydro yn erbyn Ffrainc, Awstria, Sweden a Sacsoni ar y llall. Cipiodd Prwsia Silesia a rhan o Wlad Pwyl gan wneud Prwsia yn un o'r gwledydd grymusaf yn Ewrop. Ychwanegwyd rhagor o diriogaeth yng Nghynhadledd Vienna (1815) yn sgîl trechu Napoleon gan y cynghreiriad.
Yn ail hanner y 19eg ganrif reolai Otto von Bismarck (1815 - 1898) ym Mhrwsia. Gorchfygodd Awstria a'i chynghreiriaid Almaenig yn 1866 ac ychwanegwyd Schleswig-Holstein i diriogaeth Prwsia a ffurfiodd Ffederaliaeth Gogledd yr Almaen. Dyma hedyn Ymerodraeth yr Almaen a sefydlwyd ar ôl i Brwsia ennill Rhyfel Ffrainc a Phrwsia (1870-71) gyda Bismarck yn Brif Ganghellor.
Yn 1918, ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf, daeth Prwsia yn weriniaeth annibynnol o fewn Gweriniaeth Weimar, ond roedd wedi colli llawer o'i grym a'i dylanwad. Cafodd Prwsia ei diddymu gan y Cynghreiriaid buddugoliaethus ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd.
Daeth yr enw 'Prwsia' a'r ymadrodd 'gwerthoedd Prwsaidd' i ddynodi effeithiolrwydd, disgyblaeth a hunan-aberth.