Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Albanwyr (Sgotiaid) sy'n gywir
Tagiau: Golygiad cod 2017
gwybodlen
Tagiau: Golygiad cod 2017
Llinell 1: Llinell 1:
{{Gwybodlen Cyn-wladwriaeth
| conventional_long_name = Polish–Lithuanian Commonwealth
| status = Ffederasiwn deuarchaidd
| p1 = Teyrnas Gwlad Pwyl (1385–1569){{!}}Teyrnas Gwlad Pwyl
| flag_p1 = Kingdom of Poland-flag.svg
| p2 = Uchel Ddugiaeth Lithwania
| flag_p2 = Royal banner of the Grand Duchy of Lithuania.svg
| s1 = Teyrnas Galisia a Lodomeria
| flag_s1 = Galicia and Lodomeria flag.png
| s2 = Ymerodraeth Rwsia
| flag_s2 = Flag of Russia.svg
| s3 = Teyrnas Prwsia
| flag_s3 = Flag of the Kingdom of Prussia (1750-1801).svg
| era = [[Y cyfnod modern cynnar]]
| year_start = 1569
| date_start = 1 Gorffennaf
| event_start = [[Undeb Lublin]]
| year_end = 1795
| date_end = 24 Hydref
| event_end = 3ydd Rhaniad
| event2 = Rhaniad 1af
| date_event2 = 5 Awst 1772
| event3 = Cyfansoddiad 3 Mai
| date_event3 = 3 May 1791
| event4 = 2il Raniad
| date_event4 = 23 Ionawr 1793
| image_flag = Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg
| flag_type = Y faner frenhinol ({{circa|1605}})
| flag_border = no
| image_coat = Coat of Arms of the Polish-Lithuanian Commonwealth.svg
| symbol_type = Yr arfbais frenhinol
| image_map = Rzeczpospolita 1619 - 1621.png
| image_map_caption = Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd (gwyrdd), a'i gwladwriaethau caeth (gwyrdd golau), ar ei hanterth ym 1619.
| image_map2 =
| image_map2_caption =
| government_type = {{plainlist|
*[[Brenhiniaeth seneddol]] gyda theyrn etifeddol yn bennaeth ar y wladwriaeth<br/><small>(1569–1572)</small>
*Brenhiniaeth seneddol gyda theyrn etholedig yn bennaeth ar y wladwriaeth<br/><small>(1573–1791; 1792–1795)</small>
*[[Brenhiniaeth gyfansoddiadol|Brenhiniaeth gyfansoddiadol-seneddol]]><br/><small>(1791–1792)</small>}}
| legislature = Sejm
| house1 = Senedd
| type_house1 = Cyfrin Gyngor
| title_leader = Brenin / Uchel Ddug
| leader1 = [[Zygmunt II August]] <small>(cyntaf)</small>
| year_leader1 = 1569–1572
| leader2 = [[Stanisław August Poniatowski]] <small>(olaf)</small>
| year_leader2 = 1764–1795
| religion = '''Swyddogol:'''<br/>[[Yr Eglwys Gatholig]]
{{hidden |style=font-size:100%;padding:0.25em 0 0; |headerstyle=text-align:left;font-weight:normal;
|header = '''Lleiafrifol:'''
|content = {{unbulleted list| [[Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol]] | [[Protestaniaeth]] |[[Iddewiaeth]] | [[Islam]] }}}}
| capital =
* [[Kraków]] (1569–1793)
* [[Warsaw]] (1793–1795)
{{small|(''[[de jure]]'')}}
* Kraków (1569–1596)
* Warsaw (1596–1795)
{{small|(''[[de facto]]'')}}
| stat_area1 =
| stat_year1 =
| ref_area1 =
| stat_area2 = 815000
| stat_pop2 = 8000000
| stat_year2 = 1582
| stat_area3 = 1000000
| stat_pop3 = 12000000
| stat_year3 = 1618
| ref_area3 =
|national_motto = {{plainlist|
*"Si Deus nobiscum quis contra nos"
*"[[Pro Fide, Lege et Rege]]"}}
|national_anthem =
| common_languages = '''Swyddogol:'''<br/>[[Pwyleg]] a [[Lladin]]
{{hidden |style=font-size:100%;padding:0.25em 0 0; |headerstyle=text-align:left;font-weight:normal;
|header = '''Rhanbarthol:'''
|content = {{unbulleted list| [[Lithwaneg]] | [[Rwtheneg]] }}}}
}}
Gwlad yng [[Canolbarth Ewrop|Nghanolbarth]] a [[Dwyrain Ewrop]] oedd '''y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd''' a fodolai o 1569 i 1795. Ffurfiwyd y [[ffederasiwn]] [[deuarchaeth|deuarchaidd]] drwy gyfuno [[Teyrnas Gwlad Pwyl (1385–1569)|Teyrnas Gwlad Pwyl]] ac [[Uchel Ddugiaeth Lithwania]]. Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd oedd un o wladwriaethau mwyaf Ewrop yn ystod [[y cyfnod modern cynnar]], ac yn cynnwys bron 400,000&nbsp;milltir sgwâr a rhyw 11 miliwn o bobl ar ei heithaf yn nechrau yr 17g. Yn ffurfiol, cafodd ei alw gan yr enw hir '''Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania''' ({{iaith-pl|Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie}}, {{iaith-lt|Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė}}, {{iaith-la|Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae}}), neu '''Gymanwlad y Ddwy Genedl''' (Pwyleg: ''Rzeczpospolita Obojga Narodów'', Lladin: Res Publica Utriusque Nationis). Defnyddiwyd yr enw Gwlad Pwyl yn aml i ddisgrifio'r holl Gymanwlad.
Gwlad yng [[Canolbarth Ewrop|Nghanolbarth]] a [[Dwyrain Ewrop]] oedd '''y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd''' a fodolai o 1569 i 1795. Ffurfiwyd y [[ffederasiwn]] [[deuarchaeth|deuarchaidd]] drwy gyfuno [[Teyrnas Gwlad Pwyl (1385–1569)|Teyrnas Gwlad Pwyl]] ac [[Uchel Ddugiaeth Lithwania]]. Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd oedd un o wladwriaethau mwyaf Ewrop yn ystod [[y cyfnod modern cynnar]], ac yn cynnwys bron 400,000&nbsp;milltir sgwâr a rhyw 11 miliwn o bobl ar ei heithaf yn nechrau yr 17g. Yn ffurfiol, cafodd ei alw gan yr enw hir '''Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania''' ({{iaith-pl|Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie}}, {{iaith-lt|Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė}}, {{iaith-la|Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae}}), neu '''Gymanwlad y Ddwy Genedl''' (Pwyleg: ''Rzeczpospolita Obojga Narodów'', Lladin: Res Publica Utriusque Nationis). Defnyddiwyd yr enw Gwlad Pwyl yn aml i ddisgrifio'r holl Gymanwlad.


Fersiwn yn ôl 10:42, 15 Ebrill 2021

Polish–Lithuanian Commonwealth
Ffederasiwn deuarchaidd
Teyrnas Gwlad Pwyl|←
 
←
1569–1795 →
 
→
 
→
Y faner frenhinol (c. 1605) Yr arfbais frenhinol
Arwyddair
Location of {{{common_name}}}
Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd (gwyrdd), a'i gwladwriaethau caeth (gwyrdd golau), ar ei hanterth ym 1619.
Prifddinas

(de jure)

  • Kraków (1569–1596)
  • Warsaw (1596–1795)

(de facto)

Ieithoedd Swyddogol:
Pwyleg a Lladin
Crefydd Swyddogol:
Yr Eglwys Gatholig
Llywodraeth
Brenin / Uchel Ddug
 -  1569–1572 Zygmunt II August (cyntaf)
 -  1764–1795 Stanisław August Poniatowski (olaf)
Deddfwrfa Sejm
 -  Cyfrin Gyngor Senedd
Cyfnod hanesyddol Y cyfnod modern cynnar
 -  Undeb Lublin 1 Gorffennaf 1569
 -  Rhaniad 1af 5 Awst 1772
 -  Cyfansoddiad 3 Mai 3 May 1791
 -  2il Raniad 23 Ionawr 1793
 -  3ydd Rhaniad 24 Hydref 1795
Poblogaeth
 -  1582 amcan. 8,000,000 
     Dwysedd 9.8 /km²  (25.4 /sq mi)
 -  1618 amcan. 12,000,000 
     Dwysedd 12 /km²  (31.1 /sq mi)

Gwlad yng Nghanolbarth a Dwyrain Ewrop oedd y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd a fodolai o 1569 i 1795. Ffurfiwyd y ffederasiwn deuarchaidd drwy gyfuno Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania. Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd oedd un o wladwriaethau mwyaf Ewrop yn ystod y cyfnod modern cynnar, ac yn cynnwys bron 400,000 milltir sgwâr a rhyw 11 miliwn o bobl ar ei heithaf yn nechrau yr 17g. Yn ffurfiol, cafodd ei alw gan yr enw hir Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania (Pwyleg: Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, Lithwaneg: Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė, Lladin: Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae), neu Gymanwlad y Ddwy Genedl (Pwyleg: Rzeczpospolita Obojga Narodów, Lladin: Res Publica Utriusque Nationis). Defnyddiwyd yr enw Gwlad Pwyl yn aml i ddisgrifio'r holl Gymanwlad.

Gwlad aml-ethnig ac amlieithog oedd y Gymanwlad, gan gynnwys Pwyliaid, Lithwaniaid, Rwtheniaid, Almaenwyr, Iddewon, a chymunedau bychain o Datariaid, Armeniaid, ac Albanwyr.[1] Roedd hefyd sawl crefydd, gan gynnwys yr Eglwys Gatholig, Protestaniaeth, yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, Iddewiaeth, ac Islam. Bu ambell gymuned yn meddu ar rywfaint o hunanlywodraeth, er enghraifft Cyngor y Pedair Gwlad a oedd yn arfer y gyfraith Iddewig.

Cyfeiriadau

  1. ↑ Peter Paul Bajer, Scots in the Polish-Lithuanian Commonwealth, 16th–18th Centuries: The Formation and Disappearance of an Ethnic Group (Leiden: Brill, 2012).
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Y_Gymanwlad_Bwylaidd–Lithwanaidd&oldid=10913347"