Amgueddfa Llydaw
 | |
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | amgueddfa ranbarthol, cyhoeddwr  |
|---|---|
| Lleoliad | Les Champs Libres |
| Lleoliad yr archif | municipal archive of Rennes |
 | |
| Rhanbarth | Roazhon |
| Gwefan | http://www.musee-bretagne.fr/ |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae Amgueddfa Llydaw (Llydaweg: Mirdi Breizh; Ffrangeg: musée de Bretagne) yn amgueddfa ethnograffig a hanesyddol, a gartrefwyd yn 2006 yn adeilad gwasanaethau cyhoeddus Les Champs Libres, a leolir rhwng yr orsaf drenau a hen dref Roazhon , yn département Il-ha-Gwilen (Ille-et-Vilaine), yn Llydaw. Cyn hynny, roedd wedi'i leoli ym mhalas y brifysgol, Quai de la Vilaine, ynghyd ag Amgueddfa'r Celfyddydau Cain yn Rennes. Yn 2016, dathlodd Amgueddfa Llydaw ei phen-blwydd yn 40 oed, yn ogystal â 10 mlynedd ers iddi symud i Les Champs Libres.[1]
Trwy gydol ei hanes, bu'n amgueddfa â gweledigaeth i gasglu ac arddangos archifau a deunyddiau o ddiddordeb Llydweig arbennig. Gydag amser bu iddo esblygu o fod yn amgueddfa yn arddangos creuriau archeolegol ac ethnolegol i fod hefyd yn amgueddfa cymdeithasol.[2]
Cennad[golygu | golygu cod]
Ei chenhadaeth yw gwarchod, astudio a chyflwyno hanes Llydaw a'r dreftadaeth Lydaweg, gan gymryd rhan yn y gwaith o'i gwella a'i lledaenu. Mae ei chasgliadau yn cynnwys mwy na 600,000 o ddogfennau a gwrthrychau, sy'n cynrychioli'r dreftadaeth Lydaweg o'r olion cyntaf a adawyd gan bobl hyd heddiw.
Ers 2007, mae'r amgueddfa wedi ennill label nodedig"Twristiaeth ac Anabledd" nodedig (Tourisme et Handicap). Mae ganddo deithiau tywys, yn ogystal â theithiau gyda gwasanaeth mewn iaith arwyddion Ffrangeg a theithiau cyffyrddol.
Hanes yr amgueddfa[golygu | golygu cod]
Daw casgliadau cyntaf yr amgueddfa o atafaeliadau chwyldroadol 1794 a ddygwyd neu gipiwyd oddi ar boneddigion y ddinas adeg Chwyldro Ffrengig [3] ac, yn bennaf, o ystafelloedd rhyfeddodau Christophe-Paul de Robien (1698-1756), llywydd présidents à mortier Senedd Llydaw hynny yw, senedd hanesyddol Llydaw a fodolai gyda sawl senedd arall ar draws Ffrainc o fewn yr Ancien Régime - peidied drysu â Chyngor Rhanbarthol Llydaw gyfoes sy'n gorff a sefydlwyd yn 1982.[4] Mae'r casgliadau'n cynnwys gweithiau celf Llydaweg, Ffrengig a thramor, darnau archeolegol, niwmismatig a hanes natur.[5]
Ganed yr "Amgueddfa Rennes" gyntaf yn swyddogol ar 24ain Vendémiaire y flwyddyn XIV (16 Hydref 1805), y dyddiad y cafodd y fwrdeistref berchnogaeth lawn o'r casgliadau a atafaelwyd.[3][4] Dyma sail i amgueddfeydd Rennes. Dros y ganrif nesaf bu i'r amgueddfa a'r casgliadau symud sawl gwaith.
Ym 1890, dechreuwyd cynnwys gwrthrychau Llydaweg yn y rhestr eiddo ac o 1909 y soniwyd am eu presenoldeb am y tro cyntaf mewn catalog. Mae’r casgliad o wrthrychau ethnograffeg Lydaweg yn parhau yn y cyfnod rhwng y ddau ryfel byd, er yn llai cyson na rhwng 1909 a 1913.[4]
Wedi'r Ail Ryfel Byd[golygu | golygu cod]
Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, derbyniodd amgueddfeydd ethnograffeg ranbarthol ysgogiad newydd diolch i Gyfarwyddiaeth Amgueddfeydd Ffrainc a Georges Henri Rivière.[3] Ym 1946, cynigiodd yr olaf i gyngor y ddinas brosiect amgueddfaol yn canolbwyntio ar Lydaw a'r cenhedloedd Celtaidd.[3] Bydd yn dod i'r amlwg ym 1958 gyda'r daith "Hanes Llydaw o'i tharddiad hyd heddiw" yn Amgueddfa Rennes.[3]
Rhwng 1960 a 1975, agorwyd chwe ystafell yn cyflwyno, yn gronolegol, hanes Llydaw ers y cyfnod cynhanesyddol.[3] Ym 1975 a 1976, mae Amgueddfa Rennes wedi’i rhannu’n ddwy, ar y naill law Amgueddfa Llydaw ac ar y llaw arall Amgueddfa Celfyddydau Cain Rennes, pob un â’i strwythur ymreolaethol ei hun.[3]
Ym 1978, ymwelodd Jean-Yves Veillard, curadur Amgueddfa Llydaw ar y pryd, â fferm Bintinais sydd bellach wedi ei trawsnewid yn eco-amgueddfa. Derbyniodd dinas Rennes y prosiect ac agorodd yr Ecomuseum du Pays de Rennes (a elwir yn "Ecomuseum de la Bintinais" ers 2020) ei ddrysau ym 1987. Wedi'i integreiddio i Amgueddfa Llydaw, daeth yn dyst i'r gorffennol gwledig a rhanbarthol amaethyddol. Mae ei chasgliadau yn rhan o rai Amgueddfa Llydaw.
Ym 1987, penderfynwyd y byddai Amgueddfa Llydaw, heb fawr o le ar safle ceiau Vilaine, yn symud i adeilad newydd.
Yn 2006, integreiddiwyd Amgueddfa Llydaw i adeilad newydd Les Champs Libres, a leolir ger gorsaf Champ de Mars. Lluniwyd yr adeilad gwasanaeth hwn gan y pensaer Christian de Portzamparc.[4] Mae ei leoliad bron yn cyd-fynd â'r un a luniwyd ac a gynigiwyd ym 1945 i gartrefu prosiect ar gyfer Palas Amgueddfeydd.
Casgliadau[golygu | golygu cod]
Mae 11 casgliad Amgueddfa Llydaw wedi’u mynegi o amgylch hanes y wlad, gan gynnwys disgyblaethau megis archaeoleg ac ethnograffeg. Daw'r gwrthrychau o diriogaeth hanesyddol Llydaw, gan gynnwys adran Loire-Atlantique, er bod y casgliadau o'r ail darddiad yn llai niferus.
Mae gan Amgueddfa Llydaw gasgliadau niferus, gyda mwy na 600,000 o wrthrychau a dogfennau, gan gynnwys mwy na 400,000 o negatifau a phrintiau ffotograffig.[3]
Rheolir y casgliadau ar y cyd â'r Ecomuseum de la Bintinais. Mae Amgueddfa Llydaw yn ymdrin â rheolaeth wyddonol, ddogfennol a gweinyddol.[3]
O fis Medi 2017, mae cronfa ddata ar-lein yr amgueddfa yn golygu bod mwy na 170,000 o wrthrychau a dogfennau ar gael o dan drwydded Creative Commons.[6]
Casgliadau archeolegol[golygu | golygu cod]
Cymerasant gasgliadau Christophe-Paul de Robien fel eu sylfaen gychwynnol. [3]
Mae casgliadau archeolegol yr amgueddfa o'r cyfnodau cyn a protohanesyddol, yn ogystal â rhai o'r cyfnod Gallo-Rufeinig, yn gyflawn iawn. Prin yw'r casgliadau o'r Oesoedd Canol a'r oes fodern.[3] Mae'r caffaeliadau diweddaraf yn ceisio amrywio tarddiad daearyddol y darnau ac yn dod, yn arbennig, o Mor-Bihan a Penn-ar-Bed.[3]
Casgliadau niwmismatig[golygu | golygu cod]
Mae cyfanswm casgliadau niwmismatig Amgueddfa Llydaw tua 35,000 o ddarnau arian, medalau a thocynnau. Ym 1881, rhoddodd trysor, o'r enw "trysordy prefectural" 4,000 o ddarnau arian Rhufeinig i gronfeydd niwmismatig yr amgueddfa. Cynrychiolir darnau arian Rhufeinig a Gallig yn dda.[3] Mae’r casgliad canoloesol yn grwpio darnau arian ffiwdal o Dugaeth Llydaw a Theyrnas Ffrainc, ac mae ganddo rai darnau mawreddog megis un o gadieri aur Anne o Lydaw.[3]
Amlygodd arddangosfa o 1999, Les monnaies celtes du musée de Bretagne (Ceiniogau Celtaidd Amgueddfa Llydaw), ac un arall o 2011, Les bretons et l’argent (Y Llydawyr ac Arian), ran o’r casgliadau hyn.
Casgliadau ethnograffig[golygu | golygu cod]
Mae casgliadau ethnograffig Amgueddfa Llydaw yn hynod amrywiol. Maent yn cynnwys gwrthrychau bywyd bob dydd, sy'n gysylltiedig â defnydd domestig. Maent yn perthyn i'r maes preifat (dodrefn, dillad, offer, llestri,...) a hefyd i'r maes proffesiynol (offer a pheiriannau, gwisgoedd gwaith,...).[3] Mae ffurfio casgliadau ethnograffig yn gymharol hwyr, yn bennaf trwy gydol yr 20g.
Casgliadau eiconograffig[golygu | golygu cod]
Mae casgliad eiconograffig yr amgueddfa yn dod ag amrywiaeth eang o gefnogaeth a themâu at ei gilydd: lluniadau, printiau, posteri, mapiau a chynlluniau, cardiau post, printiau, ffotograffau (cadarnhaol ar bapur a negatifau) sy’n ail-greu meysydd pwysig o hanes Llydaw. Datblygodd y casgliad hwn o gasgliad yr Marquis de Robien a ddechreuodd yn yr 1880au.[3] Mae’r casgliad hynaf wedi’i strwythuro o amgylch golygfeydd o ddinasoedd, henebion, lleoedd amlwg, personoliaethau aristocrataidd, oll yn gysylltiedig â Llydaw.[3] Nesaf, canolbwyntiodd yr eiconograffeg ar fywyd cymdeithasol, gwleidyddol ac economaidd y rhanbarth, bywyd bob dydd. Mae ffotograffiaeth yn cymryd lle nodedig yn y set o gasgliadau, gyda rhyw 400,000 o negatifau ar wydr neu ffilm.[3] Mae'r amgueddfa wedi lansio gwaith digido helaeth a rhestr eiddo o'r casgliadau hyn.
Cefndir achos Dreyfus[golygu | golygu cod]
Cynhaliwyd ail brawf y Capten Alfred Dreyfus yn Rennes yn ystod haf 1899, yn y Zola Lyceum, ger Amgueddfa Llydaw.[3] Roedd y broses hon yn rhannu Ffrainc ac yn ennyn diddordeb cenedlaethol a rhyngwladol, gan dynnu sylw curadur yr amgueddfa a luniodd gasgliad bach o erthyglau papur newydd a dogfennau eiconograffig. Ar ôl yr arddangosfa L'Affaire Dreyfus, une affaire toujours actuelle ("The Dreyfus Affair, mater sydd bob amser yn gyfredol") (1973), gwnaeth Jeanne Lévy, merch Alfred Dreyfus, rodd i'r amgueddfa,[3] a fydd yn yn cael ei ddilyn gan roddion eraill. rhoddion teulu a phryniannau gan gasglwyr mewn arwerthiannau cyhoeddus. 4Mae'r gronfa hon yn grwpio rhyw 6,800 o ddarnau, gan gynnwys gohebiaeth niferus, ffotograffau, erthyglau a rhai gwrthrychau.[3]
Arddangosfeydd nodedig[golygu | golygu cod]
Arddangosfa Bretagne est Univers[golygu | golygu cod]
Mae'r arddangosfa tairieithog yma, yn Ffrangeg, Saesneg a Llydaweg yn arddangosfa barhaol, a’i theitl, Bretagne est Univers ("Bydysawd yw Llydaw"), yn dod o gerdd gan Saint-Pol-Roux (1861-1940), ac a ddewiswyd gan Jean-Yves Veillard, cyfarwyddwr Amgueddfa Llydaw ar y pryd.
Gan orchuddio 1,900 m², mae'n cyflwyno hanes a diwylliant Llydaweg trwy 2,300 o wrthrychau.
Mae'n ceisio cyflwyno'r unigoliaeth Lydaweg yn ei dimensiwn cyffredinol. Mae hefyd yn dangos am yn ail gyfnodau o unigedd a bod yn agored i'r byd, gyda chanlyniadau'r olaf ar ddatblygiad Llydaw.
-
Cerflun o fardd o gaer Paule, dyddiedig i'r Ail Oes yr Haearn 2g CC) -
Brigitte du Ménez Hom neu Dduwies Ménez-Hom, o'r 1g OC -
Stele Titus Flavius Postuminus, dyddiedig 135 OC -
Tudalen llawysgrif o'r Cartulario de Redon - Casgliad o lythyrau o ddiwedd yr 8g hyd ganol y 12g a gadwyd yn Abaty Redon yn Llydaw -
Terfyn octroi (treth ddinesig hanesyddol ar nwyddau), Rennes, dechrau'r 20g -
Cerfiad oddi ar Basílica de San Salvador de Rennes -
Amgueddfeydd cenedlaethol Celtaidd eraill[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ de Portzamparc, Christian. "Équipements publics regroupant trois institutions principales: la Bibliothèque municipale, l'espace des sciences et le Musée de Bretagne" (yn Ffrangeg). christiandeportzamparc.com/. Cyrchwyd 9 Tachwedd 2022.
- ↑ Chougnet, Jean François. "Qu'est-ce qu'un musée de société ?" (yn Ffrangeg). mucem.org. Cyrchwyd 9 Tachwedd 2022.
Ces musées de société recouvrent des réalités très différentes. Leur point commun est de traiter de problématiques plus thématiques que monographiques et de s'appuyer sur des objets du quotidien plus que sur des œuvres d’art. Autrefois tournés vers le passé ou « l’autre » - les civilisations extérieures ou les colonies - ces établissements culturels s’intéressent de plus en plus à nos sociétés et aux phénomènes contemporains.
- ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 3.18 3.19 3.20 "Projet Scientifique y Culturel du musée de Bretagne" (PDF) (yn Ffrangeg). musee-bretagne.fr. tt. 36–40. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2022-09-20. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2022.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Rivière, G.H. (1979). "L'histoire du musée de Bretagne" (yn francés). musee-bretagne.fr. t. 7. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2022.CS1 maint: unrecognized language (link)
- ↑ Prod'homme, Laurence (2011). "Objets de l'Histoire, mémoire de Bretagne" (yn Ffrangeg). musee-bretagne.fr. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2022.
- ↑ "Les collections" (yn Ffrangeg). Musée de Bretagne. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Medi 2017. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2022.
- ↑ "Gradin d'autel (Escalón de altar)" (yn Ffrangeg). collections.musee-bretagne.fr. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 Ionawr 2022. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2022.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Gwefan swyddogol yn Llydaweg
- Gwybodaeth am yr Amgueddfa ar dudalen Bwrdd Croeso Roazhon
.svg){kind=small}