Neogen

Oddi ar Wicipedia
System Cyfres Oes Oes (Ma)
Cwaternaidd Pleistosenaidd Gelasaidd ifancach
Neogenaidd Plïosenaidd Piacensaidd 2.588–3.600
Sancleaidd 3.600–5.332
Mïosenaidd Mesinaidd 5.332–7.246
Tortonaidd 7.246–11.608
Serravallaidd 11.608–13.65
Langhianaidd 13.65–15.97
Bwrdigalaidd 15.97–20.43
Acwitanaidd 20.43–23.03
Paleogenaidd Oligosenaidd Cataidd hynach
Israniadau'r Cyfnod Neogen, yn ôl IUGS, fel a gaed yng Ngorffennaf 2009.

Cyfnod a system ddaearegol ydy Neogen (Saesneg: Neogene) a grewyd gan Comisiwn Rhyngwladol ar Stratograffeg (a dalfyrir i ICS) ar linell amser daearegol. Mae'r system hon (y Neogen) yn cychwyn 23.03 ± 0.05 miliwn o flynyddoedd yn ôl ac yn dod i ben tua 2.588 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Hwn ydy'r ail gyfnod yn yr Era Cenosoic (Cenozoic Era), mae'n dod ar ôl y cyfnod Paleogenaidd. Daw'r cyfnod chwarteraidd ar ei ôl yntau yn ei dro.

Mae'n cael ei rannu'n ddau israniad a elwir yn epoc: y Mïosen a'r Plïosen.

Mae'r Neogen yn rhychwantu 20 miliwn o flynyddoedd, a yn y cyfnod hwn gwelwyd mamaliaid ac adar yn parhau i esblygu i'r ffurfiau modern, fwy neu lai. Gwelwyd hefyd darddiad yr Hominidae cynnar yn Affrica, a esblygodd ymhen hir a hwyr yn Homo sapiens (neu fod dynol).

Cyfnod Neogen
23.03–2.588 miliwn o flynyddoedd yn ôl
Cyfartaledd O2 yn yr atmosffêr ca. 21.5 Cyfaint %[1]
(108 % o lefel a geir heddiw)
Cyfartaledd CO2 yn yr atmosffêr ca. 280 rhan / miliwn[2]
(1 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol))
Cyfartaledd tymheredd yr wyneb ca. 14 °C[3]
(0 °C uwch na'r lefel heddiw)


Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]