Yr Hen Lyfrgell, Caerdydd
 | |
| Math | adeilad llyfrgell  |
|---|---|
| Agoriad swyddogol | 31 Mai 1882 |
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | canol dinas Caerdydd, Castell, Caerdydd |
| Sir | Caerdydd, Castell, Caerdydd |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 11 metr |
| Cyfesurynnau | 51.4801°N 3.1773°W |
 | |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd II*, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Manylion | |
Canolfan y Gymraeg ac amgueddfa hanes lleol yng Nghaerdydd yw Yr Hen Lyfrgell. Fe'i lleolir mewn adeilad rhestredig Gradd II* yn yr Aes yng nghanol y ddinas, sydd wedi bod â sawl swyddogaeth yn ystod ei hanes. Ystyrir yr adeilad yn waith pwysicaf y pensaer Fictoraidd lleol Edwin Seward[1] ac yn un o adeiladau cyhoeddus gorau'r cyfnod yn y brifddinas.[2]
Adeiladwyd y rhan gyntaf, gyda'r mynedfeydd ar Stryd y Drindod a Stryd Working, fel llyfrgell, amgueddfa, ysgol gelf ac ysgol y gwyddorau, ym 1880–82. Yr adeiladwyr oedd E. Turner a'i Feibion, a fu'n gyfrifol am godi'r mwyafrif helaeth o adeiladau cyhoeddus yng Nghaerdydd dros yr hanner canrif nesaf.[2] Adeiladwyd estyniad, sy'n cynnwys y ffasâd clasurol ar yr Aes, rhwng 1894 a 1896 ac fe'i agorwyd yn swyddogol gan Dywysog Cymru (Edward VII yn hwyrach) ar 27 Mehefin 1896.[2] Symudodd ysgolion y celfyddydau a'r gwyddorau i Goleg y Brifysgol ym 1890 a'r casgliadau celf i Amgueddfa Genedlaethol Cymru yn 1923.[2] Parhaodd yr adeilad i wasanaethu'r ddinas fel llyfrgell canolog hyd 1988.
Agorwyd canolfan Gymraeg yn yr Hen Lyfrgell ym mis Chwefror 2016. Mae bellach yn bencadlys i saith mudiad gwahanol sy'n hybu a chefnogi'r Gymraeg.[3]
_-_Yr_Hen_Lyfrgell,_Cardiff_-_Caerdydd;_Cymru_-Wales_80.jpg)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Newman, John (1995). Glamorgan. The Buildings of Wales. Llundain: Penguin.CS1 maint: ref=harv (link), t. 211
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 (Saesneg) Former Central Library, Castle. British Listed Buildings. Adalwyd ar 16 Ebrill 2016.
- ↑ Pennod newydd i'r Hen Lyfrgell. BBC Cymru Fyw (23 Chwefror 2016). Adalwyd ar 16 Ebrill 2016.