Ynysoedd Ffaröe

Føroyar

Math	gwlad ymreolaethol o fewn Brenhiniaeth Denmarc, Etholaeth
Prifddinas	Tórshavn
Poblogaeth	52,154
Sefydlwyd	1 Ebrill 1948
Anthem	Tú alfagra land mítt
Pennaeth llywodraeth	Aksel V. Johannesen
Cylchfa amser	UTC±00:00
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Ffaröeg, Daneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Brenhiniaeth Denmarc, Teyrnas Ddanaidd
Sir	Brenhiniaeth Denmarc
Gwlad	Ynysoedd Ffaröe
Arwynebedd	1,399 km²
Gerllaw	Môr Norwy
Yn ffinio gyda	Gwlad yr Iâ
Cyfesurynnau	61.9699°N 6.8445°W
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Løgting
Pennaeth y wladwriaeth	Margrethe II
Pennaeth y Llywodraeth	Aksel V. Johannesen
Arian	Faroese króna
Cyfartaledd plant	2.6
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Ynysfor yng Ngogledd Ewrop rhwng Môr Norwy a Chefnfor yr Iwerydd yw'r Ynysoedd Ffaröe (Ffaröeg: Føroyar, Daneg: Færøerne). Arwynebedd y tir yw 1400 km². Y brifddinas yw Tórshavn (neu Thorhavn), ar ynys Streymoy. Mae'r ynysoedd yn gorwedd tua hanner ffordd rhwng Norwy a Gwlad yr Iâ; yr ynysoedd agosaf i'r de yw Shetland.

Maen Ynysoedd Ffaröe yn dalaith hunanlywodraethol o Ddenmarc ers 1948 gan gymryd cyfrifoldeb am y rhan fwyaf o'u materion, ac eithrio amddiffyn a materion tramor.

Daearyddiaeth

Tórshavn yw'r brifddinas, ac mae ganddi boblogaeth o 19,000; yr ail ddinas yw Klaksvik sydd â phoblogaeth o tua 6,000. Mae trwch gweddill y boblogaeth wedi'i gwasgaru ymysg y pentrefi arfordirol. Mae pobl yn byw ar 17 o'r 22 ynys. Y prif ynysoedd yw Streymoy, Eysturoy, a Vágar. Mae'r rhan fwyaf o'r ynysoedd yn fryniog ac mae'r gweithgareddau amaethyddol yn gyfyngiedig i fagu defaid a thyfu tatws. Mae pysgota a phrosesu pysgod yn ddiwydiannau o bwys.

Ardal yr ynysoedd yw 1,399 cilomedr sgwâr (540 mi.sg), ac nid oes afonydd na llynnoedd o bwys. Mae 1,117 cilomedr (694 mi) o arfordir, ac nid oes ffin tirol gydag unrhyw wlad arall. Yr unig ynys fawr sydd heb drigolion arni yw Lítla Dímun.

Demograffeg

Cyrhaeddodd yr ynys boblogaeth o 50,000 am y tro cyntaf erioed yn ei hanes yng nghannol 2017. Mae'r llywodraeth wedi ceisio delio gydag allfudo, yn enwedig allfudo menywod ifanc, a bydd nifer o ddynion yn canlyn gwragedd o Ynysoedd y Ffilipinau i fod i'w priodi. Mae ymdrechion i geisio gymathu newydd-ddyfodiaid i iaith unigryw a diwylliant yr ynysoedd.

Hanes

Daeth trigolion gwreiddiol yr ynysoedd yno adeg y Llychlynwyr; mae hanes y drefedigaeth i'w chael yn y Færeyinga Saga.

Porkeri, Ynysoedd Faroe

Diwylliant

Mae diwylliant yr ynysoedd yn hannu o olion o'r hen ddiwylliant Lychlynnol-Scandinafaidd wedi'u cymysgu â diwylliant draddodiadol ffermio a physgota cynhaliol.

Iaith gynhenid, a bellach prif iaith swyddogol yr ynys, ydyw'r Ffaröeg, iaith Germanaidd sy'n ymdebygu rhywfaint i'r Islandeg. Dethlir diwrnod nawddsant yr Ynysoedd, Ólavsøka ('Gwylnos Sant Olaff') ar 29 Gorffennaf. Ceir cyfres o ddigwyddiadau yn arwain at y diwrnod. Ar yr 29ain fe agorir Senedd y wlad: y Logting.

Ceir Coleg trydyddol a galwedigaethol, Glasir a Prifysgol Ynysoedd y Ffaröe ar yr ynysoedd, a Ffaroeg yw iaith gweinyddu ac addysgu'r sefydliadau yma gan fwyaf.

Gwleidyddiaeth

Ceir trafodaeth gyson ar ddatganoli a bud bwriad cynnal refferendwm ar annibyniaeth yn 2018 ond ni ddaeth hyn i law. Serch hynny mae'r drafodaeth dros ragor o bwerau yn un byw.

Bu'r ynysoedd yn destun chwilfrydedd ac ysbrydoliaeth i genedlaetholwyr Albanaidd sydd eisiau annibyniaeth i'r Alban gan fod yn destun ffilm fer gan y newyddiadurwaig, Lesley Riddoch yn 2018.

Dolenni allanol

• Gwefan swyddogol Archifwyd 2009-04-04 yn y Peiriant Wayback.
• Gwefan twristiaeth swyddogol
• Ffilm fer yn Saesneg am Gymhathu tramorwyr i Klaksvik ac Ynysoedd Ffaroe