Confensiwn Fframwaith y Cenhedloedd Unedig ar Newid Hinsawdd

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o UNFCCC)
Confensiwn Fframwaith y Cenhedloedd Unedig ar Newid Hinsawdd
Enghraifft o'r canlynolcytundeb Edit this on Wikidata
Dyddiad4 Mehefin 1992 Edit this on Wikidata
Dyddiad cyhoeddi9 Mai 1992 Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu9 Mai 1992 Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://unfccc.int/ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Sefydlodd Confensiwn Fframwaith y Cenhedloedd Unedig ar Newid yn yr Hinsawdd (UNFCCC) gytundeb amgylcheddol rhyngwladol i frwydro yn erbyn "ymyrraeth pobl â'r system hinsawdd", er mwyn ceisio sefydlogi crynodiadau nwyon tŷ gwydr yn yr atmosffer.[1] Fe'i llofnodwyd gan 154 o wledydd yng Nghynhadledd y Cenhedloedd Unedig ar yr Amgylchedd a Datblygiad (UNCED), a elwir yn anffurfiol yn Uwchgynhadledd y Ddaear, a gynhaliwyd yn Rio de Janeiro rhwng 3 a 14 Mehefin 1992. Roedd ei hysgrifenyddiaeth wreiddiol yn Genefa ond symudodd i Bonn ym 1996.[2] Daeth i rym ar 21 Mawrth 1994.[3]

Galwodd y cytundeb am ymchwil wyddonol barhaus a chyfarfodydd rheolaidd, trafodaethau, a chytundebau polisi yn y dyfodol er mwyn i ecosystemau addasu'n naturiol i effaith newid hinsawdd, i sicrhau nad yw cynhyrchu bwyd yn cael ei fygwth ac i alluogi datblygiad economaidd i fynd rhagddo mewn modd cynaliadwy.[3][4]

Llofnodwyd Protocol Kyoto ym 1997 a rhedodd rhwng 2005 a 2020 dyma oedd gweithrediad cyntaf mesurau'r UNFCCC. Disodlwyd Protocol Kyoto gan Gytundeb Paris, a ddaeth i rym yn 2016.[5][6] Erbyn 2022 roedd gan yr UNFCCC 198 o bartïon (llofnodwyr). Mae ei brif gorff gwneud penderfyniadau, sef Cynhadledd y Partïon (COP), yn cyfarfod yn flynyddol i asesu cynnydd wrth ymdrin â newid hinsawdd.[7] Caiff yr UNFCCC eigan rai am fethu â lleihau allyriadau carbon deuocsid ers mabwysiadu'r protocol.[8]

Sefydlodd y cytundeb gyfrifoldebau gwahanol ar gyfer tri chategori o wledydd:

  1. gwledydd datblygedig,
  2. gwledydd datblygedig â chyfrifoldebau ariannol arbennig, a
  3. gwledydd sy'n datblygu.[4]

Cytundebau[golygu | golygu cod]

Cytundeb Confensiwn yn 1992[golygu | golygu cod]

Cynhyrchwyd testun y Confensiwn Fframwaith yn ystod cyfarfod Pwyllgor Negodi Rhynglywodraethol yn Efrog Newydd rhwng 30 Ebrill a 9 Mai 1992. Mabwysiadwyd y Confensiwn ar 9 Mai 1992 ac fe'i hagorwyd i'w lofnodi ar 4 Mehefin 1992 yng Nghynhadledd y Cenhedloedd Unedig ar yr Amgylchedd a Datblygu (UNCED) yn Rio de Janeiro (a adwaenir wrth ei deitl poblogaidd, Uwchgynhadledd y Ddaear).[9] Ar 12 Mehefin 1992, llofnododd 154 o genhedloedd yr UNFCCC, a oeddyn eu hymrwymo i leihau crynodiadau atmosfferig o nwyon tŷ gwydr gyda'r nod o "atal ymyrraeth anthropogenig (gan ddyn) beryglus â system hinsawdd y Ddaear".

Llun a drefnwyd gan Greenpeace, wrth fynedfa'r Cenhedloedd Unedig, gyda baner yn darllen "We Will Move Ahead"

Byddai'r ymrwymiad hwn yn gofyn am ostyngiadau sylweddol mewn allyriadau nwyon tŷ gwydr.[1] Mae’r partïon i’r confensiwn wedi cyfarfod yn flynyddol ers 1995 mewn Cynadleddau’r Partïon (COP) i asesu’r cynnydd o ran delio â newid hinsawdd.

Mae Erthygl 3(1) o’r Confensiwn[10] yn nodi y dylai Partïon weithredu i amddiffyn y system hinsawdd ar sail “cyfrifoldebau cyffredin ond gwahaniaethol a galluoedd priodol”, ac y dylai Partïon gwledydd datblygedig “arwain” a thalu llawer o'r costau, wrth fynd i’r afael â newid hinsawdd gan mai nhw sy'n gyfrifol am y rhan fwyaf o'r llygredd a'r nwyon hyn. O dan Erthygl 4, mae pob Parti yn gwneud ymrwymiadau cyffredinol i fynd i’r afael â’r newid hinsawdd drwy, er enghraifft, liniaru newid yn yr hinsawdd ac addasu i effeithiau newid hinsawdd.[11] Mae erthygl 4(7) yn nodi:[12]

Bydd i ba raddau y bydd Partïon gwledydd sy’n datblygu yn gweithredu eu hymrwymiadau o dan y Confensiwn yn dibynnu ar i Bartïon gwledydd datblygedig weithredu eu hymrwymiadau nhw’n effeithiol o dan y Confensiwn sy’n ymwneud ag adnoddau ariannol a throsglwyddo technoleg, ac a byddant yn rhoi ystyriaeth lawn i’r datblygiad economaidd a chymdeithasol hwnnw gan wneud dileu tlodi y blaenoriaeth cyntaf a phwysicaf y gwledydd sy'n datblygu.

Mae'r Confensiwn Fframwaith yn pennu nod i Bartïon Atodiad I, sef i sefydlogi eu hallyriadau nwyon tŷ gwydr (carbon deuocsid a nwyon tŷ gwydr anthropogenig eraill nad ydynt yn cael eu rheoleiddio o dan Brotocol Montreal) ar y lefel yr oedd yn 1990, a hynny erbyn 2000.[13]

"UNFCCC" hefyd yw enw Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig sy'n gyfrifol am gefnogi gwaith y confensiwn, gyda swyddfeydd yn Haus Carstanjen, a Champws y Cenhedloedd Unedig (a elwir yn Langer Eugen) yn Bonn, yr Almaen. O 2010 i 2016 pennaeth yr ysgrifenyddiaeth oedd Christiana Figueres. Yng Ngorffennaf 2016, fe'i holynwyd hi gan Patricia Espinosa. Nod yr Ysgrifenyddiaeth, a ychwanegwyd trwy ymdrechion cyfochrog y Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd (IPCC), yw cael consensws trwy gyfarfodydd a thrafod amrywiol strategaethau. Ers llofnodi cytundeb UNFCCC, mae Cynadleddau'r Partïon (COPs) wedi trafod sut i gyflawni nodau'r cytundeb.

Gweithredu dros Rymuso Hinsawdd (ACE)[golygu | golygu cod]

  Mae Gweithredu dros Rymuso Hinsawdd (ACE) yn derm a fabwysiadwyd gan yr UNFCCC yn 2015 i gael enw gwell ar y pwnc hwn nag "Erthygl 6". Mae'n cyfeirio at Erthygl 6 o destun gwreiddiol y confensiwn (1992), gan ganolbwyntio ar chwe maes blaenoriaeth: addysg, hyfforddiant, ymwybyddiaeth y cyhoedd, cyfranogiad y cyhoedd, mynediad cyhoeddus at wybodaeth, a chydweithrediad rhyngwladol ar y materion hyn. Mae gweithredu pob un o’r chwe maes wedi’i nodi fel un ffactor hollbwysig i bawb ddeall a chymryd rhan mewn datrys yr heriau a gyflwynir gan newid hinsawdd.

Mae ACE yn galw ar lywodraethau i ddatblygu a gweithredu rhaglenni addysgiadol ac ymwybyddiaeth y cyhoedd, hyfforddi personél gwyddonol, technegol a rheoli, meithrin mynediad at wybodaeth, a hyrwyddo cyfranogiad y cyhoedd wrth fynd i'r afael â newid hinsawdd a'i effeithiau. Mae hefyd yn annog gwledydd i gydweithredu yn y broses hon, trwy gyfnewid arferion da a gwersi a ddysgwyd, a chryfhau sefydliadau cenedlaethol. Mae’r cwmpas eang hwn o weithgareddau'n cael ei arwain gan amcanion penodol sydd, gyda’i gilydd, yn cael eu hystyried yn hanfodol ar gyfer gweithredu camau addasu a lliniaru hinsawdd yn effeithiol, ac ar gyfer cyflawni amcan terfynol yr UNFCCC.[14]

Protocol Kyoto[golygu | golygu cod]

Penderfynodd Cynhadledd 1af y Partïon (COP-1) fod nod Partïon Atodiad I i sefydlogi eu hallyriadau ar lefelau 1990 erbyn 2000 “ddim yn ddigonol”,[15] ac arweiniodd trafodaethau pellach mewn cynadleddau diweddarach at Brotocol Kyoto ym 1997. Daeth Protocol Kyoto i ben a sefydlodd rwymedigaethau cyfreithiol o dan gyfraith ryngwladol, i wledydd datblygedig leihau eu hallyriadau nwyon tŷ gwydr yn y cyfnod 2008-2012.[7]"What is the UNFCCC & the COP". Climate Leaders. Lead India. 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 March 2009. Cyrchwyd 5 December 2009."What is the UNFCCC & the COP". Climate Leaders. Lead India. 2009. Archived from the original on 27 March 2009. Retrieved 5 December 2009.</ref> Cynhyrchodd Gynhadledd Newid Hinsawdd y Cenhedloedd Unedig 2010 gytundeb yn nodi y dylid cyfyngu cynhesu byd-eang yn y dyfodol i lai na 2. °C (3.6 °F) o'i gymharu â'r lefel cyn-ddiwydiannol.[16] Roedd gan Brotocol Kyoto ddau gyfnod-ymrwymiad, a pharhaodd y cyntaf o 2008 i 2012. Diwygiwyd y Protocol yn 2012 i gynnwys yr ail ar gyfer y cyfnod 2013-2020 yng 'Ngwelliant Doha'.[17]

Cytundeb Paris[golygu | golygu cod]

Cyfarfu'r pleidiau yn Durban, De Affrica yn 2011 a mynegwyd "pryder difrifol" bod ymdrechion i gyfyngu cynhesu byd-eang i lai na 2 neu 1.5 °C, o'i gymharu â'r lefel cyn-ddiwydiannol, yn ymddangos yn annigonol.[18] Ymrwymodd y gwledydd i ddatblygu "canlyniad y cytunwyd arno gyda grym cyfreithiol o dan y Confensiwn sy'n berthnasol i bob Parti" (hy pob gwlad).[19]

Yng Nghynhadledd Newid Hinsawdd y Cenhedloedd Unedig ym Mharis yn 2015 [20] cytunodd y 196 gwlad i anelu at gyfyngu cynhesu byd-eang i lai na 2. °C, a cheisio gyfyngu'r cynnydd i 1.5 °C.[21][17] Daeth Cytundeb Paris i rym ar 4 Tachwedd 2016 yn y gwledydd hynny oedd wedi cadarnhau'r Cytundeb.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 "Article 2" (PDF). The United Nations Framework Convention on Climate Change. Cyrchwyd 23 May 2016.
  2. ↑ "About the Secretariat". unfccc.int. Cyrchwyd 2022-12-03. The secretariat was established in 1992 when countries adopted the UNFCCC. The original secretariat was in Geneva. Since 1996, the secretariat has been located in Bonn, Germany.
  3. ↑ 3.0 3.1 "United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)". World Health Organization (WHO). Cyrchwyd 22 October 2020.
  4. ↑ 4.0 4.1 H.K., Jacobson (2001). "United Nations Framework Convention on Climate Change: Climate Policy: International". Science Direct. Cyrchwyd 22 October 2020.
  5. ↑ "About UNFCCC". United Nations Global Market place (ungm). Cyrchwyd 22 October 2020.
  6. ↑ Jepsen, Henrik; et al. (2021). Negotiating the Paris Agreement: The Insider Stories. Cambridge University Press. ISBN 9781108886246.
  7. ↑ 7.0 7.1 "What is the UNFCCC & the COP". Climate Leaders. Lead India. 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 March 2009. Cyrchwyd 5 December 2009.
  8. ↑ Schiermeier, Quirin (2012). "The Kyoto Protocol: Hot air". Nature 491 (7426): 656–658. Bibcode 2012Natur.491..656S. doi:10.1038/491656a. PMID 23192127.
  9. ↑ Status of Ratification of the Convention, United Nations Framework Convention on Climate Change, https://unfccc.int/essential_background/convention/status_of_ratification/items/2631.php, adalwyd 10 May 2015
  10. ↑ UNFCCC Article 3: Principles, http://unfccc.int/essential_background/convention/background/items/1355.php, in United Nations 1992
  11. ↑ UNFCCC Article 4: Commitments, http://unfccc.int/essential_background/convention/background/items/1362.php, in United Nations 1992
  12. ↑ UNFCCC Article 4: Commitments, paragraph 7, http://unfccc.int/essential_background/convention/background/items/1362.php, in United Nations 1992
  13. ↑ UNFCCC Article 4: Commitments: 2a, b, http://unfccc.int/essential_background/convention/background/items/1362.php, in United Nations 1992
  14. ↑ UNESCO and UNFCCC (2016). Action for climate empowerment: Guidelines for accelerating solutions through education, training and public (PDF). UNESCO and UNFCCC. t. 6. ISBN 978-92-3100-182-6.
  15. ↑ Depledge, J. (25 November 2000), United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) Technical paper: Tracing the Origins of the Kyoto Protocol: An Article-by-Article Textual History, UNFCCC, p. 6, http://unfccc.int/resource/docs/tp/tp0200.pdf
  16. ↑ King, D. (July 2011), "Copenhagen and Cancun", International climate change negotiations: Key lessons and next steps, Oxford, UK: Smith School of Enterprise and the Environment, University of Oxford, p. 12, http://www.smithschool.ox.ac.uk/wp-content/uploads/2011/03/Climate-Negotiations-report_Final.pdf
  17. ↑ 17.0 17.1 Art. 2.1 (a) of Paris Agreement: Holding the increase in the global average temperature to well below 2 °C above pre-industrial levels and pursuing efforts to limit the temperature increase to 1.5 °C above pre-industrial levels, recognizing that this would significantly reduce the risks and impacts of climate change;
  18. ↑ COP 2012, t. 2
  19. ↑ Jepsen, Henrik; et al. (2021). Negotiating the Paris Agreement: The Insider Stories. Cambridge University Press. ISBN 9781108886246.
  20. ↑ "COP21 | United nations conference on climate change". www.cop21.gouv.fr. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 December 2015. Cyrchwyd 2015-12-07.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Confensiwn_Fframwaith_y_Cenhedloedd_Unedig_ar_Newid_Hinsawdd&oldid=11650110"