Tail

Oddi ar Wicipedia
Amaethwr yn hel tail i wrteithio'r tir, Yr Almaen, 1953

Cyfeirir at tail fel arfer i gyfeirio at garthion anifail dof (gwartheg, ceffylau, ieir, defaid fel rheol) gyda gweddillion ei gweliau gwellt mewn beudy neu stabl sydd wedi dadelfennu gan eplesiad a'i ddefnyddio drachefn fel gwrtaith i wella'r tir a'r cnwd a dyfir.[1] Gall tail fod yn hylifog neu mwy solet, ond fel arfer meddylir am tail fel deunydd sydd ag ansawdd mwy solet. Cyfeirir at dail hylifog fel slyri.

Gwahanol fathau o dail[golygu | golygu cod]

Defnyddir y term "guano" ar gyfer tail sy'n dod o adar gwylltion neu ystlum mewn ogof.

Gellir defnyddio carthion dynol ac ar ôl ei drin caiff ei alw'n "dŵr du" gan ei ddefnuddio fel dyfrhad ar gyfer cnydau neu i wella ansawdd tir.

Defnyddir y term 'tail gwyrdd' ("green manure") ar gyfer planhigion sy'n tyfu'n sydyn ac yn ychwanegu maeth i'r pridd. Mae'r rhain yn cynnwys planhigion sy'n perthyn i deulu codlys (legumes) fel ffa a pys sy'n tyfu'n sydyn gan amlynci nitrogen o'r awyr i mewn i'w gwreiddiau ac yna'n ddwfn i'r pridd.[2]

Defnydd[golygu | golygu cod]

Tomen tail, Awstria 2009
  • Gwrtaith - defnyddir tail fel gwrtaith ar gyfer cynorthwyo tyfu cnydau ac ar gyfer gwella ansawdd tir. Ymysg y tail mwyaf cyfoethog mae tail dyfednod (ieir, colomennod) sy'n cynnwys elfennau maethlon fel nitrogen. Gall tail gynyddu bywiogrwydd meicro-organau'r pridd a safon y pridd gan ei wella ar gyfer storio dŵr a gwella ansawdd priddoedd tywodlyd a lleidiog.
  • Bionwy - gellir defnyddio tail ar gyfer creu ynni bionwy ar gyfer gwresogi neu drydan.

Cymraeg[golygu | golygu cod]

Tomeni tail gyda phibellau trin

Ceir yr enghraifft cofnodedig cynharaf o'r gair "tail" o'r 13g lle caiff ei ddefnyddio wrth gyfeirio ar arfer amaethu.[3] Y gair Llydaweg yw "teil". Defnyddir y gair "buarthdail" hefyd, er anfynych y clywir y term yma, bellach.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]