Poblogaeth siaradwyr Cymraeg

Oddi ar Wicipedia
Map o ganran y siaradwyr Cymraeg (Cyfrifiad 2011)

Roedd y Gymraeg, iaith Geltaidd Frythonig, yn cael ei siarad yn hanesyddol gan fwyafrif o boblogaeth Cymru. Yn ôl Cyfrifiad 2021, mae 17.8% o bobl Cymru yn siarad Cymraeg.

Crynodeb graffigol 1750-1900[golygu | golygu cod]

Dyma grynodeb graffigol bras o siaradwyr uniaith Cymraeg (gwyrdd) a siaradwyr dwyieithog (pinc) ond nid yw'r lluniau yma yn fanwl gywir nac chwaith yn ystyried nifer y siaradwyr Cymraeg yn yr ardaloedd o'r map sy'n lliw gwyn. Mae'r lluniau yn rhoi syniad bras yn unig i'r darllenwr.

  • Ieithoedd Cymru 1750–1900
  • 1750
    1750
  • 1800
    1800
  • 1850
    1850
  • 1900
    1900
Lliwiau: • Cymraeg (gwyrdd) • Dwyieithog (pinc) • Saesneg (gwyn)

Cyn y cyfrifiad[golygu | golygu cod]

  • 1801: tua 80% [1] (Poblogaeth: 587,000,[2] felly tua 470,000 o siaradwyr Cymraeg)
  • 1851: tua 67% [1] (Poblogaeth: 1,163,000,[2] felly tua 779,000 o siaradwyr Cymraeg)

Cyfrifiad[golygu | golygu cod]

Siaradwyr Cymraeg yng Nghymru fel y cofnodwyd mewn cyfrifiadau bob deng mlynedd
Blwyddyn Nifer y siaradwyr % o'r boblogaeth % newid ers hynny
1891 (recordiad cyntaf) 910,289 [3] **51.2 [3] Amh
1901 930,000 [4] 50 [4] -1.2
1911 *977,366 [5] 43.5 [5] -6.5
1921 929,183 [6] 37.4 [6] -5.9
1931 909,261 [7] 36.8 [7] -0.6
1941 (dim cyfrifiad) Amh Amh Amh
1951 714,686 [7] 28.9 [7] -7.9 (mewn 20 mlynedd)
1961 659,022 [7] 26.0 [7] -2.9
1971 542,425 [8] 20.7 [8] -5.3
1981 503,532 [9] 19.0 [9] -1.7
1991 508,000 [10] 18.7 [10] -0.3
2001 582,400 [11] 20.5 [12] +1.8
2011 562,000 [10] 19.0 [10] -1.5
2021 538,000 [13] 17.8 [13] -1.2

*y boblogaeth fwyaf o siaradwyr Cymraeg a gofnodwyd erioed mewn cyfrifiad

**cyfran fwyaf o siaradwyr Cymraeg a gofnodwyd erioed mewn cyfrifiad

Amh: ddim yn berthnasol

Mae ffigurau’r cyfrifiad yn dynodi’r rhai sy’n gallu siarad Cymraeg dros 3 oed.[14][15]

Arolygon Poblogaeth Blynyddol[golygu | golygu cod]

Siaradwyr Cymraeg yng Nghymru yn unol ag arolygon poblogaeth blynyddol [16]
Blwyddyn yn diweddu Rhagfyr
oni nodir yn wahanol 		Nifer y siaradwyr % o'r boblogaeth % newid ers y
flwyddyn flaenorol
2001 836,070 30.0 Amh
2002 811,043 29.0 -1.0
2003 786,072 28.0 -1.0
2004 767,960 27.1 -0.9
2005 753,236 26.5 -0.6
2006 757,423 26.5 0.0
2007 725,407 25.2 -1.3
2008 763,858 26.4 +1.2
2009 739,679 25.5 -0.9
2010 742,331 25.5 0.0
2011 769,038 26.3 +0.8
2012 768,734 26.2 -0.1
2013 794,799 27.0 +0.8
2014 812,515 27.5 +0.5
2015 809,008 27.3 -0.2
2016 842,717 28.3 +1.0
2017 873,634 29.2 +0.9
2018 898,375 29.9 +0.7
2019 858,901 28.4 -1.5
2020 883,069 29.1 +0.7
2021 892,200 29.5 +0.4
2022 (blwyddyn yn diweddu ym mis Mehefin) 899,500 29.7 +0.2

Amh: ddim yn berthnasol

Mae ffigurau arolwg poblogaeth blynyddol yn dangos nifer y bobl dros dair oed sy’n gallu siarad Cymraeg. [17] Amcangyfrifwyd nifer y siaradwyr ar sail y ganran o'r boblogaeth sy'n siarad Cymraeg a maint y boblogaeth gyffredinol a ddarperir gan yr Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth.

Addysg gynradd[golygu | golygu cod]

Cymraeg yw unig/prif gyfrwng* dysgu
Blwyddyn ysgol Nifer y disgyblion Canran y disgyblion
Ffynhonnell 1985-2004/5[18]
1985 29,368 11.7
1986 30,109 11.9
1987 31,320 12.2
1988 33,174 12.5
1989/1990 36,441 13.5
1990/1991 38,404 14.1
1991/1992 43,984 16.0
1992/1993 46,088 16.6
1993/1994 46,950 16.4
1994/1995 49,382 17.1
1995/1996 50,327 17.2
1996/1997 50,392 17.2
1997/1998 51,853 17.7
1998/1999 51,600 17.7
1999/2000 51,336 17.8
2000/2001 51,087 17.9
2001/2002 51,344 18.2
2002/2003 51,977 18.7
2003/2004 52,064 19.1
2004/2005 52,857 19.6
Ffynhonnell 2006/7- presennol[19]
2006/2007 53,340
2007/2008 53,820
2008/2009 53,480
2009/2010 54,120
2010/2011 55,235
2011/2012 56,785
2012/2013 57,430
2013/2014 58,985
2014/2015 60,615
2015/2016 60,725
2016/2017 61,390
2017/2018 61,665
2018/2019 61,260
2019/2020 60,555
2020/2021 60,770
2021/2022 59,010

* Diffiniad: Mae mwy na hanner addysgu’r cwricwlwm trwy gyfrwng y Gymraeg

Addysg uwchradd[golygu | golygu cod]

Dysgir Cymraeg fel iaith gyntaf[20]
Blwyddyn ysgol Nifer disgyblion
1978/79 21,730
1979/80 21,458
1980/81 22,075
1981/82 21,762
1982/83 21,669
1983/84 21,896
1984/85 22,699
1985/86 20,938
1986/87 20,911
1987/88 19,914
1988/89 19,224
1989/90 19,026
1990/91 19,242
1991/92 19,416
1992/93 20,552
1993/94 20,962
1994/95 21,658
1995/96 21,845
1996/97 22,248
1997/98 22,857
1998/99 24,013
1999/00 25,225
2000/01 26,135
2001/02 26,967
2002/03 27,244
2003/04 27,726
2004/05 27,895
Nifer disgyblion a ddysgir trwy

gyfrwng y Gymraeg yn unig/prif iaith*[21]

Blwyddyn ysgol Ysgol Uwchradd Ysgol Ganol
2003/04 26,290 -
2004/05 24,245 -
2005/06 24,500 -
2006/07 24,320 -
2007/08 22,935 -
2008/09 23,210 -
2009/10 24,010 -
2010/11 23,410 -
2011/12 24,115 -
2012/13 24,330 765
2013/14 24,805 870
2014/15 22,670 1,360
2015/16 22,460 2,225
2016/17 22,045 3,025
2017/18 22,440 5,045
2018/19 22,990 5,245
2019/20 22,065 7,350
2020/21 22,715 7,905
2021/22 23,225 8,185
2022/23 23,155 9,720

* Diffiniad: Mae mwy na hanner addysgu’r cwricwlwm trwy gyfrwng y Gymraeg

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Yr Iaith Gymraeg[golygu | golygu cod]

Arall[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 Davies, J (1993). The Welsh Language. University of Wales Press.
  2. ↑ 2.0 2.1 John Davies (1993). A History of Wales. tt. 258–59, 319. ISBN 9780141926339.
  3. ↑ 3.0 3.1 "IX.—LANGUAGES IN WALES AND MONMOUTHSHIRE".
  4. ↑ 4.0 4.1 Deuchar, Margaret. Minority Language Survival in Northwest Wales: An Introduction. http://www.lingref.com/isb/4/046ISB4.PDF.
  5. ↑ 5.0 5.1 "Welsh language – Fast Facts". Learn Welsh (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-02-14.
  6. ↑ 6.0 6.1 "Welsh Speakers in 1921 | Peoples Collection Wale". www.peoplescollection.wales (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-02-14.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 A Linguistic Map of Wales. JSTOR 1792639. https://www.jstor.org/stable/pdf/1792639.pdf.
  8. ↑ 8.0 8.1 Emery, Frank; White, Paul (1975). "Welsh-Speaking in Wales According to the 1971 Census". Area 7 (1): 26–30. JSTOR 20000922. https://www.jstor.org/stable/20000922.
  9. ↑ 9.0 9.1 "No dataset selected – Nomis – Official Labour Market Statistics". www.nomisweb.co.uk. Cyrchwyd 2022-02-14.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 2011 Census: First Results on the Welsh Language. https://gov.wales/sites/default/files/statistics-and-research/2019-03/121211sb1182012en.pdf.
  11. ↑ "Welsh language data from the Annual Population Survey: 2001 to 2018". GOV.WALES (yn Saesneg). Cyrchwyd 14 Chwefror 2022.
  12. ↑ "Census shows Welsh language rise" (yn Saesneg). 14 Chwefror 2022.
  13. ↑ 13.0 13.1 "Welsh language, Wales - Office for National Statistics 2021 Census". www.ons.gov.uk. Cyrchwyd 6 Rhagfyr 2022.
  14. ↑ "Welsh language data from the Annual Population Survey: October 2020 to September 2021". GOV.WALES (yn Saesneg). Cyrchwyd 14 Chwefror 2022.
  15. ↑ "Welsh language data from the Annual Population Survey: October 2020 to September 2021". GOV.WALES (yn Saesneg). Cyrchwyd 15 Chwefror 2022.
  16. ↑ "Annual Population Survey – Ability to speak Welsh by local authority and year". statswales.gov.wales. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-06-20. Cyrchwyd 14 Chwefror 2022.
  17. ↑ Statistician, Chief (2019-03-27). "Chief Statistician's update: a discussion about the Welsh language data from the Annual Population Survey". Digital and Data Blog (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-02-14.
  18. ↑ "Y Gymraeg". statscymru.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-02-02.
  19. ↑ "Nifer y disgyblion mewn dosbarthiadau ysgolion cynradd, canol ac uwchradd yn ôl awdurdod lleol a chategori Gymraeg". statscymru.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-02-02.
  20. ↑ "Y Gymraeg". statscymru.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-02-02.
  21. ↑ "Nifer y disgyblion mewn dosbarthiadau ysgolion cynradd, canol ac uwchradd yn ôl awdurdod lleol a chategori Gymraeg". statscymru.llyw.cymru. Cyrchwyd 2024-02-02.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Poblogaeth_siaradwyr_Cymraeg&oldid=12274455"