Plas Bodorgan
 | |
| Math | plasty gwledig, ystad  |
|---|---|
LL-Q9309 (cym)-RandomWilliams1908-Plas Bodorgan (Q4936725).wav | |
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Stad Bodorgan |
| Lleoliad | Bodorgan |
| Sir | Bodorgan |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 12 metr |
| Cyfesurynnau | 53.1803°N 4.4119°W |
| Cod OS | SH389675 |
 | |
| Arddull pensaernïol | pensaernïaeth neoglasurol |
| Perchnogaeth | teulu Meyrick |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd II* |
| Manylion | |
Mae Plas Bodorgan yn blasty ac ystâd sydd wedi'i leoli ym mhentrefan Bodorgan, Ynys Môn, Cymru, ger Môr yr Iwerydd yn rhan de-orllewinol yr ynys. Mae'r neuadd yn eiddo i'r Meyricks,[1] a dyma'r ystâd fwyaf ar Ynys Môn.[2] Mae'r neuadd yn gartref i Syr George Meyrick a'i wraig, yr Arglwyddes Jean Tapps Gervis Meyrick sy'n nith i Ddug Buccleuch .
Mae'r tŷ, y colomendy a'r ysgubor yn adeiladau rhestredig Gradd II ac mae hefyd wedi'i restru fel Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol ac Ardal Amgylcheddol Sensitif ger aber Malltraeth.[3] Mae'r ystâd yn cynnwys coetir, gerddi cegin muriog a theras, colomendy fawr gron, lawnt a pharc ceirw. Cwblhawyd gwaith adeiladu y tŷ rhwng 1779-82, a gwnaed ychwanegiadau sylweddol yng nghanol y 19g.
Mae ystâd Bodorgan wedi bodoli ers dros fil o flynyddoedd. Yn ystod y canoloesoedd roedd yr ystâd yn perthyn i esgobion Bangor.[3] Yn ystod cyfnod Rowland Meyrick fel Esgob Bangor (1559-66), daeth yr ystâd yn dir tiriogaeth i deulu Meyrick, un o'r teuluoedd mwyaf pwerus yn Ynys Môn. Adeiladwyd plasty Tuduraidd gyda gerddi gwasgarog, sydd i'w weld ar fap ystâd a lynwyd gan Lewis Morris ym 1724. Cafodd ei ddymchwel ym 1779 i wneud lle i dŷ newydd, adeiladau allanol a chwrt dofednod, a ddyluniwyd gan y pensaer John Cooper ar gyfer Owen Putland Meyrick ym 1779-82. Mae'r dyluniad yn dangos peth tebygrwydd i Baron Hill House lle roedd Cooper wedi'i gyflogi fel cynorthwyydd i Samuel Wyatt, ac yn gweithio i'r Arglwydd Bulkeley.
Etifeddodd Owen Fuller Meyrick Neuadd Bodorgan ym 1825 a gwnaeth newidiadau helaeth i'r rhodfa a'r gerddi, a symud y fynedfa i ochr ogleddol y tŷ yn lle'r ochr ddwyreiniol.[3] Roedd yn gyfrifol am adeiladu'r porth a'r cwrt blaen cyn ei farwolaeth ym 1876.
Ym mis Hydref 1926, cofnodwyd gweld gnocell fraith leiaf gyntaf yn Ynys Môn yn Neuadd Bodorgan.[4]
Heddiw, mae'r neuadd yn gartref i Syr George Meyrick a'i wraig, yr Arglwyddes Jean Tapps Gervis Meyrick sy'n nith i Ddug Buccleuch . Mae'r ystâd yn cynnwys ffermdy wedi'i rentu gan Ddug a Duges Caergrawnt .[5]
Plasty neo-glasurol yw Bodorgan, "wedi'i adeiladu o waith maen nadd llyfn mewn carreg welw, felynaidd, gyda tho llechi." [3] Mae'r fynedfa i'r tŷ ar yr ochr ogleddol gyda chyntedd yn y canol. Mae topiau dau ddrws y ffasâd wedi'u haddurno â cerfweddau ac mae hanner colofnau a phedwar cilfach ar hyd yr ochr hon. Mae gan du blaen y tŷ naw ffenestr grom, gyda thri yn y canol "ar fwa hanner cylch gyda tho cromennog." Mae gan yr ochrau gogleddol a deheuol adenydd unllawr, cafodd eu hychwanegu yng nghanol y 19eg ganrif, ac maent o ansawdd llai. Ar un adeg roedd adardy wedi'i leoli yn yr estyniad deheuol, sydd bellach â "dau loggias blaen agored".
Mae terasau'r ystâd yn dyddio i ddiwedd y 1840au. Ym 1922 roedd gerddi’r gegin yn gorchuddio ardal o fwy na thair erw a hanner ond maent wedi cael eu cwtogi i oddeutu dwy erw erbyn hyn.[3] Mae gerddi’r gegin yn cynnwys nifer o dai gwydr, sied a waliau, a priodolwyd yn bennaf i arddwr Bodorgan yn y 1850au, Mr Ewing, a ddaeth yn eithaf enwog ar y pryd.[6] Disgrifiodd erthygl o'r Cottage Gardener ym mis Ionawr 1854 "ddwy wal wydr berpendicwlar 11 troedfedd (3.4 m) o uchder, sydd wedi'u cynnal ar bileri 20 modfeddi (510 mm) ar wahân, gyda tho gwydr "a bod eirin gwlanog, melonau,[7] neithdarinau, bricyll a ffigys yn cael eu tyfu yn yr ardd.[8] Y tu hwnt i'r gerddi mae perllan, parc ceirw ac aber y Malltraeth.
Mae'r ystâd yn cynnwys nifer o hen ysguboriau ac adeiladau allanol. Ar ochr ogleddol y tŷ mae iard stablau, o flaen y coetsdy, sy'n dyddio'n ôl i oddeutu 1841.[3] Mae ysgubor sydd wedi'i lleoli ar ochr orllewinol yr iard wedi'i throi'n swyddfa fodern.[9] Mae yna nifer o dai cerbyd a siediau o amgylch hyn.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Genealogy of the Merrick-Mirick-Myrick family of Massachusetts, 1636–1902 (arg. Public domain). Tracy, Gibbs & Co. 1902. tt. 96–. Cyrchwyd 18 Mehefin 2012.
- ↑ "The Historic Houses and Manor Houses of Anglesey". anglesey.info. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-03-14. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 "BODORGAN". Coflein:Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-04. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.
- ↑ Lovegrove, Roger; Williams, Iolo; Williams, Graham (30 Hydref 2010). Birds in Wales. A&C Black. tt. 241–. ISBN 978-1-4081-3790-1. Cyrchwyd 18 Mehefin 2012.
- ↑ Nicholl, Katie (16 Mehefin 2012). "William at 30: On the eve of his milestone birthday, an intimate portrait of a very modern prince". Daily Mail. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.
- ↑ Chambers's Journal. W. & R. Chambers. 1853. t. 111. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.
- ↑ The Florist and Pomologist. 1 Ionawr 1856. t. 189. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.
- ↑ Cottage Gardener, 26 Ionawr 1854, pp. 320–22
- ↑ Gardeners chronicle & gardening illustrated. Gardeners Chronicle Ltd. 1962. t. 346. Cyrchwyd 19 Mehefin 2012.