Osijek

Oddi ar Wicipedia
Neidio i'r panel llywio Neidio i'r bar chwilio
Osijek
Osijek panorama Gornji grad.jpg
Coat of arms of Osijek.svg
Mathtref yn Croatia, dinas Edit this on Wikidata
Poblogaeth84,104 Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+01:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Pécs, Maribor, Pforzheim, Ploiești, Tuzla, Nitra, Prizren, Subotica, Lausanne, Vicenza, Budapest District XIII, Elbasan, Kranj Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Osijek-Baranja Edit this on Wikidata
GwladBaner Croatia Croatia
Arwynebedd169,000,000 m² Edit this on Wikidata
Uwch y môr94 ±1 metr Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaTrpinja, Erdut, Šodolovci, Antunovac, Čepin, Petrijevci, Darda, Bilje Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau45.5603°N 18.6703°E Edit this on Wikidata
Cod post31000 Edit this on Wikidata
Map
[golygwch ar Wicidata]

Osijek (Lladin: Mursa, Essec, Hwngareg: Eszek, Almaeneg: Esseg, Twrceg: Ösek) yw pedwerydd dinas fwyaf Croatia, ac mae'n brifddinas sir Osijek-Baranja a'r ddinas fwyaf yn rhanbarth Slavonia. Mae'n ddinas hanesyddol a phrifysgol, ac mae ar lan dde yr afon Drava, 25 km o'r cydlifiad ag Afon Donaw.

Etymoleg[golygu | golygu cod y dudalen]

Daw'r enw Osijek o'r Croateg, oseka sy'n golygu "trai llanw" gan gyfeiro at y ffaith fod yr aneddiad ar dir ychydig yn uwch na'r tir dyfrllyd ac afon oddi cwmpas. Ei enw hanesyddol oedd Mursa, sydd, ymddengys yn dod o'r gwaraidd Proto-Indo-Ewropeaidd, *móri (môr, corstir). Dyma'r un gwraidd a welir yn yr enwau lleoloedd "Marsonia" a "Mariniana".[1]

Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]

Stamp ddwyieithog, Croatieg ac Almaeneg o Osiek, Teyrnas Hwngari, 1873

Ceir olion o aneddiad yn yr ardal yn ymestyn yn ôl i'r oes Neolithig. Roedd y rhanbarth yn cael ei phoblogi gan lwythau o'r bobl Ilireg ac yna y Celtiaid. Cododd Adrià boblogaeth Ilireg Mursa yn 131OC fel trefedigaeth o'r Ymerodraeth Rufeinig a'i gelwid yn Colonia Aelia Mursa yn 132OC.[2] Roedd yn lleoliad yn faes y gâd i nifer o frwydrau, yn eu plith brwydr yn 260OC rhwng Aureol ac Ingenu ac 351OC rhwng Constanci II a Magnenci.

Yn y 7g, ymsefydlodd y Slafiaid wrth iddynt symud ar draws Ewrop o'r dwyrain. Ymsefydlodd y Slafiaid yn adfeilion caer Mursa a sefydlu anheddiad o'r enw Osijek. Ni chafodd y dref ei grybwyll yn yr ysgrifau hyd at 1196. Daeth y dref o dan reolaeth y teulu Hwngareg, Karogyi, rhwng 1353 a 1472. Ar 8 Awst 1526, cafodd y dref ei ysbeilio gan yr Otomaniaid a'i ddinistrio. Adeiladwyd pont cwch yn y ddinas a groesodd i fynd i dref Mohács (sydd bellach yn Hwngari). Yn hwyrach ymlaen daeth Osijek, (neu Ösek fel y'i gelwyd gan y Twrciaid)yn fan croesi ar gyfer y Drava yn 1521 dan deyrnasiad Swltan Suleiman Wych (the Magnificent) gan groesi sawl corsdir. Roedd y bont yn 12,850 metr o hyd gan 25.5 metr o led ac ystyriwyd hi y bont hiraf yn Ewrop os nad y byd, ar un cyfnod. Adeiladwyd pontydd cwch ar gyfer ymgyrchoedd 1532, 1541 a 1543 a phont barhaol ym 1566. Chwaraeodd y bont rhan bwysig yn y rhyfeloedd rhwng Awstria a'r Twrciaid.[3]

Dyrchafwyd Ösek yn sanjak (sir yn ôl system reoli'r Twrcaidd) yn yr 17g oddi fewn i'r eyalat (talaith Twrcaidd) Budin.

Un o ddigwyddiadau pwysicaf hanes y ddinas oedd y cyrch arno yn 1664. Gan fod y gaer rhwng dros 200 km y tu fewn i diriogaeth Otoman a bod yr amddiffynfeydd yn gadarn, doedd yr Otomiaid ddim yn disgwyl unrhyw ymosodiad pan ddigwyddodd y cyrch gan yr Hwngariaid a'r bardd Nicolas Zrinyi (1 Chwefror 1664) a llosgwyd y bont. Er i'r Twrciaid ei hailadeiladu fe'i dinistriwyd eto yn 1685 gan y Cadfridog Lesley. Ar 29 Medi 1687, meddianwyd y dref gan yr Ymerodraeth Hapsburgiaid Awstria yng Nghytundeb Karlowitz 1699. Ad-dalwyd y 'dref uchaf' (Gornji Grad) yn 1692 a'r 'dref isaf' (Donji Grad) yn 1698. Rhwng 1712 a 1721 adeiladwyd caer adnabyddus newydd gan Tvrda. Parhaodd y ddwy ddinas yn fwrdeistrefi ar wahân nes iddynt ymuno yn 1786. Ar ddiwedd y 18g, disodlodd bwrdeistref unedig Osijek, y dref gyfagos, Virovitica, fel prif dref weinyddol sir Verőce o dan reolaeth Hwngareg. Er gwaethaf bod yn rhan o deyrnas Hwngari adnabwyd hi gan yr enw ddwyieithog, Croateg ac Almaeneg, Osiek-Essek ers 1870 hyd nes cwymp Ymerodraeth Awstria-Hwngari yn 1918.

Yn 1809 derbyniodd Osijek y teitl fel Dinas Ymerodraethol Rydd ac yn y 19g dyma oedd prif ddinas Croatia. Roedd yn rhan o dalaith Croatia-Slavonia ers 1850, ac wedi Cyfaddawd 1867 mewngorfforwyd hi fewn i Deyrnas Croatia-Slavonia yn Transleithania o dan Deyrnas Hwngari.

Ehangodd y ddinas yn yr 20g gan amlyncu cymdogaethau fel Sjenjak, Vijenac, Jug a Jug II. Yn rhyfel annibyniaeth Croatia oddi ar Iwgoslafia rhwng 1991 a 1995, dioddefodd Osijek (a'r ddinas gyfagos, Vukovar) ddinisr diffrifol drwg-enwog. Bu farw mwy na 1,000 o drigolion yn y bomio. Mae difrod bellach wedi'i adfer.

Nodweddion Osijek Gyfoes[golygu | golygu cod y dudalen]

  • Prifysgol - lleolir Prifysgol Osijek Josip Juraj Strossmayer (Sveučilište J.J. Strossmayera u Osijeku) yn y ddinas. Ffurfiwyd hi yn 1975 ac mae iddi 12 athrofa, 4 adran ac 1 academi. Enwyd y brifysgol ar ôl Josip Juraj Strossmayer (4 Chwefror 1815 – 8 Mai 1905) a oedd yn esgob Catholig ac ymgyrchydd dros ffederaliaeth ac uno tiroedd Croatieg o fewn Ymerodraeth Awstria-Hwngari ac o blaid y defnydd swyddogol ac addysol o'r iaith Croatieg.
  • Pêl-droed - mae gan y ddinas dîm pêl-droed, NK Osijek a sefydlwyd yn 1947. Dyma oedd clwb fwyaf llwyddiannus o dalaith Slavonia yn ystod cyfnod Iwgoslafia Gomiwnyddol ac, wedi annibyniaeth Croatia yn1992, mae'n un o'r pedwar tîm nad sydd erioed wedi ei cwympo o'r Uwch Gynghrair Croatia. Y timau eraill yw Dinamo Zagreb, Hajduk Split a Rijeka.

Chwaraeodd Cymru ym maes y clwb, Stadion Gradski vrt, yn ei gêm yn erbyn Croatia ar 8 Mehefin 2019.

Poblogaeth[golygu | golygu cod y dudalen]

Pont droed dros y Drava

Yn 2001 roedd gan Osijek 114,616 o drigolion (Croatiaid: 86.5%, Serbiaid: 7.5% , Hwngariaid: 1% gyda Catholigion yn 84%, Uniongred yn 7.5%, a Mwslemiaid yn 1% Mwslimiaid a chrefyddau eraill). Y boblogaeth ym 1910 oedd 31,388 o drigolion (Croatiaid: 12,000, Almaenwyr: 11,000, Iddewon: 7,500, Hwngariaid: 3,500); Yn 1981 roedd yn 158,790 (57% Croatiaid a 19% yn Serbiaid); Yn 1991 roedd yn 165.253 (67% Croatiaid, 20% Serbiaid, 2% Hwngariaid).

Gefeilldrefi Osijek [1] Archifwyd 2008-04-18 yn y Peiriant Wayback.[golygu | golygu cod y dudalen]

Oriel[golygu | golygu cod y dudalen]

  • Ffasâd adeiladau Osijek

    Ffasâd adeiladau Osijek

  • Eglwys Mihangel Sant

    Eglwys Mihangel Sant

  • Pensaernïaeth

    Pensaernïaeth

  • sinema Kino Urania

    sinema Kino Urania

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]

  1. ↑ http://linguistforum.com/outside-of-the-box/croatian-toponyms/
  2. ↑ Treasures of Yugoslavia, published by Yugoslaviapublic, Beograd, available in English, German and Serbo-Croatian, 664 pages, 1980
  3. ↑ Augustin Calmet, Histoire ecclésiastique et civile de Lorraine, p. 1048

Dolenni allanol[golygu | golygu cod y dudalen]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Osijek&oldid=11034203"