Emma o Normandi

Oddi ar Wicipedia
Emma o Normandi
Emma gyda'i meibion, Llyfrgell Prydeinig MS 33241 (Fugit emma regina cum pueris suis yn normanniam cum pueris suis ut ibidem a duce patre suo protegatur).
Brenhinesau Gydweddog Lloegr
1002 – haf 1013
3 Chwefror 1014 – 23 Ebrill 1016
Gorffennaf 1017 – 12 Tachwedd 1035
Ganwydc.  984 [1]
Normandy
Bu farw6 Mawrth 1052 (oedran c. 68)
Winchester, Hampshire, Lloegr
PriodÆthelred yr Amharod (1002–1014)
Cnut Fawr (1016–1035)
Plantgydag Æthelred
Edward, Brenin Lloegr (1003–1066)
Goda, Iarlles Boulogne (1004–c. 1047)
Alfred Ætheling (1005–1036)
gyda Cnut
Harthacnut (c. 1018 – 1042)
Gunhilda, Ymerodres Lân Rufeinig (c. 1020 – 1038)
TeuluNormandi
TadRichard y Ddi-ofn
MamGunnor
CrefyddCatholig Rufeinig

Roedd Emma o Normandi (tua 984 - 6 Mawrth 1052) yn frenhines gydweddog Lloegr, Denmarc a Norwy . Roedd hi'n ferch i Richard I, Dug Normandi, a'i ail wraig, Gunnor. Trwy ei phriodasau i Æthelred yr Amharod (1002–1016) a Cnut Fawr (1017–1035), daeth yn Frenhines Gydweddog Lloegr, Denmarc a Norwy. Roedd hi'n fam i dri mab, y Brenin Edward y Cyffeswr, Alfred Ætheling, a'r Brenin Harthacnut, yn ogystal â dwy ferch, Goda o Loegr, a Gunhilda o Ddenmarc. Hyd yn oed ar ôl marwolaethau ei gwŷr, arhosodd Emma yn llygad y cyhoedd, a pharhaodd i gymryd rhan weithredol mewn gwleidyddiaeth. Hi yw'r ffigwr canolog yn yr Encomium Emmae Reginae, ffynhonnell hanfodol ar gyfer hanes gwleidyddiaeth Lloegr o ddechrau'r 11g. Fel y noda Catherine Karkov, mae Emma yn un o'r breninesau canoloesol cynnar a gynrychiolir yn fwyaf gweledol.[2]

Priodas â Æthelred II[golygu | golygu cod]

Mewn ymgais i heddychu Normandi, priododd Brenin Æthelred o Loegr ag Emma yn 1002.[3] Yn yr un modd, roedd Richard II, Dug Normandi yn gobeithio gwella berthnasau gyda'r Saeson yn sgil gwrthdaro diweddar ac ymgais herwgipio a fethwyd yn ei erbyn gan Æthelred.[4] Roedd ymosodiadau Llychlynnaidd ar Loegr yn aml wedi'u lleoli yn Normandi ar ddiwedd y 10g, ac ar gyfer Æthelred bwriad y briodas hon oedd uno yn erbyn bygythiad y Llychlynwyr.[5] Ar ôl eu priodas, cafodd Emma yr enw Eingl-Sacsonaidd Ælfgifu, a ddefnyddiwyd ar gyfer materion ffurfiol a swyddogol, a daeth yn Frenhines Lloegr. Derbyniodd eiddo ei hun yn Winchester, Rutland, Devonshire, Suffolk, a Swydd Rhydychen, yn ogystal â'r dinas Exeter.[6]

Roedd gan Æthelred ac Emma ddau fab, Edward y Cyffeswr ac Alfred Ætheling, a merch, Goda o Loegr (neu Godgifu).

Pan ymosododd a goncrodd y Brenin Sweyn Forkbeard o Ddenmarc Loegr yn 1013, anfonwyd Emma a'i phlant i Normandi, lle ymunodd Æthelred yn fuan wedi hynny. Dychwelon nhw i Loegr ar ôl marwolaeth Sweyn yn 1014.

Daeth priodas Emma a Æthelred i ben gyda marwolaeth Æthelred yn Lundain ym 1016. Roedd mab hynaf Æthelred o’i briodas gyntaf, Æthelstan, wedi bod yn etifedd eglur hyd ei farwolaeth ym mis Mehefin 1014. Roedd meibion Emma wedi cael eu rhestru ar ôl pob un o’r meibion oddi wrth ei wraig gyntaf, a’r hynaf ohonyn nhw oedd wedi goroesi oedd Edmund Ironside.[7] Ceisiodd Emma cael ei mab hynaf, Edward, i'w gydnabod fel etifedd. Er bod y mudiad hwn yn cael ei gefnogi gan brif gynghorydd Æthelred, Eadric Streona, fe’i gwrthwynebwyd gan Edmund Ironside, trydydd mab hynaf Æthelred, a’i gynghreiriaid, a, yn y pen draw, wrthryfelodd yn erbyn ei dad.   [ angen dyfynnu ] Yn 1015, ymosododd Cnut, mab Sweyn Forkbeard, Loegr. Fe'i cadwyd allan o Lundain hyd at farwolaethau Æthelred ac Edmund ym mis Ebrill a mis Tachwedd 1016, yn y drefn honno. Ceisiodd y Frenhines Emma gynnal rheolaeth Eingl-Sacsonaidd ar Lundain nes bod ei phriodas â Cnut wedi'i threfnu.[8] Mae rhai ysgolheigion yn credu bod y briodas wedi achub bywydau ei meibion, wrth i Cnut geisio cael gwared ar hawlwyr cystadleuol, ond arbedodd eu bywydau.[6]

Priodas â Cnut[golygu | golygu cod]

Enillodd Cnut reolaeth ar y rhan fwyaf o Loegr ar ôl iddo drechu Edmund Ironside ar 18 Hydref ym Mrwydr Assandun, ac ar ôl hynny cytunwyd i rannu'r deyrnas, Edmund yn cymryd Wessex a Cnut weddill y wlad. Bu farw Edmund yn fuan wedi hynny ar 30 Tachwedd, a daeth Cnut yn frenin Lloegr i gyd. Ar adeg eu priodas, anfonwyd meibion Emma o'i phriodas â Æthelred i fyw yn Normandi dan warchogaeth ei brawd. Bryd hynny daeth Emma yn Frenhines Lloegr, ac yn ddiweddarach o Ddenmarc, a Norwy.

Mae'r Encomium Emmae Reginae yn awgrymu yn ei ail lyfr bod priodas Emma a Cnut, er ei bod wedi cychwyn fel strategaeth wleidyddol, wedi dod yn briodas serchog. Yn ystod eu priodas, roedd gan Emma a Cnut fab, Harthacnut, a merch, Gunhilda .

Cynllwyn ynglŷn â marwolaeth Alfred[golygu | golygu cod]

Y Frenhines Emma a'i meibion yn cael eu derbyn gan Ddug Richard II o Normandi . Llyfrgell Prifysgol Caergrawnt .

Yn 1036, dychwelodd Alfred Aetheling ac Edward y Cyffeswr, meibion Emma â Æthelred, i Loegr o’u halltudiaeth yn Normandi er mwyn ymweld â’u mam. Yn ystod eu hamser yn Lloegr, roeddent i fod i gael eu gwarchod gan Harthacnut . Fodd bynnag, roedd Harthacnut yn brysur â'i deyrnas yn Nenmarc. Cafodd Alfred ei ddal a'i ddallu trwy ddal haearn poeth i'w lygaid. Yna bu farw o'i glwyfau.

Dihangodd Edward o'r ymosodiad, a dychwelodd i Normandi. Dychwelodd ar ôl sicrhau ei le ar yr orsedd.

Mae'r Encomium Emmae Reginae yn gosod y bai am ddal, artaith a llofruddiaeth Alfred yn llwyr ar Harold Harefoot, gan feddwl ei fod yn bwriadu cael gwared ar ddau hawliwr posib arall i orsedd Lloegr trwy ladd Edward ac Alfred. Mae rhai ysgolheigion yn dadlau y gallai fod wedi bod yn Godwin, Iarll Wessex, a oedd yn teithio gydag Alfred ac Edward fel eu hamddiffynnydd.[9]

Teyrnasiad cydgysylltiedig Harthacnut ac Edward y Cyffeswr[golygu | golygu cod]

Esgynodd Harthacnut, mab Cnut, orsedd Denmarc ar ôl marwolaeth ei dad yn 1035. Pum mlynedd yn ddiweddarach, rhannodd ef a'i frawd, Edward y Cyffeswr, orsedd Lloegr, ar ôl marwolaeth Harold, hanner brawd Harthacnut.[5] Byr oedd eu teyrnasiad, gan bara dwy flynedd yn unig cyn tranc Harthacnut ei hun.

Chwaraeodd Emma ran yn y deyrnasiad cydgysylltiedig hwn trwy fod yn glymiad cyffredin rhwng y ddau frenin. Mae Encomium y Frenhines Emma yn awgrymu y gallai bod ganddi hi ei hun rôl sylweddol, hyd yn oed yn rôl gyfartal yn y gyd-arweinyddiaeth hon o deyrnas Lloegr.

Marwolaeth a chladdedigaeth[golygu | golygu cod]

Cist marwdy o Eglwys Gadeiriol Winchester, Winchester, Lloegr. Dyma un o chwe chist marwdy ger yr allor yn yr Eglwys Gadeiriol, mae'r un hon yn honni ei bod yn cynnwys esgyrn Cnut a'i wraig Emma, ynghyd ag eraill

Ar ôl ei marwolaeth ym 1052, claddwyd Emma ochr yn ochr â Cnut a Harthacnut yn yr Old Minster, Winchester, cyn cael ei throsglwyddo i'r eglwys gadeiriol newydd a adeiladwyd ar ôl y Goncwest Normanaidd.[10] Yn ystod Rhyfel Cartref Lloegr (1642–1651), cafodd eu gweddillion eu diheintio a'u gwasgaru o amgylch llawr yr Eglwys Gadeiriol gan luoedd seneddol. Yn 2012 adroddodd y Daily Mail y bydd archeolegwyr Prifysgol Bryste "yn defnyddio'r technegau DNA diweddaraf ... i adnabod a gwahanu'r esgyrn cymysg".[11]

Plant Emma[golygu | golygu cod]

Plant Emma gyda Æthelred the Unready oedd:

Ei plant gyda Cnut Fawr oedd

  • Harthacnut
  • Gunhilda o Ddenmarc

Emma y brenhines[golygu | golygu cod]

Fel y nododd Pauline Stafford,[12] Emma yw'r “cyntaf o'r breninesau canoloesol cynnar” i gael ei ddarlunio trwy bortread cyfoes. I'r perwyl hwnnw, Emma yw'r ffigwr canolog yn yr Encomium Emmae Reginae (dan y teitl anghywir Gesta Cnutonis Regis yn ystod yr Oesoedd Canol diweddarach[13]) sy'n ffynhonnell hanfodol ar gyfer astudio olyniaeth Lloegr yn yr 11g. Yn ystod teyrnasiad Æthelred, roedd yn debyg fo Emma yn wasanaethu fel rhithlywydd yn unig,[14] ymgorfforiad real o'r cytundeb rhwng y Saeson a'i thad Normanaidd. Fodd bynnag, cynyddodd ei dylanwad yn sylweddol o dan Cnut. Hyd at 1043, ysgrifennodd Stafford, Emma “oedd y fenyw gyfoethocaf yn Lloegr… ac roedd ganddi diroedd helaeth yn Nwyrain Canolbarth Lloegr a Wessex.”[14] Nid oedd awdurdod Emma ynghlwm yn unig â thirdaliadaeth[14] - a amrywiodd yn fawr o 1036 i 1043 - roedd hi hefyd wedi dylanwadu’n sylweddol ar swyddfeydd eglwysig Lloegr.

Yr Encomium Emmæ Reginae neu Gesta Cnutonis Regis[golygu | golygu cod]

Tudalen ddechreuol fersiwn ddiwygiedig o'r 14eg ganrif o lawysgrif Encomium Emmae Reginae a ddarganfuwyd yn 2008, y Courtenay Compendium.

Mae'r Encomium wedi'i rannu'n dair rhan, ac mae'r gyntaf yn delio â Sweyn Forkbeard a'i goncwest o Loegr. Mae'r ail yn canolbwyntio ar Cnut ac yn ymwneud â threchiad Æthelred, ei briodas ag Emma, a'i frenhiniaeth. Mae'r trydydd yn mynd i'r afael â'r digwyddiadau ar ôl marwolaeth Cnut; ymglymiad Emma mewn chipio’r trysorlys brenhinol, a bradwriaeth Iarll Godwin. Mae'n dechrau trwy annerch Emma, "Boed i'n Harglwydd Iesu Grist eich gwarchod chi, O Frenhines, sy'n rhagori ar bawb o'ch rhyw yn nymunoldeb eich ffordd o fyw."[15] Emma yw "y fenyw fwyaf nodedig yn ei hamser am harddwch a doethineb."[16]

Dadl ysgolheigaidd[golygu | golygu cod]

Mae’r gwenieithio hwn, ysgrifennodd Elizabeth M. Tyler, yn “rhan o ymgais fwriadol i ymyrryd, ar ran Emma, yng ngwleidyddiaeth y llys Eingl-Ddanaidd,”[17] arwyddair y byddai cynulleidfa o’r 11g wedi ei ddeall. Mae hyn yn wrthgyferbyniad uniongyrchol i werthusiadau cynharach o'r testun, fel y cyflwyniad i ailargraffiad 1998 o argraffiad 1949 Alistair Campbell lle mae Simon Keynes yn nodi:

. . . Tra bydd y darllenwr modern sy'n disgwyl i'r Encomium ddarparu portread o frenhines fawr a nodedig ar anterth ei phwer yn cael ei siomi, ac mae'n ddigon posib y bydd yn anobeithio o awdur a allai atal, camliwio, a drysu'r hyn yr ydym yn gwybod neu'n meddwl ei fod y gwir.[18]

Mae Felice Lifshitz, yn ei hastudiaeth arloesol o'r Encomium yn nodi:

… I Alistair Campbell ac i gweld CNL Brooke roedd y hepgoriad yn eglur fel mater o 'reidrwydd artistig' ac oferedd personol Emma ... tanysgrifiodd y ddau ysgolhaig i'r farn hŷn, ac ond roddodd arwyddocâd llenyddol i'r Encomium fel panegyrig i unigolyn neu linach, ond ni welodd unrhyw fewnforio gwleidyddol.[19]

Llawysgrifau[golygu | golygu cod]

Cyn Mai 2008 dim ond un copi o'r Encomium y credwyd ei fod yn bodoli. Fodd bynnag, darganfuwyd llawysgrif o ddiwedd y 14g, y Courtenay Compendium, yn Archifdy Dyfnaint, lle roedd wedi gwanhau ers y 1960au.[20] Yn ôl adroddiad gan Gyngor Celfyddydau’r DU, “Yr eitem fwyaf arwyddocaol [o fewn y testun] ar gyfer hanes Prydain yw’r Encomium Emma Reginae. . . Mae'n debygol iawn bod y llawysgrif bresennol yn cynrychioli'r tyst mwyaf cyflawn i'r fersiwn ddiwygiedig o'r Encomium.” Rhoddwyd y llawysgrif ar ocsiwn ym mis Rhagfyr 2008, a'i phrynnwyd am £600,000 (5.2 miliwn kroner Daneg) ar ran y Llyfrgell Frenhinol, Denmarc.[21] Yn wahanol i'r Liber Vitae, nid yw'r compendiwm yn cynnwys unrhyw ddelweddau o Emma. Cwblhawyd y New Minster Liber Vitae, sydd ar hyn o bryd yn y Llyfrgell Brydeinig, yn 1030, ychydig cyn marwolaeth Cnut yn 1035. Mae'r blaenlun yn darlunio “King Cnut a'r Frenhines Emma yn cyflwyno croes i allor New Minster, Winchester."[22] Mae Stafford yn ei dehongliad gweledol o’r portread yn nodi, “nid yw’n glir a ddylem ei ddarllen fel cynrychiolaeth o fenyw bwerus neu un ddi-rym.”[23] Mewn un portread, arddangosir pob agwedd o rôl Emma fel sofran; gwraig ddilys a brenhines ddylanwadol.

Mae Emma hefyd yn cael ei darlunio mewn nifer o destunau canoloesol diweddarach, megis Bywyd Edward y Cyffeswr o'r 13g (Llyfrgell Prifysgol Caergrawnt MS. Ee.3.59) a rôl o'r 14g o Llinach Frenhinoedd Lloegr, Cronicl Achyddol Brenhinoedd Lloegr.

Mae Emma a'i meibion Edward ac Alfred yn gymeriadau yn y ddrama ddienw o oes Elisabeth Edmund Ironside, a ystyrir weithiau'n waith cynnar gan William Shakespeare .

Diheurbrawf y Frenhines Emma[golygu | golygu cod]

Diheurbrawf y Frenhines Emma gan William Blake .

Mae Diheurbrawf y Frenhines Emma gan Dâ yn Winchester yn chwedl sy'n ymddangos fel petai wedi tarddu o'r 13g. Cyhuddwyd y Frenhines Emma o anlladrwydd gyda'r Esgob Ælfwine o Winchester Er mwyn profi ei bod yn ddieuog, roedd yn rhaid iddi ymgymryd â diheurbrawf o gerdded dros naw aradr poeth-goch a osodwyd ar balmant corff Eglwys Gadeiriol Winchester. Arweiniodd dau esgob y Frenhines droednoeth i linell aradr poeth-goch. Cerddodd dros yr aradr poeth-goch, ond ni theimlai'r haearn noeth na'r tân.[24][25] Gwnaeth William Blake ddarlun o'r digwyddiad.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ Emma, y Brenhines a Choronir Dwywaith: "The Normans and French Emma [known to the English as Elgiva, Aelfgifu, Aelfgyfu] (c. 984-1052): merch Richard, Dug Normandi (d. 996) a Gunnor; brenhines cyntaf Ethelred II ac yna o Canute".
  2. ↑ Catherine Karkov, The Ruler Portraits of Anglo Saxon England, p. 119
  3. ↑ Simon Keynes, Æthelred II, Oxford Online DNB, 2009
  4. ↑ François Neveux, A Brief History of The Normans (Constable and Robinson, 2008) p. 94-5
  5. ↑ 5.0 5.1 Howard, Ian. Harthacnut: The last Danish King of England, The History Press, 2008, p. 10.
  6. ↑ 6.0 6.1 Honeycutt, p. 41
  7. ↑ Barlow, Edward the Confessor, pp. 30-31
  8. ↑ Howard, pp. 12–5.
  9. ↑ O'Brien, Harriet, Queen Emma and the Vikings: The Woman Who Shaped the Events of 1066 (2006). Bloomsbury Publishing,
  10. ↑ Oxford Dictionary of National Biography: King Cnut
  11. ↑ “Scientists to Unravel Centuries-Old Mystery of King Canute as They Examine Skeletal Remains.” Mail Online. N. p., n.d. Web. 12 Dec. 2013.
  12. ↑ Duggan, Anne J. Queens and Queenship in Medieval Europe: Proceedings of a Conference Held at King’s College London, April 199 Boydell Press, 2002. Print.
  13. ↑ Duggan, Anne J. Queens and Queenship in Medieval Europe: Proceedings of a Conference Held at King’s College London, April 199 Boydell Press, 2002. Print.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Pauline Stafford, Queen Emma and Queen Edith: Queenship and Women's Power in Eleventh-century England (Malden, MA: Blackwell's, 2001), 3.
  15. ↑ Campbell, Alistair (editor and translator) and Simon Keynes (supplementary introduction) (1998). Encomium Emmae Reginae. Cambridge University Press ISBN 0-521-62655-2, 5.
  16. ↑ Campbell and Keynes, 1998, 33.
  17. ↑ Tyler, E.M. (2008) Fictions of Family: The Encomium Emmae Reginae and Virgil's Aeneid. Viator, 36 (149-179). pp. 149-179. ISSN 0083-5897
  18. ↑ Campbell and Keynes, 1998, xvii.
  19. ↑ Lifshitz, Felice (1989). "The Encomium Emmae Reginae: A 'Political Pamphlet' of the Eleventh Century?” Haskins Society Journal 1: 39–50.
  20. ↑ (Breay 2009)
  21. ↑ “Knud den Store kom ikke med Det Kgl. Bibliotek hjem” Anne Bech-Danielsen, 2008-12-06T20:05:27
  22. ↑ Royal Project Team 2011
  23. ↑ Safford 2001
  24. ↑ Dugdale, William (1693). Monasticon Anglicanum, or, The history of the ancient abbies, and other monasteries, hospitals, cathedral and collegiate churches in England and Wales. With divers French, Irish, and Scotch monasteries formerly relating to England. Sam Keble; Hen. Rhodes. t. 6.
  25. ↑ Reid, Herbert J., The History of Wargrave (Llundain: W. Smith, 1885) tt. 20-30 Mae'r erthygl yn ymgorffori testun o'r ffynhonnell hwn, sydd yn y parth cyhoeddus.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Emma_o_Normandi&oldid=10882729"