Neidio i'r cynnwys

Dora Marsden

Oddi ar Wicipedia
Dora Marsden
Ganwyd5 Mawrth 1882 Edit this on Wikidata
Marsden Edit this on Wikidata
Bu farw13 Rhagfyr 1960 Edit this on Wikidata
Dumfries Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Lloegr Lloegr
Alma mater
Galwedigaethnewyddiadurwr, llenor, swffragét, golygydd, athronydd, gohebydd gyda'i farn annibynnol, ffeminist Edit this on Wikidata

Ffeminist a swffragét o Loegr oedd Dora Marsden (5 Mawrth 1882 - 13 Rhagfyr 1960) sy'n cael ei hystyried yn nodigedig am ei gwaith fel newyddiadurwr, awdur ac yn benaf am ymgyrchu dros hawliau menywod.

Fe'i ganed (fel yr awgryma'i henw) ym mhentref diwydiannol Marsden, Swydd Efrog ar 5 Mawrth 1882; bu farw yn Dumfries.[1][2][3][4]

Torrodd Marsden oddi wrth y sefydliad swffragetaidd (yn enwedig Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Merched, neu'r Women's Social and Political Union), er mwyn sefydlu cyfnodolyn a fyddai'n rhoi lle i leisiau mwy radical. Mae ei chyfraniad i fudiad y swffraget yn fawr; beirniadodd y WSPU a'r Pankhursts, yn bennaf drwy ei chylchgrawn The Freewoman.

Honna rhai beirniaid llenyddol iddi fod yn rhan o ddeor syniadaeth moderniaeth lenyddol tra bod eraill yn gwerthfawrogi ei chyfraniad at ddealltwriaeth o Egoism.

Magwraeth a choleg

[golygu | golygu cod]

Ganwyd Dora Marsden ar 5 Mawrth 1882 i rieni dosbarth gweithiol, sef Fred a Hannah, ym mhentref Marsden, Swydd Efrog. O ganlyniad i drafferthion economaidd yng nghwmni Fred, bu'n rhaid iddo ymfudo i'r Unol Daleithiau yn 1890, gan ymgartrefu yn Philadelphia gyda'i fab hynaf.[5] Gweithiodd y fam, Hannah fel gwniadwraig er mwyn cynnal gweddill y teulu, a oedd mewn cryn dlodi pan oedd Marsden yn blentyn.[6] Roedd Dora'n un o'r genedlaeth gyntaf i elwa o Ddeddf Addysg elfennol 1870, gan lwyddo i fynychu'r ysgol fel plentyn, er gwaethaf ei hamgylchiadau tlawd.

Bu'n fyfyriwr galluog, gan weithio fel tiwtor yn 13 oed, cyn derbyn Ysgoloriaeth y Frenhines yn ddeunaw oed, a alluogodd hi i fynychu Coleg Owens ym Manceinion (a ail-enwyd yn ddiweddarach yn "Brifysgol Victoria"). Sefydlwyd y coleg hwn yn 1851 gan John Owens, a hannai o Sir y Fflint ac a arbenigai mewn tecstiliau. [7][8]

Yn 1903, graddiodd Marsden o'r coleg a dechreuodd addysgu mewn ysgol am rai blynyddoedd, gan ddod yn brifathrawes o'r Ganolfan Athrawon-Disgyblion Altrincham (the Altrincham Teacher-Pupil Center) yn 1908.

Ymgyrchu

[golygu | golygu cod]

Yn ystod ei chyfnod yng Ngholeg Owens, daeth i adnabod Christabel Pankhurst, Teresa Billington-Greig, a ffeministiaid cynnar eraill, a daeth yn rhan o fudiad pleidleisiau'r merched (neu "etholfraint"), mudiad a oedd yn tyfu'n sydyn ym Manceinion.

Ym mis Hydref 1909, cafodd Marsden ei harestio gyda sawl aelod arall o Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Menywod (WSPU) am wisgo regalia academaidd llawn ac ymyrryd ar araith Canghellor y brifysgol, gan fynnu y dylai wneud datganiad a oedd yn gwrthwynebu bwydo-gorfodol carcharorion a oedd ar ympryd (streic newyn). Ychydig fisoedd yn ddiweddarach, torrodd i mewn i Theatr Empire Southport a chododd ei hun i mewn i'r cwpola, lle bu'n aros 15 awr er mwyn gweiddi ar draws Winston Churchill, a oedd ar y pryd yn Ysgrifennydd Cartref, tra oedd yn siarad mewn rali etholiad.

Oherwydd ymrwymiad Marsden i'r achos cynigiwyd swydd weinyddol iddi yn y WSPU, a gadawodd ei swydd fel prifathrawes ym 1909.[9] Er ei bod yn ymroddedig i'r mudiad ffeministaidd cynnar, roedd ei hegwyddorion cryf Marsden a'i natur annibynnol yn aml yn arwain at wrthdaro ag arweinyddiaeth y WSPU, gan na allent ei rheoli. Ym 1911, cytunodd Marsden gyda'r Pankhursts i ymddiswyddo o'i swydd gyda'r WSPU. Collodd ei ffydd yn y WSPU, ond daliodd i gredu yn y mudiad menywod ehangach, roedd hi'n benderfynol o ddod o hyd i ffyrdd eraill o weithredu.

Anrhydeddau

[golygu | golygu cod]


Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Cyffredinol: https://www.wechanged.ugent.be/wechanged-database/.
  2. Rhyw: https://www.wechanged.ugent.be/wechanged-database/.
  3. Dyddiad geni: Gemeinsame Normdatei. dyddiad cyrchiad: 15 Hydref 2015. "Dora Marsden". Cyrchwyd 9 Hydref 2017. https://www.wechanged.ugent.be/wechanged-database/.
  4. Dyddiad marw: Gemeinsame Normdatei. dyddiad cyrchiad: 15 Hydref 2015. "Dora Marsden". Cyrchwyd 9 Hydref 2017. https://www.wechanged.ugent.be/wechanged-database/.
  5. "Dora Marsden". Spartacus Education. N.p., n.d. Web. 26 Chwefror 2013."Archived copy". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 Mawrth 2013. Cyrchwyd 28 Chwefror 2013. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)CS1 maint: archived copy as title (link)
  6. Clarke, Bruce. "Dora Marsden and Ezra Pound: "The New Freewoman" and "The Serious Artist"." University of Wisconsin Press 33.1 (1992): 91–112. Web. 24 Chwefror 2013.
  7. Man gwaith: Národní autority České republiky. dyddiad cyrchiad: 29 Ionawr 2023.
  8. Galwedigaeth: https://www.wechanged.ugent.be/wechanged-database/. Národní autority České republiky. dyddiad cyrchiad: 17 Rhagfyr 2022. Národní autority České republiky. dyddiad cyrchiad: 25 Medi 2023.
  9. Franklin, Cary (2002): Marketing edwardian feminism: Dora Marsden, votes for women and the freewoman, Women's History Review, 11:4, 631–642.