Corn llawnder
| Corn llawnder Craterellus cornucopioides
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Cantharellales |
| Teulu: | Craterellaceae |
| Genws: | Craterellus[*] |
| Rhywogaeth: | Craterellus cornucopioides |
| Enw deuenwol | |
| Craterellus cornucopioides (L.) Pers. | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Craterellaceae yw'r Corn llawnder (Lladin: Craterellus cornucopioides; Saesneg: Horn of Plenty).[1] Y Siantrelau yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Pot peint yw chanterelle' (o'r Groeg kántharos), sy' ddisgrifiad o siap y ffwng. Mae'r teulu Craterellaceae yn gorwedd o fewn urdd y Cantharellales.
Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw cream. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un infundibuliform mushroom cap. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: ridges. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.
Ffyngau[golygu | golygu cod]
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Craterellaceae[golygu | golygu cod]
Mae gan Corn llawnder ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Cap gweog pêr | Cortinarius osmophorus |  |
| Cortinarius nothosaniosus | Cortinarius nothosaniosus | |
| Cortinarius ochroleucus | Cortinarius ochroleucus |  |
| Cortinarius ohauensis | Cortinarius ohauensis | |
| Cortinarius olivaceus | Cortinarius olivaceus | |
| Cortinarius olorinatus | Cortinarius olorinatus | |
| Cortinarius pallidus | Cortinarius pallidus | |
| Cortinarius paludicola | Cortinarius paludicola | |
| Cortinarius papaver | Cortinarius papaver | |
| Thaxterogaster occidentalis | Cortinarius occidentalis |  |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Corn llawnder gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.
| Gofal! |
|
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |