Characteristica universalis
| Enghraifft o'r canlynol | cysyniad, formal language  |
|---|
Cyfeiria'r term Ladin characteristica universalis, y gellir ei gyfieithu fel "cymeriad cyffredinol" neu "priodoledd gyffredinol" yn Gymraeg, at yr iaith gyffredinol a ffurfiol a ddychmygwyd gan yr athronydd Almaenig Gottfried Leibniz (1646-1716) i gyfleu cysyniadau mathemategol, gwyddonol, a metaffisegol. Gobeithiai Leibniz y gallai felly greu iaith wyddonol gyffredin i bawb i'w defnyddio o fewn fframwaith calcwlws rhesymegol cyffredinol (calculus ratiocinator).
Mae'r characteristica universalis yn gysyniad canolog yng ngwaith Gottfried Leibniz. Pan ysgrifennai yn Ffrangeg, defnyddiai'r ymadrodd cyfystyr spécieuse générale i'w disgrifio. Digwydd yr ymadrodd yn aml yng nghyd-destun bwriad Leibniz o greu gwyddoniadur cynhwysfawr a fyddai'n cwmpasu gwybodaeth y dynolryw i gyd.
Ar lefel ymarferol, math o iaith artiffisial ysgrifenedig seiliedig ar arwyddion sy'n cynrychioli syniadau yn hytrach na sain, yn debyg i ideogramau'r Tsieinaeg yw'r characteristica universalis. Ceir gwreiddyn y syniad yng ngwaith Francis Bacon, a damcaniaethwyd iaith o'r math gan Descartes hefyd, ond fe'i cysylltir fel system neilltuol â Leibniz. Gobeithiai Leibniz greu gwyddor ysgrifenedig i gyfleu pob syniad a ffaith sy'n perthyn i fyd gwyddoniaeth a'r meddwl dynol, a hynny trwy gyfrwng system o ideogramau, pictogramau a deiagramau a fyddai'n osgoi'r amwysedd ystyr sydd ynghlwm wrth iaith yn gyffredinol (gwelir yr amwysedd yma wrth geisio cyfieithu gair haniaethol o un iaith i iaith arall - yn achos characterictica universalis, er enghraifft).