Neidio i'r cynnwys

Cerflun Daniel Owen, Yr Wyddgrug

Oddi ar Wicipedia
Cerflun Daniel Owen
Mathcerfddelw Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • c. 1896 (tua) Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadYr Wyddgrug Edit this on Wikidata
SirSir y Fflint
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr112 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau53.167073°N 3.143266°W Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd II, Henebion Cenedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
Manylion
Deunyddefydd Edit this on Wikidata

Mae Cerflun Daniel Owen yn gofeb sy'n sefyll ar Sgwâr Daniel Owen yn yr Wyddgrug, Sir y Fflint.[1]

Cefndir

[golygu | golygu cod]

Roedd Daniel Owen (20 Hydref 183622 Hydref 1895) yn deiliwr yn nhref yr Wyddgrug a ddaeth i amlygrwydd trwy boblogeiddio arddull y nofel mewn llenyddiaeth Gymraeg.[2]

Ym 1895 bu ymgyrch i godi tysteb i Daniel Owen, fel arwydd o ddiolchgarwch y genedl am ei gyfraniad i lenyddiaeth, ond bu farw cyn i'r casglu dod i ben. Yn fuan wedi ei farwolaeth cynhaliwyd cyfarfod yng Ngwesty'r Westminster, Caer, i drafod gwneud casgliad i greu cofeb i'r awdur, gan ddefnyddio arian y dysteb fel arian cychwynnol. Sefydlwyd pwyllgor i drefnu'r casgliad ac i drefnu'r gwaith o godi'r cofeb. Dewiswyd Llywelyn Eaton, yr Wyddgrug, yn ysgrifennydd y pwyllgor coffa yng Ngogledd Cymru, a'r Parch. J. A. Jenkins, Coleg Prifysgol Cymru Caerdydd, yn ysgrifennydd yn y Deheudir.[3]

Creu'r cerflun

[golygu | golygu cod]

Penderfynodd y pwyllgor coffa i ofyn i'r cerflunydd Cymreig William Goscombe John i greu'r cofeb. Cytunodd John i wneud y gwaith am gost y deunydd yn unig. Rhoddwyd darn fawr o garreg i fod yn sylfaen i'r cerflun yn rhad gan Hugh Grosvenor, Dug 1af Westminster.[1]

Roedd cynllun Goscombe John yn ddelwedd mewn efydd wedi ei seilio ar ddarlun o'r awdur a baentiwyd gan C. Marston.[4] Mae'n dangos Owen mewn safiad anffurfiol yn gwisgo cot ffrog a het Sadwrn clerigol, ac yn dal llyfr gyda nod tudalen yn ei law dde.[5]

Mae'r testun ar y garreg sylfaen yn dairiaethog: Cymraeg, Saesneg a Lladin.[5]

Dadorchuddio

[golygu | golygu cod]

Gosodwyd y cerflun ar ei safle tu allan i neuadd y dref a chafodd ei dadorchuddio yn swyddogol ar 31 Hydref 1901 gan Lloyd Kenyon, 4ydd Barwn Kenyon[6] a thraddododd araith Saesneg i'r dyrfa oedd wedi ymgasglu ar gyfer yr achlysur. Ar ôl y dadorchuddiad cafwyd cyfarfod coffa a thê parti i'r plant yn neuadd y dref.[7]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. 1.0 1.1 Owen, John; Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau; Hughes a'i Fab, Wrecsam, 1899
  2. "OWEN, DANIEL (1836–1895), nofelydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-12-29.
  3. "Cofeb Daniel Owen – Y Cymro". Isaac Foulkes. 1895-11-21. Cyrchwyd 2021-12-29.
  4. "Daniel Owen (1836–1895) | Art UK". artuk.org (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-12-29.
  5. 5.0 5.1 "Mold – Yr Wyddgrug – Daniel Owen". statues.vanderkrogt.net. Cyrchwyd 2021-12-29.
  6. "KENYON (TEULU). | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-12-29.
  7. "COFGOLOFN DANIEL OWEN – Yr Herald Cymraeg". Daniel Rees. 1901-11-05. Cyrchwyd 2021-12-29.