Brwydr Marston Moor
Brwydr Marston Moor | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Rhan o: Ryfel Cartref Cyntaf Lloegr | |||||||
![]() Brwydr Marston Moor, gan J. Barker |
|||||||
|
|||||||
Rhyfelwyr | |||||||
Seneddwyr Cyfamodwyr yr Alban | Brenhinwyr | ||||||
Arweinwyr | |||||||
Alexander Leslie, Iarll Cyntaf Leven Edward Montagu, Ail Iarll Manceinion Ferdinando Fairfax, Ail Arglwydd Fairfax o Cameron | Rupert, tywysog y Rhein William Cavendish, Dug Cyntaf Newcastle |
||||||
Cryfder | |||||||
22,500+: 7,000+ o geffylau, 500+ dragŵns, 15,000+ milwyr traed, 30 – 40 gwn | 17,000: 6,000 o geffylau, 11,000 milwr traed, 14 gwn |
||||||
Clwyfwyd neu laddwyd | |||||||
300 wedi'u lladd | 4,000 wedi'u lladd, 1,500 o garcharorion |
Un o frwydrau pwysicaf Rhyfel Cartref Cyntaf Lloegr (1642–1646) oedd Brwydr Marston Moor (2 Gorffennaf 1644), rhwng y Seneddwr Ferdinando Fairfax a'r fyddin Seisnig, gyda'r Cyfamodwyr o'r Alban yn erbyn byddin Siarl I, brenin Lloegr a'r Alban.[1]
I Ferdinando Fairfax a'r Cyfamodwyr yr aeth y fuddugoliaeth bwysig hon.
Yn ystod haf 1644, roedd y Seneddwyr a'r Cyfamodwyr wedi rhoi Efrog dan warchae, a oedd yn cael ei hamddiffyn gan Marcwis Newcastle. Roedd y Tywysog Rupert wedi casglu byddin gref a fartsiodd drwy Ogledd Orllewin Lloegr ac ar draws bryniau'r Pennines, gan gynyddu mewn nifer wrth fynd. Bwriadent dorri'r gwarchae a rhyddhau'r dref. Pan ddaeth y ddwy fyddin benben a'i gilydd, ymladdwyd brwydr mwyaf y Rhyfel Cartref.
Ar y 1af o Orffennaf, gwnaeth Rupert, symudiad annisgwyl drwy orfodi brwydr, er fod ganddo lawer llai o filwyr yn ei fyddin. Ond yn hytrach nag ymosod ar unwaith, yn y bore bach, daliodd ei afael - a chynyddodd y ddwy ochr o ran nifer. Tir corsiog yw Marston Moor, sy'n agored ac eang, mymryn i'r gorllewin o Efrog. Yn y cyfnos, ymosododd y ddwy ochr ar ei gilydd, ac wedi dwy awr, roedd y pennau-grynion (neu'r Seneddwyr), dan arweiniaeth Oliver Cromwell, yn erlyn y Brenhinwyr hynny a oedd yn dianc o faes y gad, gyda'u cynffonau rhwng eu coesau.
Ar y cyfan, canlyniad y frwydr hon oedd gweld y Brenhinwyr wedi'u clirio o Ogledd Lloegr a golygai fod Brenhinwyr De Lloegr wedi'u gwahanu oddi wrth Brenhinwyr yr Alban.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Llyfr: Civil War: The Wars of the Three Kingdoms 1638–1660, gan Trevor Royle; cyhoeddwyd yn Llundain gan Abacus, 2004, isbn=0-349-11564-8 tud.279