Brwydr Marston Moor

Brwydr Marston Moor
Rhan o: Ryfel Cartref Cyntaf Lloegr
Brwydr Marston Moor, gan J. Barker
Dyddiad 2 Gorffennaf 1644 Lleoliad ger Long Marston, Gogledd Swydd Efrog Canlyniad Buddugoliaeth lwyr i'r Seneddwyr a'r Cyfamodwyr
Rhyfelwyr
Seneddwyr Cyfamodwyr yr Alban	Brenhinwyr
Arweinwyr
Alexander Leslie, Iarll Cyntaf Leven Edward Montagu, Ail Iarll Manceinion Ferdinando Fairfax, Ail Arglwydd Fairfax o Cameron	Rupert, tywysog y Rhein William Cavendish, Dug Cyntaf Newcastle
Cryfder
22,500+: 7,000+ o geffylau, 500+ dragŵns, 15,000+ milwyr traed, 30 – 40 gwn	17,000: 6,000 o geffylau, 11,000 milwr traed, 14 gwn
Clwyfwyd neu laddwyd
300 wedi'u lladd	4,000 wedi'u lladd, 1,500 o garcharorion

Un o frwydrau pwysicaf Rhyfel Cartref Cyntaf Lloegr (1642–1646) oedd Brwydr Marston Moor (2 Gorffennaf 1644), rhwng y Seneddwr Ferdinando Fairfax a'r fyddin Seisnig, gyda'r Cyfamodwyr o'r Alban yn erbyn byddin Siarl I, brenin Lloegr a'r Alban.

I Ferdinando Fairfax a'r Cyfamodwyr yr aeth y fuddugoliaeth bwysig hon.

Oliver Cromwell ym Mrwydr Marston Moor (1599–1658). Cadarnhawyd enw Cromwell fel milwr y cafalri drwy'r fuddugoliaeth hon.

Yn ystod haf 1644, roedd y Seneddwyr a'r Cyfamodwyr wedi rhoi Efrog dan warchae, a oedd yn cael ei hamddiffyn gan Marcwis Newcastle. Roedd y Tywysog Rupert wedi casglu byddin gref a fartsiodd drwy Ogledd Orllewin Lloegr ac ar draws bryniau'r Pennines, gan gynyddu mewn nifer wrth fynd. Bwriadent dorri'r gwarchae a rhyddhau'r dref. Pan ddaeth y ddwy fyddin benben a'i gilydd, ymladdwyd brwydr mwyaf y Rhyfel Cartref.

Ar y 1af o Orffennaf, gwnaeth Rupert, symudiad annisgwyl drwy orfodi brwydr, er fod ganddo lawer llai o filwyr yn ei fyddin. Ond yn hytrach nag ymosod ar unwaith, yn y bore bach, daliodd ei afael - a chynyddodd y ddwy ochr o ran nifer. Tir corsiog yw Marston Moor, sy'n agored ac eang, mymryn i'r gorllewin o Efrog. Yn y cyfnos, ymosododd y ddwy ochr ar ei gilydd, ac wedi dwy awr, roedd y pennau-grynion (neu'r Seneddwyr), dan arweiniaeth Oliver Cromwell, yn erlyn y Brenhinwyr hynny a oedd yn dianc o faes y gad, gyda'u cynffonau rhwng eu coesau.

Ar y cyfan, canlyniad y frwydr hon oedd gweld y Brenhinwyr wedi'u clirio o Ogledd Lloegr a golygai fod Brenhinwyr De Lloegr wedi'u gwahanu oddi wrth Brenhinwyr yr Alban.