Bambusa vulgaris

Oddi ar Wicipedia
{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/{{taxonomy/Nodyn:Taxonomy/Bambusa|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}
Bambusa vulgaris
Statws cadwraeth

Diogel  (NatureServe)[1]
Dosbarthiad gwyddonol e
Unrecognized taxon (fix): Bambusa
Rhywogaeth: B. vulgaris
Enw deuenwol
Bambusa vulgaris
Schrad. ex J.C.Wendl.[2]
Cyfystyron[3]
  • Arundarbor blancoi (Steud.) Kuntze
  • A. fera (Oken) Kuntze
  • A. monogyna (Blanco) Kuntze
  • A. striata (Lindl.) Kuntze
  • Arundo fera Oken
  • Bambusa auriculata Kurz
  • B. blancoi Steud.
  • B. fera (Oken) Miq.
  • B. monogyna Blanco
  • B. nguyenii Ohrnb.
  • B. sieberi Griseb.
  • B. striata Lodd. ex Lindl.
  • B. surinamensis Rupr.
  • B. thouarsii Kunth
  • Gigantochloa auriculata (Kurz) Kurz
  • Leleba vulgaris (Schrad. ex J.C.Wendl.) Nakai
  • Nastus thouarsii (Kunth) Raspail
  • Nastus. viviparus Raspail
  • Oxytenanthera auriculata (Kurz) Prain

Mae bambŵ cyffredin (bambusa vulgaris), yn rhywogaeth o fambŵ clwstwr agored. Mae'n frodorol i Indo-Tsieina ac i dalaith Yunnan yn ne Tsieina, ond mae'n tyfu mewn llawer o leoedd eraill ac wedi dod yn frodorol mewn sawl rhanbarth.[4][5] Ymhlith rhywogaethau bambŵ, mae'n un o'r rhai mwyaf a hawddaf i'w adnabod.[6]

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Coesyn bambŵ euraidd yn agos

Mae Bambusa vulgaris yn ffurfio clystyrau gweddol llac ac nid oes ganddo ddrain.[7] Mae ganddo bennau (coesau) melyn lemwn gyda streipiau gwyrdd a dail gwyrdd tywyll. Nid yw'r coesau'n syth, nac yn hawdd i'w hollti, maen't yn anhyblyg, â waliau trwchus. Mae'r coesau trwchus yn tyfu 10 -20m uchel a 4-10cm o drwch.[5] Yn eu bôn mae'r boncyffion yn syth neu'n hyblyg (wedi'u plygu i wahanol gyfeiriadau bob yn ail), gan wyro ar y blaenau. Mae bonnau'r coesau'n ychydig yn drwchus.[8] Gall rhyngnodau dyfu hyd at 20-45cm o drwchus. Gall sawl cangen ddatblygu o nodau hanner ffordd i fyny'r coesau ymlaen. Mae'r dail yn gollddail gyda glasoed trwchus.[7] Mae llafnau dail yn hirfain.[8]

Nid yw blodeuo'n gyffredin, ac nid oes hadau. Mae ffrwythau'n brin oherwydd hyfywedd paill isel a achosir gan feiosis afreolaidd. Ar ysbaid sawl degawd, mae poblogaeth gyfan ardal yn blodeuo ar unwaith, ac mae coesynnau unigol yn dwyn nifer fawr o flodau.[9] Mae llystyfiant yn lluosogi trwy raniad clwmp, trwy dorri rhisom, coesyn a changen, haenu, a marcotio.[9] Y dull tyfu hawsaf a mwyaf ymarferol yw drwy cymeryd torriadau o goesau neu ganghenau. Yn Ynysoedd y Philipinau, cafwyd y canlyniadau gorau o doriadau un-nôd o rannau isaf coesau chwe mis oed.[9] Pan fydd coesyn yn marw, mae'r clwstwr yn goroesi fel arfer.[9] Gall clwstwr dyfu allan o goesyn a ddefnyddir ar gyfer polion, ffensys, propiau, polion, neu byst.[9] Mae ei risomau yn ymestyn hyd at 80 cm cyn troi i fyny i greu clystyrau agored sy'n lledaenu'n gyflym.[10] Gall ymlediad hawdd B. vulgaris egluro ei ymddangosiad gwyllt.[9]

Y cyfansoddiad cemegol cyfartalog yw seliwlos 41-44%, pentosanau 21-23%, lignin 26-28%, lludw 1.7-1.9%, a silica 0.6-0.7%.

Tacsonomeg[golygu | golygu cod]

Ystyrir rhywogaeth y bambŵ i fod ymysg y gwellt mwyaf "cyntefig", yn bennaf oherwydd presenoldeb blodeulenni, fflurgeinciau amhenodol, ffug-tywysenigau (unedau o fflurgeinciau neu glystyrau blodau ag eisin neu strwythurau tebyg i ddeilen mewn bambŵau coediog sy'n debyg i bigynau neu glystyrau) o laswellt[11][12] ). Hefyd â blodau gyda thair lodicwl (strwythur bach tebyg i gennau ar waelod fflurynnau neu glwstwr o flodau gwair, a geir rhwng lema, rhan isaf pigynau, ac organau rhywiol y blodyn), chwe briger, a thri stigma.[13] Bambŵ yw rhai o'r planhigion sy'n tyfu gyflymaf yn y byd.[14]

Mae B. vulgaris yn rywogaeth o'r genws mawr Bambusa o'r llwyth bambŵ syddyn clystyru Bambuseae,[15] a geir yn bennaf mewn ardaloedd trofannol ac isdrofannol yn Asia, yn enwedig yn y trofannau gwlyb.[14] Mae'r system rhisom/gwreiddgyff (sympodiaidd neu wedi'i arosod mewn ffordd sy'n efelychu echel syml) o'r bambŵ sy'n clystyru yn ehangu'n llorweddol o bellter byr yn unig bob blwyddyn.[16] Mae'r egin yn dod i'r amlwg mewn grŵpiau tynn neu agored, yn dibynnu ar y rhywogaeth; mae gan bambŵ cyffredin grwpiau agored. Waeth pa mor agored yw clystyru pob rhywogaeth, nid yw'r un o'r 'clystyrwyr' yn cael eu hystyried yn ymledol.[17] Dim ond ar flaenau'r rhisom y gall bonion newydd ffurfio.[16] Mae'r Bambuseae yn fythwyrdd lluosflwydd yn is-deulu Bambusoideae, a nodweddir gan dri stigmata ac ymddygiad tebyg i goed.[18]

Cyltifarau[golygu | golygu cod]

Gellir gwahaniaethu rhwng o leiaf dri grŵp o gyltifarau B. vulgaris :

  • Planhigion gyda choesynnau gwyrdd
  • Bambŵ euraidd (planhigion â choesau melyn): Mae planhigion bob amser gyda choesynnau melyn ac yn aml gyda streipiau gwyrdd o wahanol ddwysedd. Fel arfer mae gan y coesau waliau mwy trwchus na rhai'r grŵp coesyn gwyrdd. Mae'r grŵp hwn yn aml yn cael ei wahaniaethu fel Bambusa vulgaris var. striata.
  • Bambŵ bol Bwdha: Planhigion gyda choesau hyd at tua 3m o daldra, 1-3cm mewn diamedr, gwyrdd, gyda rhyng-nodau chwyddiedig 4-10cm yn y rhan isaf. Mae'r grŵp hwn yn aml yn cael ei wahaniaethu fel B. v. var. wamin.

Y cyltifarau mwyaf cyffredin yw:[19]

  • 'Aureovariegata' ( B. v. var. aureovariegata Beadle[3] ): Gyda choesau melyn euraidd cyfoethog wedi'u streipio'n wyrdd, weithiau mewn llinellau tenau iawn,[19] dyma'r amrywiaeth mwyaf cyffredin o B. vulgaris.[20]
  • 'Striata' ( Bambusa vulgaris var. striata (Lodd. ex Lindl. ) Gamble[3] ): Amrywiaeth gyffredin, llai o ran maint na mathau eraill, gyda rhyngnodau melyn llachar a marciau ar hap gyda streipiau hydredol mewn gwyrdd golau a dwfn.[5]
  • 'Wamin' ( B. v. f. waminii THWen[3] ): Mae'n llai o ran maint na mathau eraill gyda rhyng-nodau byr a gwastad. Yn debygol o fod wedi tarddu o Dde Tsieina, mae bambŵ 'Wamin' wedi'i wasgaru ledled Dwyrain Asia, De-ddwyrain Asia, a De Asia.[5] Mae rhyngnodau sydd wedi'u chwyddo yn y bôn yn rhoi golwg unigryw iddo.[21]
  • 'Vittata' ( B. v. f. vittata (Rivière & C.Rivière) McClure[3] ): Amrywiaeth gyffredin sy'n tyfu hyd at 12m o daldra, mae ganddo streipiau tebyg i god bar mewn gwyrdd.[19]
  • 'Kimmei': Coesau melyn, gyda streipiau gwyrdd[19]
  • 'Maculata': Coesau gwyrdd wedi'u britho â du, yn troi'n ddu yn bennaf wrth heneiddio[19]
  • 'Wamin Striata': Yn tyfu hyd at 5m o daldra, gwyrdd golau streipiog mewn gwyrdd tywyll, gyda rhyng-nodau is chwyddedig[19]

Dosbarthiad a chynefin[golygu | golygu cod]

B. vulgaris yng Ngardd Fotaneg São Paulo, SP, Brasil

Bambŵ cyffredin yw'r bambŵ sy'n cael ei dyfu fwyaf ledled y trofannau a'r is-drofannau. Er eu bod yn hysbys yn bennaf o ran amaethu, mae poblogaethau digymell ( annomestig ), dihangol, a brodoredig yn bodoli ledled y trofannau a'r is-drofannau yn Asia a thu draw.[5] Mae B. vulgaris yn cael ei drin yn eang yn Nwyrain, De-ddwyrain, a De Asia, yn ogystal ag Affrica drofannol gan gynnwys Madagascar.[5][9] Mae wedi'i grynhoi'n fawr yng nghoedwigoedd glaw Indomalaya. Mae'r rhywogaeth yn un o'r bambŵs mwyaf llwyddiannus ym Mhacistan, Tanzania, a Brasil.

Yn boblogaidd fel planhigyn tai poeth erbyn y 1700au, roedd yn un o'r rhywogaethau bambŵ cynharaf a gyflwynwyd i Ewrop.[10] Credir iddo gael ei gyflwyno i Hawai'i yn amser Capten James Cook (diwedd y 18fed ganrif), a dyma'r planhigyn addurniadol mwyaf poblogaidd yno.[20] Mae B. vulgaris yn cael ei drin yn helaeth yn UDA a Puerto Rico, mae'n debyg ers ei gyflwyno gan Sbaenwyr ym 1840.[5] Efallai mai dyma'r rhywogaeth dramor gyntaf a gyflwynwyd i'r Unol Daleithiau gan Ewropeaid.[10]

Ecoleg[golygu | golygu cod]

Y sbesimen yn Sefydliad Ymchwil Coedwig Kerala (KFRI), Veluppadam, Kerala

Mae B. vulgaris yn tyfu'n bennaf ar lannau afonydd, ochrau ffyrdd, tiroedd diffaith, a thir agored, yn gyffredinol yn yr uchderau isel. Mae'n rywogaeth a ffafrir ar gyfer rheoli erydiad. Mae'n tyfu orau o dan amodau llaith, ond gall oddef amodau anffafriol fel tymheredd isel a sychder.[5] Er y gellir ei fabwysiadu i ystod eang o briddoedd,[5] mae bambŵ cyffredin yn tyfu'n fwy egnïol ar briddoedd llaith.[22] Gall oddef rhew i lawr i −3 °C (27 °F), a gall dyfu ar y ddaear hyd at 1,500m uwch lefel y môr,[22] er ar uchderau uwch mae coesynnau'n tyfu'n fyrrach ac yn deneuach. Mewn sychder eithafol, gall ddiflannu'n llwyr.[9]

Plâu[golygu | golygu cod]

Y ddau brif fygythiad i'r rhywogaeth yw tyllwyr bambŵ bach ( Dinoderus minutus ), a oedd fel oedolion yn torri coesynnau yn India, Tsieina, Y Philippinau, Awstralia a Japan, a gwiddon bambŵ ( Cyrtotrachelus longimanus ), sy'n dinistrio egin yn ystod cyfnod eu larfa yn ne. Tsieina.[23] Mae plâu eraill yn cynnwys malltod dail ( Cercospora ), pydredd gwaelodol ( Fusarium ), pydredd gwain pen ( Glomerella cingulata ), rhwd dail ( Kweilingia divina ), a smotiau dail ( Dactylaria ). Ym Mangladesh, mae malltod bambŵ a achosir gan Sarocladium oryzae yn glefyd difrifol.[9]

Defnyddiau[golygu | golygu cod]

Mae gan bambŵ cyffredin amrywiaeth eang o ddefnyddiau, gan gynnwys y coesynnau a ddefnyddir fel tanwydd a'r dail a ddefnyddir fel porthiant, [24] er y gwyddys bod llawer iawn o amlyncu dail yn achosi anhwylder niwrolegol ymhlith ceffylau.[9] Mae cynhyrchu a masnachu B. vulgaris ledled y byd yn sylweddol, er nad oes ystadegau ar gael.[9] Mae ganddo hefyd rai anfanteision. Mae priodweddau gweithio a pheiriannu'r coesau yn wael, gan nad ydynt yn syth, nid ydynt yn hawdd eu hollti, ac nid ydynt yn hyblyg, ond maent yn drwchus ac yn gryf i ddechrau.[9] Oherwydd cynnwys carbohydrad uchel, mae coesynnau bambŵ yn agored i ymosodiadau gan ffyngau a phryfed fel chwilod pyst powdr. Mae amddiffyniad rhag bygythiadau biolegol yn hanfodol ar gyfer defnydd hirdymor.[9]

Mae B. v. var. striata yn cael ei ddefnyddio'n addurnol unigol neu fel gwrych ffin. Weithiau defnyddir ei egin wedi'i ferwi mewn dŵr ar gyfer rhinweddau meddyginiaethol. Wedi'i drin ledled y byd, fe'i darganfyddir yn gyffredinol yn Nwyrain, De-ddwyrain a De Asia.[5] B. v. f. mae waminii yn cael ei dyfu'n yr Unol Daleithiau ac Ewrop yn ogystal ag Asia.[5] B. v. f. vittata yw'r amrywiaeth mwyaf poblogaidd fel planhigyn addurniadol, ac fe'i hystyrir yn brydferth iawn.[10] Mae cyltifar 'Kimmei' yn cael ei dyfu'n bennaf yn Japan.[5]

Addurnol[golygu | golygu cod]

Fe'i defnyddir yn helaeth fel planhigyn addurniadol,[24] ac mae'n boblogaidd iawn fel hynny.[25] Yn aml mae'n cael ei blannu fel ffensys a gwrychoedd ymyl.[5][24] Mae hefyd wedi'i blannu fel mesur ar gyfer rheoli erydiad.

Adeiladu[golygu | golygu cod]

Defnyddir coesynnau neu bennau B. vulgaris ar gyfer ffensio ac adeiladu, yn enwedig llochesi bach, dros dro,[5] gan gynnwys lloriau, teils to, paneli, a waliau wedi'u gwneud yn gwywo gyda choesynnau neu goesau hollt. Mae'r coesau'n cael eu defnyddio i wneud sawl rhan o gychod gan gynnwys mastiau, llyw, sadwyr, a pholion cychod.[5] Fe'i defnyddir hefyd i wneud dodrefn, basgedi, cysgodwyr gwynt, ffliwtiau, gwiail pysgota, dolenni offer, polion, arfau, bwâu ar gyfer rhwydi pysgota, pibellau ysmygu, pibellau dyfrhau, pibellau distyllu, a mwy.[5][9]

Fe'i defnyddir fel deunydd crai ar gyfer mwydion papur, yn enwedig yn India. Mae gan bapur wedi'i wneud o B. vulgaris gryfder rhwyg eithriadol, sy'n debyg i bapur wedi'i wneud o bren meddal. Gellir ei ddefnyddio hefyd i wneud byrddau gronynnau a phapur gradd pecynnu hyblyg.[9]

Bwyd[golygu | golygu cod]

Mae egin ifanc o'r planhigyn, wedi'u coginio neu wedi'u piclo, yn fwytadwy ac fe gaiff ei fwyta ledled Asia.[20] Mae egin melyn yn aros yn felyn ar ôl ei goginio. Cymysgir trwythiau o'r eginoedd â dagrau Job ( Coix lacryma-jobi ) i wneud diod adfywiol ym Mauritius. Mae'r egin yn dendr, ac mae ganddynt ansawdd canning gweddol.[9]

Mae gan 100g o egin ifanc o gyltifarau coesyn gwyrdd 90g o ddŵr, 2.6 g o brotein, 4.1 g o fraster, 0.4 g o garbohydradau treuliadwy, 1.1 g o ffibr dietegol anhydawdd, 22.8 mg o galsiwm, 37 mg o ffosfforws, 1.1 mg o haearn, a 3.1 mg o asid ascorbig. Mae i gyfran o egin ifanc o gyltifarau bambŵ coesyn melyn 88g o ddŵr, 1.8 g o brotein, 7.2 g o fraster, 0.0 g o garbohydradau treuliadwy, 1.2 gram o ffibr anhydawdd, 28.6 mg o galsiwm, 27.5 mg o ffosfforws, a 1.4 mg o haearn.

Meddyginiaeth gynhenid[golygu | golygu cod]

Ystyrir bod gan bambŵ euraidd werth meddyginiaethol mewn llawer o draddodiadau ledled Asia. Mae llawer o ddefnyddiau i'w cael mewn meddygaeth lysieuol, er nad yw'r effeithiau wedi'u profi'n glinigol. Yn Java, defnyddir dŵr sy'n cael ei storio mewn tiwbiau bambŵ euraidd i wella afiechydon amrywiol. Yn y Congo, defnyddir ei ddail fel rhan o driniaeth yn erbyn y frech goch ; yn Nigeria, cymerir trwyth o ddail mwydedig yn erbyn clefydau a drosglwyddir yn rhywiol ac fel erthylbair - dangoswyd bod yr olaf yn gweithio mewn cwningod. [26]

Amaethu[golygu | golygu cod]

Er nad yw'n addas ar gyfer iardiau bach, gan ei fod yn tyfu mewn clystyrau mawr, gellir tyfu planhigion ifanc o bambŵ euraidd mewn cynwysyddion mawr.[27] Mae bambŵ euraidd yn tyfu'n dda mewn golau haul llawn neu gysgod rhannol.[20] Mae amddiffyniad yn bwysig, gan fod anifeiliaid yn aml yn pori ar egin ifanc. Yn Tanzania, mae rheoli amaethu B. vulgaris yn golygu clirio'r tir o amgylch clystyrau.[9]

Gwenwyndra[golygu | golygu cod]

Ymhlith pob bambŵ, dim ond egin B. vulgaris sy'n cynnwys taxiphyllin ( glycosid seianogenig ) sy'n gweithredu fel atalydd ensymau yn y corff dynol pan gaiff ei ryddhau,[28] ond sy'n diraddio'n rhwydd mewn dŵr berwedig. Mae'n wenwynig iawn, ac mae'r dos marwol i bobl tua 50-60 mg.[29] Doswyd o 25 mg glycosid cyanogenig i lygod mawr (100-120 g pwysau corff) gan achosi arwyddion clinigol o wenwyndra, gan gynnwys apnoea/ddiffyg anadl, atacsia, a pharesis.[30] Cafodd ceffylau yn Pará, Brasil, ddiagnosis o arwyddion clinigol o gysgadrwydd ac atacsia difrifol ar ôl amlyncu B. vulgaris.[31] Weithiau mae'n well gan ffermwyr yn Affrica ei brynu yn hytrach na'i blannu, gan eu bod yn credu ei fod yn niweidio'r pridd.[32]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "Bambusa vulgaris". NatureServe Explorer. NatureServe. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-01-13. Cyrchwyd 2011-06-11.
  2. ↑  Bambusa vulgaris was first described and published in Collectio Plantarum 2: 26, pl. 47. 1808. "Name – !Bambusa vulgaris Schrad. ex J.C.Wendl". Tropicos. Saint Louis, Missouri: Missouri Botanical Garden. Cyrchwyd June 17, 2011.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "Bambusa vulgaris Schrad". Plant List. Kew, England: Kew Gardens. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-09-29. Cyrchwyd 2011-01-31.
  4. ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
  5. ↑ 5.00 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 5.09 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 Dieter Ohrnberger, The Bamboos of the World (Elsevier, 1999), tt.279–80
  6. ↑ Biology Pamphlets (Volume 741), t. 15, University of California, 1895
  7. ↑ 7.0 7.1 Flora of North America Editorial Committee, Magnoliophyta: Commelinidae, (Oxford University Press, 2007), t.22
  8. ↑ 8.0 8.1 Bambusa vulgaris, Flora of China, eFloras.com
  9. ↑ 9.00 9.01 9.02 9.03 9.04 9.05 9.06 9.07 9.08 9.09 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15 9.16 D. Louppe, A.A. Oteng-Amoako and M. Brink (gol), Plant Resources of Tropical Africa, cyf.7: Timbers 1 (2008)
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 Ted Jordan Meredith, Timber Press Pocket Guide to Bamboos (Timber Press, 2009), t.49
  11. ↑ Londofo & Clark, "New Taxa of Guadua Archifwyd 2016-03-04 yn y Peiriant Wayback.", botanicus.org
  12. ↑ "Spikelets", Biology Online
  13. ↑ Clark, LG, W Zhang, JF Wendel. 1995.
  14. ↑ 14.0 14.1 Farrelly, David (1984). The Book of Bamboo. Sierra Club Books. ISBN 978-0-87156-825-0.
  15. ↑ "Bambusa". The Plant List, RBG Kew. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-03. Cyrchwyd 24 January 2012.
  16. ↑ 16.0 16.1 "Bamboo Biology – Runners vs. Archifwyd 2013-07-20 yn y Peiriant Wayback.
  17. ↑ "Clumping Vs Running Bamboos", Tropical Bamboo
  18. ↑ Judd, WS, CS Campbell, EA Kellogg, PF Stevens, MJ Donoghue [eds.]. 2008.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 Laurence Hatch, Cultivars of Woody Plants, cyf.1 (TCR Press, 2007)
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 20.3 Horace Freestone Clay, James C. Hubbard and Rick Golt, Tropical Exotics (University of Hawaii Press, 1987), t.10
  21. ↑ Bamboo The Amazing Grass, page 44, Bioversity International
  22. ↑ 22.0 22.1 A. N. Rao, V. Ramanatha Rao a John Dransfield, "Priority species of bamboo and rattan", Bioversity International (1998), t.25
  23. ↑ D. S. Hill, Pests of Crops in Warmer Climates and Their Control, page 517, Springer, 2008, ISBN 978-1-4020-6737-2
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 Najma Dharani, Field Guide to Common Trees & Shrubs of East Africa (Struik, 2002), t.198
  25. ↑ Ernest Braunton, The Garden Beautiful in California, page 50, Applewood Books, 2008, ISBN 978-1-4290-1281-2
  26. ↑ MT Yakubu and BB Bukoye, "Abortifacient potentials of the aqueous extract of Bambusa vulgaris leaves in pregnant Dutch rabbits", PubMed, National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine
  27. ↑ Arthur Van Langenberg and Ip Kung Sau, Urban gardening: a Hong Kong gardener's journal, page 38, Chinese University Press, 2006, ISBN 978-962-996-261-6
  28. ↑ Christopher P. Holstege, Thomas Neer, Gregory B. Saathoff, M.D. and Brent Furbee, Criminal Poisoning: Clinical and Forensic Perspectives, page 65, Jones & Bartlett Learning, 2010, ISBN 978-0-7637-4463-2
  29. ↑ S.Satya, L.M. Bal, P. Singhal and S.N Naik, Bamboo shoot processing: food quality and safety aspect (a review), 2010.
  30. ↑ G. Speijers, "Cyanogenic Glycoside", Chemical Safety Information from Intergovernmental Organizations
  31. ↑ Franklin Riet-Correa, Poisoning by Plants, Mycotoxins and Related Toxins, page 292, CABI, 2011, ISBN 978-1-84593-833-8
  32. ↑ Karen Ann Dvořák, Social science research for agricultural technology development, page 175, International Institute of Tropical Agriculture (IITA), 1993, ISBN 978-0-85198-806-1
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Bambusa_vulgaris&oldid=11923751"