Ffeministiaeth

Marwolaeth Emily Davidson, wedi iddi neidio o flaen ceffyl Brenin Siôr V yn 1913.

Mudiadau gwleidyddol, celfyddydol, ac economeg sy'n ceisio hawliau a chydraddoldeb i ferched ydy ffeministiaeth. Mae'r hawliau hyn yn cynnwys yr hawl i gael eu cynnwys a'u gwarchod gan y gyfraith o fewn cymdeithas, o fewn byd y gyfraith, busnes, addysg. Gellir edrych arno fel rhan neu ymsetyniad o hawliau dynol.

Dros y blynyddoedd defnyddiwyd llawer o ymgyrchoedd gwahanol ac ymfflamychol i newid yr ogwydd tuag at gydraddoldeb. Gall y gair "ffeminist" gyfeirio at berson o'r naill ryw neu'r llall, sy'n credu mewn daliadau ffeministiaeth.

Cerrig milltir pwysig yng Nghymru

• 1850 Cyhoeddi cylchgrawn Cymraeg cyntaf i ferched (Y Gymraes)
• 1865 Y Cymry ym Mhatagonia yn rhoi'r hawl i ferched i bleidleisio.
• 1871 Rose Crawshay yn cael ei hethol ar gorff cyhoeddus (Bwrdd Ysgolion Merthyr Tydfil).
• 1872 Coleg hyfforddi athrawesau ifanc yn agor yn Abertawe
• 1883 Prifysgol Caerdydd yn caniatau derbyn merched fel myfyrwyr.
• 1885 Y ferch gyntaf i fod yn feddyg yng Nghymru: Frances Hoggan.
• 1886 Sefydlu "Cymdeithas i Hyrwyddo Addysg Merched Cymru"
• 1891 Byddin yr Iachawdwriaeth yn agor lloches i ferched - y cyntaf y tu allan i Lundain - yng Nghaerdydd.
• 1896 Martha Hughes Cannon o Landudno - y ferch gyntaf i gael ei hethol yn seneddwraig yn UDA.
• 1907 Sefydlu Mudiad Suffrage yn Llandudno
• 1912 Irene Steer o Gaerdydd yn ennill Medal Aur yng Ngemau Olympaidd Stockholm, am nofio 400 metr.
• 1915 cangen gyntaf o Sefydliad y Merched yn cael ei sefydlu, a hynny yn Llanfair Pwllgwyngyll.
• 1929 Megan Lloyd George yn cael ei hethol yn Aelod Seneddol dros Ynys Môn ar ran y Rhyddfrydwyr
• 1967 Sefydlu Merched y Wawr gan Zonia Bowen ac eraill.
• Gwersyll merched Greenham Common yn cael ei sefydlu gan 36 o ferched o Gaerdydd.

Darllen pellach

• Cochrane, Kira (gol.). Women of the Revolution: Forty Years of Feminism (Llundain, Guardian Books, 2010).
• Saul, Jennifer Mather. Feminism: Issues and Arguments (Rhydychen, Gwasg Prifysgol Rhydychen 2003).
• Scholz, Sally J. Feminism: A Beginner's Guide (Oneworld, 2010).
• Walters, Margaret. Feminism: A Very Short Introduction (Rhydychen, Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2005).