Yr Ymerodraeth Brydeinig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B robot yn newid: el:Βρετανική Αποικιακή Αυτοκρατορία→el:Βρετανική Αυτοκρατορία |
Addbot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 96 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8680 (translate me) |
||
Llinell 53: | Llinell 53: | ||
{{Cyswllt erthygl ddethol|de}} |
{{Cyswllt erthygl ddethol|de}} |
||
[[af:Britse Ryk]] |
|||
[[an:Imperio britanico]] |
|||
[[ang:Bryttisce Rīce]] |
|||
[[ar:الإمبراطورية البريطانية]] |
|||
[[ast:Imperiu británicu]] |
|||
[[az:Britaniya İmperiyası]] |
|||
[[bat-smg:Brėtu imperėjė]] |
|||
[[be:Брытанская імперыя]] |
|||
[[be-x-old:Брытанская імпэрыя]] |
|||
[[bg:Британска империя]] |
|||
[[bn:ব্রিটিশ সাম্রাজ্য]] |
|||
[[br:Impalaeriezh Breizh-Veur]] |
|||
[[bs:Britansko carstvo]] |
|||
[[ca:Imperi Britànic]] |
|||
[[ckb:ئیمپراتۆری بریتانیا]] |
|||
[[cs:Britské impérium]] |
|||
[[da:Britiske Imperium]] |
|||
[[de:Britisches Weltreich]] |
|||
[[el:Βρετανική Αυτοκρατορία]] |
|||
[[en:British Empire]] |
|||
[[eo:Brita imperio]] |
|||
[[es:Imperio británico]] |
|||
[[et:Briti impeerium]] |
|||
[[eu:Britainiar Inperioa]] |
|||
[[fa:امپراتوری بریتانیا]] |
|||
[[fi:Brittiläinen imperiumi]] |
|||
[[fiu-vro:Briti impeerium]] |
|||
[[fr:Empire britannique]] |
|||
[[fy:Britske Ryk]] |
|||
[[ga:Impireacht na Breataine]] |
|||
[[gl:Imperio Británico]] |
|||
[[hak:Thai-yîn Ti-koet]] |
|||
[[he:האימפריה הבריטית]] |
|||
[[hi:ब्रिटिश साम्राज्य]] |
|||
[[hif:British Samrajya]] |
|||
[[hr:Britansko Carstvo]] |
|||
[[hu:Brit Birodalom]] |
|||
[[hy:Բրիտանական կայսրություն]] |
|||
[[ia:Imperio Britannic]] |
|||
[[id:Imperium Britania]] |
|||
[[ilo:Imperio a Britaniko]] |
|||
[[is:Breska heimsveldið]] |
|||
[[it:Impero britannico]] |
|||
[[ja:イギリス帝国]] |
|||
[[jv:Imperium Britania]] |
|||
[[ka:ბრიტანეთის იმპერია]] |
|||
[[kk:Британ империясы]] |
|||
[[kn:ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] |
|||
[[ko:대영 제국]] |
|||
[[krc:Британ империя]] |
|||
[[la:Imperium Britannicum]] |
|||
[[lt:Britų imperija]] |
|||
[[lv:Lielbritānijas impērija]] |
|||
[[mk:Британска империја]] |
|||
[[ml:ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം]] |
|||
[[mr:ब्रिटिश साम्राज्य]] |
|||
[[ms:Empayar British]] |
|||
[[mt:Imperu Brittaniku]] |
|||
[[mwl:Ampério británico]] |
|||
[[my:ဗြိတိသျှအင်ပါယာ]] |
|||
[[new:बेलायती साम्राज्य]] |
|||
[[nl:Britse Rijk]] |
|||
[[nn:Det britiske imperiet]] |
|||
[[no:Det britiske imperiet]] |
|||
[[oc:Empèri Britanic]] |
|||
[[os:Британийы импери]] |
|||
[[pa:ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] |
|||
[[pl:Imperium brytyjskie]] |
|||
[[pnb:سلطنت برطانیہ]] |
|||
[[pt:Império Britânico]] |
|||
[[ro:Imperiul Britanic]] |
|||
[[ru:Британская империя]] |
|||
[[rue:Брітаньска Імперія]] |
|||
[[sh:Britanski Imperij]] |
|||
[[simple:British Empire]] |
|||
[[sk:Britské impérium]] |
|||
[[sl:Britanski imperij]] |
|||
[[sq:Perandoria Britanike]] |
|||
[[sr:Британска империја]] |
|||
[[sv:Brittiska imperiet]] |
|||
[[sw:Milki ya Uingereza]] |
|||
[[ta:பிரித்தானியப் பேரரசு]] |
|||
[[te:బ్రిటీష్ సామ్రాజ్యం]] |
|||
[[th:จักรวรรดิอังกฤษ]] |
|||
[[tk:Britan imperiýasy]] |
|||
[[tl:Imperyong Britaniko]] |
|||
[[tr:Britanya İmparatorluğu]] |
|||
[[tt:Британия империясе]] |
|||
[[uk:Британська імперія]] |
|||
[[ur:سلطنت برطانیہ]] |
|||
[[uz:Britan Imperiyasi]] |
[[uz:Britan Imperiyasi]] |
||
[[vi:Đế quốc Anh]] |
|||
[[war:Imperyo Britaniko]] |
|||
[[yi:בריטישע אימפעריע]] |
|||
[[yo:Ilẹ̀ọbalúayé Brítánì]] |
|||
[[zh:大英帝国]] |
|||
[[zh-yue:大英帝國]] |
Fersiwn yn ôl 19:09, 8 Mawrth 2013
Yr Ymerodraeth Brydeinig oedd yr ymerodraeth ehangaf a welwyd yn hanes y byd. Am ddwy ganrif roedd yn tra-arglwyddiaethu dros weddill y byd. Mae ei gwreiddiau yn gorwedd yng ngoresgyniad y gwledydd Celtaidd gan Loegr a thwf grym morwrol y wlad honno o ddiwedd yr Oesoedd Canol ymlaen. Tramor sefydlai'r Saeson nifer o drefedigaethau - rhai cymharol bychain i ddechrau - mewn cystadleuaeth â gwledydd Ewropeaidd eraill yn "Oes y Darganfod" yn Ewrop, o'r 15fed ganrif ymlaen. Roedd gan Ffrainc, Portiwgal, Yr Iseldiroedd a Sbaen eu tiriogaethau tramor hefyd, ond yn ystod y 18fed ganrif tyfodd y Brydain Fawr newydd i feddianu mwy na'r lleill i gyd, trwy rym arfau neu gytundebau economaidd.
Erbyn 1921 roedd yr Ymerodraeth yn rheoli poblogaeth o tua 458 miliwn o bobl, sef o gwmpas chwarter poblogaeth y byd ar yr adeg honno. Roedd tua 33 miliwn km² (14.2 miliwn milltir sgwar) yn goch ar y map, o gwmpas chweched ran o arwynebedd y Ddaear.
Prif ddigwyddiadau
- hanner cyntaf yr 17eg ganrif - Ffoaduriaid crefyddol ac eraill yn ymsefydlu yn Virginia, Maryland a New England
- 1600 - Sefydlu Cwmni Dwyrain India
- 1661 - Sefydlu trefedigaeth yn Y Gambia
- 1756-1763 - Rhyfel Saith Mlynedd Prydain a Ffrainc; rheolaeth Prydain ar Ganada (dan y goron) ac India (trwy Gwmni Dwyrain India)
- 1757 - Brwydr Plassey yn cychwyn rheolaeth ar India gyfan
- 1775-1783 - Rhyfel Annibyniaeth America
- 1778 - De Cymru Newydd
- 1801 - Sefydlu'r Swyddfa Drefedigaethol i reoli'r tiriogaethau newydd
- 1803 - Tasmania
- 1840 - Seland Newydd
- 1841 - Cytundeb i ddal Hong Kong
- 1849 - Y drefedigaeth gyntaf yn British Columbia, ar Ynys Vancouver
- 1857 - Y Goron yn cymryd drosodd yn swyddogol o Gwmni Dwyrain India; sefydlu'r Raj gyda Fictoria yn ymerodres ar India
- 1886 - Burma
- 1895 - De Rhodesia
- 1932 - Cydnabod hawl y chwech gwlad dominiwm i ymreolaeth ar faterion mewnol trwy basio Statud San Steffan; cynhadledd Ottawa
- 1947 - Annibyniaeth India
- 1980 - Annibyniaeth Zimbabwe yn cael ei chydnabod
- 1982 - Rhyfel y Malvinas
- 1997 - Rhoi Hong Kong yn ôl i Tsieina
Llyfryddiaeth
- Niall Ferguson, Empire: The Rise and Demise of the British World Order and the Lessons for Global Power (2002)
- Ronald Hyam, Britain's Imperial Century, 1815-1914: A Study of Empire and Expansion (Macmillan, 1993)
- Lawrence James, The Rise and Fall of the British Empire (St. Martin's Griffin, 1997)
- Denis Judd, Empire: The British Imperial Experience, From 1765 to the Present (Llundain, 1996)
- T.O. Lloyd, The British Empire, 1558-1995 (Oxford University Press, 1996)
- Roger William Louis, (gol.), The Oxford History of the British Empire, 5 cyf. (Rhydychen, 1998–99)
- P.J. Marshall (gol.), The Cambridge Illustrated History of the British Empire (Caergrawnt, 1996)
- James S. Olson a Robert S. Shadle, Historical Dictionary of the British Empire (1996)
- J. Holland Rose, A. P. Newton ac E. A. Benians (gol.), The Cambridge History of the British Empire, 9 cyf. (Caergrawnt, 1929–61)
- Simon C. Smith, British Imperialism 1750-1970 (Caergrwant, 1998)
Gweler hefyd