Pen-y-bryn, Abergwyngregyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
wedi ei ail-sgrifennu ar sail y cyfeiriadau gorau. Ymddiheuro ymlaenllaw am Gymraeg gwael
fformat
Llinell 1: Llinell 1:
[[Delwedd:Pen y Bryn Manor.jpg|250px|bawd|Pen y Bryn, Aber, safle tybiedig Garth Celyn.]]
[[Delwedd:Pen y Bryn Manor.jpg|250px|bawd|Pen y Bryn, Aber, safle tybiedig Garth Celyn.]]

Tŷ hanesyddol yn [[Abergwyngregyn]], Gwynedd ydy Pen y Bryn.. Dyma oedd safle '''Garth Celyn''' sef llys [[Teyrnas Gwynedd|Tywysogion Gwynedd]].


==Y garth a'r ty==
==Y garth a'r ty==
Mae Garth Celyn cyfoes yn safle tua 200 medr o ganol [[Abergwyngregyn]], ar fryn sydd yn edrych dros y pentref a'r môr. Mae'r ty Pen y Bryn yn sefyll yna ers o leiaf 1553, pan gafodd Rhys Thomas a'i wraig Jane y tiroedd hyn. Saif Pen y Bryn ar godiad tir ychydig i'r gorllewin o ganol pentref Abergwyngregyn, ar ochr arall yr afon, ar lethr wrth droed bryn coediog (SH653726).
Mae Garth Celyn cyfoes yn safle tua 200 medr o ganol [[Abergwyngregyn]], ar fryn sydd yn edrych dros y pentref a'r môr. Mae'r tŷ Pen y Bryn yn sefyll yna ers o leiaf 1553, pan gafodd Rhys Thomas a'i wraig Jane y tiroedd hyn. Saif Pen y Bryn ar godiad tir ychydig i'r gorllewin o ganol pentref Abergwyngregyn, ar ochr arall yr afon, ar lethr wrth droed bryn coediog (SH653726).


==Llys y Tywysogion yn Aber==
==Llys y Tywysogion yn Aber==
Llinell 8: Llinell 10:


==Dadl dros safle uniongyrchol llys y Tywysogion==
==Dadl dros safle uniongyrchol llys y Tywysogion==
Roedd gan y [[Teyrnas Gwynedd|Tywysogion Gwynedd]] llys yn [[Abergwyngregyn]]. Mae ei lleoliad uniongyrchol yn bwynt dadleuol; dywedir fod dau o safleodd yn bosibl, naill ai ar safle wrth Pen y Mŵd ar lan yr afon a'r llall ar safle Garth Celyn, sy'n dwyn hen enw y pentref i gyd, yn uwch i fyny.<ref>Tystiolaeth Garth Celyn. Gweneth Lilly, Llanfairfechan. Y Traethodydd, Cyf. CLIII (644-647) 1998 pages 145-147. [http://welshjournals.llgc.org.uk/browse/viewpage/llgc-id:1134021/llgc-id:1161783/llgc-id:1161938/get650/] accessed 21st November 2012</ref> Mae adfeilion yr Oesoedd Ganol yn bodoli yn Garth Celyn, wedi cael eu dehonglu fel gwaith maen amhenderfynadwy<ref>"The complex included other structures, including a [[barn]] or [[gatehouse]] (possibly rebuilt about 1700 on earlier stonework) and the present tower."[http://www.coflein.gov.uk/en/site/31424/details/PEN-Y-BRYN%2C+BARN%2C+ABER/ PEN-Y-BRYN, BARN, ABER]</ref> neu llys y Tywysogion.<ref>A Brief Report on Pen y Bryn and Aber, Gwynedd. Paul Martin Remfry. Castle Studies Research & Publishing Astudiaethau Castell Ymchwil A Cyhoeddi. 2012. page 113. http://www.castles99.ukprint.com/PenyBryn.pdf</ref> Wrth y Mŵd mae [[Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd]] wedi dadorchuddio adeilad oes y Tywysogion, a'i dehonglu fel llys brenhinol.<ref>[http://www.coflein.gov.uk/en/site/309171/details/THE+LLYS+AT+ABER%2C+HOUSE+EXCAVATED+AT+PEN+Y+MWD/ THE LLYS AT ABER, HOUSE EXCAVATED AT PEN Y MWD accessed 21st Feb 2011]</ref><ref>[http://www.coflein.gov.uk/en/site/95692/details/ABER+CASTLE+OR+PEN-Y-MWD+MOUND/ ABER CASTLE OR PEN-Y-MWD MOUND ]</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/local/northwestwales/hi/people_and_places/history/newsid_9140000/9140324.stm John Roberts, archaeologist for the Snowdonia National Park Authority. Final viewing for Abergwyngregyn's Welsh princes site at news.bbc.co.uk]</ref> Ers 1988, haerwyd mai safle'r llys yw lle saif Pen y Bryn,<ref>(am ddim) [http://www.abergwyngregyn.co.uk/html/body_modern_pen_y_bryn.html], (archif) [http://www.docstoc.com/docs/66984369/Its-my-duty-to-Welsh-history-to-prove-that-Llywelyn-the-Great-lived-in-my-house-Where-is-the-real-home-of-the-Welsh-Princes-Researcher-Kathryn-Pritchard-Gibson-believes-she-has-the-answer-Ian-Skid] Ian Skidmore, Daily Post, Monday, 19 November 2001</ref>
Roedd gan Dywysogion Gwynedd]] llys yn Abergwyngregyn. Mae ei lleoliad uniongyrchol yn bwynt dadleuol; dywedir fod dau o safleodd yn bosibl, naill ai ar safle wrth Pen y Mŵd ar lan yr afon a'r llall ar safle Garth Celyn, sy'n dwyn hen enw y pentref i gyd, yn uwch i fyny.<ref>Tystiolaeth Garth Celyn. Gweneth Lilly, Llanfairfechan. Y Traethodydd, Cyf. CLIII (644-647) 1998 pages 145-147. [http://welshjournals.llgc.org.uk/browse/viewpage/llgc-id:1134021/llgc-id:1161783/llgc-id:1161938/get650/] accessed 21st November 2012</ref> Mae adfeilion yr Oesoedd Ganol yn bodoli yn Garth Celyn, wedi cael eu dehonglu fel gwaith maen amhenderfynadwy<ref>"The complex included other structures, including a [[barn]] or [[gatehouse]] (possibly rebuilt about 1700 on earlier stonework) and the present tower."[http://www.coflein.gov.uk/en/site/31424/details/PEN-Y-BRYN%2C+BARN%2C+ABER/ PEN-Y-BRYN, BARN, ABER]</ref> neu llys y Tywysogion.<ref>A Brief Report on Pen y Bryn and Aber, Gwynedd. Paul Martin Remfry. Castle Studies Research & Publishing Astudiaethau Castell Ymchwil A Cyhoeddi. 2012. page 113. http://www.castles99.ukprint.com/PenyBryn.pdf</ref> Wrth y Mŵd mae [[Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd]] wedi dadorchuddio adeilad oes y Tywysogion, a'i dehonglu fel llys brenhinol.<ref>[http://www.coflein.gov.uk/en/site/309171/details/THE+LLYS+AT+ABER%2C+HOUSE+EXCAVATED+AT+PEN+Y+MWD/ THE LLYS AT ABER, HOUSE EXCAVATED AT PEN Y MWD accessed 21st Feb 2011]</ref><ref>[http://www.coflein.gov.uk/en/site/95692/details/ABER+CASTLE+OR+PEN-Y-MWD+MOUND/ ABER CASTLE OR PEN-Y-MWD MOUND ]</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/local/northwestwales/hi/people_and_places/history/newsid_9140000/9140324.stm John Roberts, archaeologist for the Snowdonia National Park Authority. Final viewing for Abergwyngregyn's Welsh princes site at news.bbc.co.uk]</ref> Ers 1988, haerwyd mai safle'r llys yw lle saif Pen y Bryn,<ref>(am ddim) [http://www.abergwyngregyn.co.uk/html/body_modern_pen_y_bryn.html], (archif) [http://www.docstoc.com/docs/66984369/Its-my-duty-to-Welsh-history-to-prove-that-Llywelyn-the-Great-lived-in-my-house-Where-is-the-real-home-of-the-Welsh-Princes-Researcher-Kathryn-Pritchard-Gibson-believes-she-has-the-answer-Ian-Skid] Ian Skidmore, Daily Post, Monday, 19 November 2001</ref>




Fersiwn yn ôl 12:19, 22 Tachwedd 2012

Pen y Bryn, Aber, safle tybiedig Garth Celyn.

Tŷ hanesyddol yn Abergwyngregyn, Gwynedd ydy Pen y Bryn.. Dyma oedd safle Garth Celyn sef llys Tywysogion Gwynedd.

Y garth a'r ty

Mae Garth Celyn cyfoes yn safle tua 200 medr o ganol Abergwyngregyn, ar fryn sydd yn edrych dros y pentref a'r môr. Mae'r tŷ Pen y Bryn yn sefyll yna ers o leiaf 1553, pan gafodd Rhys Thomas a'i wraig Jane y tiroedd hyn. Saif Pen y Bryn ar godiad tir ychydig i'r gorllewin o ganol pentref Abergwyngregyn, ar ochr arall yr afon, ar lethr wrth droed bryn coediog (SH653726).

Llys y Tywysogion yn Aber

Yn wreiddiol, Aberffraw ym Môn oedd prif lys brenhinllin Gwynedd, ond Garth Celyn, prif lys cantref Arllechwedd, oedd y prif lys yn ystod teyrnasiad Llywelyn Fawr, a pharhaodd yn brif lys yng nghyfnod ei olynwyr Dafydd ap Llywelyn a Llywelyn ap Gruffudd. Mewn effaith, er bod y tywysogion yn dal i fynd "ar gylch" ar adegau o'r flwyddyn i gynnal y llys brenhinol yn lleol, Aber oedd safle llys Tywysogaeth Cymru annibynnol yn y 13eg ganrif. Saif mewn safle strategol bwysig, lle mae'r hen ffordd o'r dwyrain dros Fwlch y Ddeufaen yn disgyn at arfordir Afon Menai a'r fferi drosodd i Llanfaes ar Ynys Môn. Yn y llys yn Abergwyngregyn y bu farw Y Dywysoges Siwan, gwraig Llywelyn Fawr, a'u mab Dafydd ap Llywelyn. Yma hefyd y cafwyd Gwilym Brewys yn ystafell wely Siwan yn 1230. Ceir nifer o lythyrau a dogfennau eraill sy'n nodi ei bod wedi eu hysgrifennu yn "Garth Kelyn". Ganed Y Dywysoges Gwenllian, merch Llywelyn ap Gruffudd ac Elinor de Montfort, yn y llys ar 12 Mehefin 1282.

Dadl dros safle uniongyrchol llys y Tywysogion

Roedd gan Dywysogion Gwynedd]] llys yn Abergwyngregyn. Mae ei lleoliad uniongyrchol yn bwynt dadleuol; dywedir fod dau o safleodd yn bosibl, naill ai ar safle wrth Pen y Mŵd ar lan yr afon a'r llall ar safle Garth Celyn, sy'n dwyn hen enw y pentref i gyd, yn uwch i fyny.[1] Mae adfeilion yr Oesoedd Ganol yn bodoli yn Garth Celyn, wedi cael eu dehonglu fel gwaith maen amhenderfynadwy[2] neu llys y Tywysogion.[3] Wrth y Mŵd mae Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd wedi dadorchuddio adeilad oes y Tywysogion, a'i dehonglu fel llys brenhinol.[4][5][6] Ers 1988, haerwyd mai safle'r llys yw lle saif Pen y Bryn,[7]




Oriel

  • Garth Celyn o hirbell.
    Garth Celyn o hirbell.
  • Y tŷ a'r tŵr lle carcharwyd Siwan.
    Y tŷ a'r tŵr lle carcharwyd Siwan.
  • Golwg manwl o'r tŵr.
    Golwg manwl o'r tŵr.
  • Y tŵr eto.
    Y tŵr eto.
  • Llun manwl.
    Llun manwl.
  • Y capel y tu ôl i'r tŵr.
    Y capel y tu ôl i'r tŵr.
  • Yr hen fynedfa i Arth Celyn, drwy'r porth hwn
    Yr hen fynedfa i Arth Celyn, drwy'r porth hwn
  • Y tu fewn i'r porth yn 2004
    Y tu fewn i'r porth yn 2004

Cyfeiriadau

  1. ↑ Tystiolaeth Garth Celyn. Gweneth Lilly, Llanfairfechan. Y Traethodydd, Cyf. CLIII (644-647) 1998 pages 145-147. [1] accessed 21st November 2012
  2. ↑ "The complex included other structures, including a barn or gatehouse (possibly rebuilt about 1700 on earlier stonework) and the present tower."PEN-Y-BRYN, BARN, ABER
  3. ↑ A Brief Report on Pen y Bryn and Aber, Gwynedd. Paul Martin Remfry. Castle Studies Research & Publishing Astudiaethau Castell Ymchwil A Cyhoeddi. 2012. page 113. http://www.castles99.ukprint.com/PenyBryn.pdf
  4. ↑ THE LLYS AT ABER, HOUSE EXCAVATED AT PEN Y MWD accessed 21st Feb 2011
  5. ↑ ABER CASTLE OR PEN-Y-MWD MOUND
  6. ↑ John Roberts, archaeologist for the Snowdonia National Park Authority. Final viewing for Abergwyngregyn's Welsh princes site at news.bbc.co.uk
  7. ↑ (am ddim) [2], (archif) [3] Ian Skidmore, Daily Post, Monday, 19 November 2001
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Pen-y-bryn,_Abergwyngregyn&oldid=1327736"