Ogof

Delwedd:HallOfTheMountainKings.jpeg

Tu fewn Ogof Craig a Ffynnon

Gwagle naturiol o dan ddaear yw ogof. Gellir ffurfio ar yr un pryd fel y creigiau o'u gwmpas, er enghraifft mewn lafa. Mae llawer o ogofâu felly ar ynysoedd Hawaii.

Beth bynnag, ffurfiwyd mwyafrif o ogofau ar ôl ffurfiad y creigiau, trwy doddiad y creigiau neu trwy erydiad. A mae rhai yn ffurfio ar arfordir y môr, trwy weithrediad y tonnau. Mae'r rheini yn eithaf bychain.

Toddiad cerrig mae'n digwydd i galchfaen yn bennaf, ond mae'na nifer o enghraifftiau toddiad cerrig mewn defnydd fel sialc, dolomit, marmor, iâ, gwenithfaen, halen, lafa a gypswm. Fel arfer, mae carst yn ffurfio ar yr yn pryd fel ogof. Mae'r calchfaen yn toddi oherwydd glaw a dŵr ddaear sydd yn cynnwys CO₂ (asid carbonig) ac asidau naturiol eraill. Mewn llawer ogofau calchfaen mae stalagtitau a stalagmitau, yn aml yn creu tirlun danddaearol trawiadol.

Ogofâu Cymru

Ceir rhestr lawn o ogofâu yng Nghymru ar wefan Capra. Dyma restr o'r ogofâu hynny sydd wedi'u cofrestru gan Cadw:

• Ogof Arian, Moelfre, Ynys Mon SH485881
• Ogof Pant-y-Wennol, Llandudno, Conwy. SH808816
• Ogofâu Kendrick, Llandudno, Sir Conwy. SH779828
• Ogof Tan-y-Bryn, Llandudno, Sir Conwy. SH799816
• Ogofâu Cefn Meiriadog, Cefn Meiriadog, Sir Ddinbych.SJ020705
• Ogof Bontnewydd, Cefn Meiriadog, Sir Ddinbych. SJ015710
• Ogof Llandegla, Llandegla, Sir Ddinbych. SJ187536
• Ogofâu'r Gop, Trelawnyd a Gwaenysgor, Sir y Fflint. SJ086800
• Ffynnon Beuno, Tremeirchion, Sir Ddinbych. SJ085724
• Ogof Cae Gwyn, Tremeirchion, Sir Ddinbych. SJ085724
• Ogof Llangynydd, Llangynydd, Abertawe. SS405929
• Ogof Lledrid, Llanilltud Gŵyr, Abertawe. SS531909
• Ogof Cat Hole, Llanilltud Gŵyr, Abertawe. SS537900
• Ogof Porth Einion, Porth Einion, Abertawe. SS451850
• Ogof y Pebyll, Pencoed, Pen-y-bont ar Ogwr. SS951807
• Ogof Paviland, Rhosili, Abertawe. SS437859
• Ogof San Pedr, Cas-gwent, Sir Fynwy. ST538927

Gweler hefyd

• Agen Allwedd, Bannau Brycheiniog
• Ogof Craig a Ffynnon, Bannau Brycheiniog
• Ogof Daren Cilau, Bannau Brycheiniog
• Ogof Draenen, Bannau Brycheiniog
• Ogof Ffynnon Ddu, Bannau Brycheiniog