Canolbarth Cymru: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 01:57, 31 Rhagfyr 2011

Un o ranbarthau answyddogol Cymru sydd yng nghanol y wlad yw Canolbarth Cymru. Mae'n ffinio â Gogledd Cymru i'r gogledd, Gororau Lloegr i'r dwyrain, De a Gorllewin Cymru i'r de a Bae Ceredigion i'r gorllewin. Mae'n cynnwys bryniau'r Elenydd, Fforest Faesyfed a rhan o'r Berwyn, a'r afonydd Teifi, Gwy, Hafren ac Ystwyth.

Disgrifiad

Yn hanesyddol, roedd Canolbarth Cymru yn cynnwys Teyrnas Powys a gogledd-ddwyrain Teyrnas Deheubarth. Heddiw, mae'n cynnwys awdurdodau lleol Ceredigion a Phowys.

Ceir ymraniadau sylweddol yn ddaearyddol a diwylliannol o fewn y rhanbarth. I'r gorllewin o fynydd Pumlumon a bryniau Elenydd ceir Ceredigion, sir sy'n wynebu ar Fae Ceredigion ac yn perthyn yn agosach, yn hanesyddol, i Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin (de-orllewin Cymru) nag i Bowys. Mae awdurdod lleol Powys yntau, sef dwyrain y rhanbarth, yn llawer mwy Cymraeg yn y parthau gorllewinol nag yn yr ardaloedd ar hyd y ffin â Lloegr a fu'n rhan o'r Mers canoloesol. Mae cryn wahaniaeth rhwng gogledd a de Powys hefyd.

Unedau gweinyddol, hen a newydd

Awdurdodau lleoll

Creuwyd yr awdurdodau lleol fel awdurdodau unedol yn 1996.

Ceredigion (yn cyfateb, gyda mân newidiadau, i Sir Aberteifi draddodiadol)
Powys

Siroedd cadwedig

Dyma'r siroedd a greuwyd yn 1974. Ers 1996 maent yn 'siroedd cadwedig' yn unig.

Dyfed (gorwedd Ceredigion yng ngogledd yr hen sir)
Powys (mae Powys heddiw yn dal i gyfrif fel 'sir gadwedig' yn ogystal â bod yn awdurdod unedol cyfoes)

Siroedd gweinyddol

Creuwyd y siroedd hyn dan y Ddeddf Llywodraeth Leol yn 1888. Cawsant eu seilio ar y siroedd traddodiadol, ond nid oeddynt yn union yn union yr un fath. Roedd y siroedd gweinyddol yn cael eu defnyddio ar gyfer llywodraeth leol tan 1974.

Gweler hefyd

Rhanbarthau Cymru
Canolbarth \| De \| Gogledd \| Gorllewin

Eginyn erthygl sydd uchod am ddaearyddiaeth Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

@@ Llinell 4: / Llinell 4: @@
 ==Disgrifiad==
-Yn hanesyddol, roedd Canolbarth Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Powys]] a gogledd-ddwyrain [[Teyrnas Deheubarth]].  Heddiw, mae'n cynnwys [[Siroedd a Dinasoedd Cymru|siroedd]] [[Ceredigion]] a [[Powys|Phowys]].
+Yn hanesyddol, roedd Canolbarth Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Powys]] a gogledd-ddwyrain [[Teyrnas Deheubarth]].  Heddiw, mae'n cynnwys [[Siroedd a Dinasoedd Cymru|awdurdodau lleol]] [[Ceredigion]] a [[Powys|Phowys]].
-Ceir ymraniadau sylweddol yn ddaearyddol a diwylliannol o fewn y rhanbarth. I'r gorllewin o fynydd [[Pumlumon]] a bryniau [[Elenydd]] ceir Ceredigion, sir sy'n wynebu ar Fae Ceredigion ac yn perthyn yn agosach, yn hanesyddol, i [[Sir Benfro]] a [[Sir Gaerfyrddin]] ([[de-orllewin Cymru]]) nag i Bowys. Mae Powys yntau, sef dwyrain y rhanbarth, yn llawer mwy [[Cymraeg]] yn y parthau gorllewinol nag yn yr ardaloedd ar hyd y ffin â Lloegr a fu'n rhan o'r [[Y Mers|Mers]] canoloesol.  Mae cryn wahaniaeth rhwng gogledd a de Powys hefyd.
+Ceir ymraniadau sylweddol yn ddaearyddol a diwylliannol o fewn y rhanbarth. I'r gorllewin o fynydd [[Pumlumon]] a bryniau [[Elenydd]] ceir Ceredigion, sir sy'n wynebu ar Fae Ceredigion ac yn perthyn yn agosach, yn hanesyddol, i [[Sir Benfro]] a [[Sir Gaerfyrddin]] ([[de-orllewin Cymru]]) nag i Bowys. Mae awdurdod lleol Powys yntau, sef dwyrain y rhanbarth, yn llawer mwy [[Cymraeg]] yn y parthau gorllewinol nag yn yr ardaloedd ar hyd y ffin â Lloegr a fu'n rhan o'r [[Y Mers|Mers]] canoloesol.  Mae cryn wahaniaeth rhwng gogledd a de Powys hefyd.
 ==Unedau gweinyddol, hen a newydd==
-===Siroedd presennol===
+===Awdurdodau lleoll===
-Creuwyd y siroedd presennol fel awdurdodau unedol yn 1996.
+Creuwyd yr awdurdodau lleol fel awdurdodau unedol yn 1996.
+*[[Ceredigion]] (yn cyfateb, gyda mân newidiadau, i Sir Aberteifi draddodiadol)
-*[[Ceredigion]]
 *[[Powys]]
@@ Llinell 19: / Llinell 19: @@
 *[[Powys]] (mae Powys heddiw yn dal i gyfrif fel 'sir gadwedig' yn ogystal â bod yn awdurdod unedol cyfoes)
-===Siroedd cyn 1974===
+===Siroedd gweinyddol===
-Creuwyd y siroedd hyn dan y drefn Seisnig rhwng 1284 a 1536. Cawsont eu dileu neu eu hail-lunio yn 1974.
+Creuwyd y siroedd hyn dan y Ddeddf Llywodraeth Leol yn 1888. Cawsant eu seilio ar y siroedd traddodiadol, ond nid oeddynt yn union yn union yr un fath. Roedd y siroedd gweinyddol yn cael eu defnyddio ar gyfer llywodraeth leol tan 1974.
-*[[Sir Aberteifi]] (yn cyfateb, gyda mân newidiadau, i sir Ceredigion heddiw)
+*[[Sir Aberteifi]]
 *[[Sir Frycheiniog]]
 *[[Sir Faesyfed]]