Aosdána
| Enghraifft o'r canlynol | mudiad gwirfoddol, cronfa ddata ar-lein  |
|---|---|
| Dechrau/Sefydlu | 1981 |
| Ffurf gyfreithiol | mudiad gwirfoddol |
| Pencadlys | Dulyn |
| Gwefan | http://aosdana.artscouncil.ie |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae Aosdána / / iːsˈdɑːnə / eess- DAH eess-, Gwyddeleg: [iːsˠˈd̪ˠaːnˠə] ; o aos dána , 'pobl y celfyddydau') yn gymdeithas o artistiaid Gwyddelig. [1] Fe'i crëwyd yn 1981 ar fenter grŵp o awduron gyda chefnogaeth Cyngor Celfyddydau'r wlad . Cyfyngir aelodaeth, sydd trwy wahoddiad gan aelodau presennol, i 250 o unigolion; cyn 2005 roedd wedi'i gyfyngu i 200. Enw ei gorff llywodraethu yw'r Toscaireacht .
Ffurfiant[golygu | golygu cod]
Sefydlwyd Aosdána yn wreiddiol ar awgrym yr awdur Anthony Cronin, [2] gan y Taoiseach Charles Haughey, sy'n adnabyddus am ei gefnogaeth i'r Celfyddydau, er bod Fintan O'Toole wedi dadlau bod hyn hefyd wedi bod yn fodd i ddifrïo beirniadaeth o weithredoedd gwleidyddol Haughey. [3]
Aelodaeth[golygu | golygu cod]
Mae'r broses sefydlu yn dibynnu'n llwyr ar aelodau yn cynnig aelodau newydd. Ni chaniateir ceisiadau gan artistiaid eu hunain.
Cnuas[golygu | golygu cod]
Mae rhai aelodau o Aosdána yn derbyn cyflog, a elwir y Cnuas ( ynganiad [ˈkn̪ˠuəsˠ], llythrenol. ' ; rhodd o gymorth ariannol a roddwyd o'r neilltu at ddiben cymorth), gan Gyngor Celfyddydau Iwerddon. Bwriad y cyflog hwn yw caniatáu i dderbynwyr weithio'n llawn amser yn eu celf. Gwerth y Cnuas yn 2021 oedd €20,180 (tua GB£17,000 neu US$23,000). [4]
Saoi[golygu | golygu cod]
Teitl Saoi (llythrenol. " un doeth ") yw'r anrhydedd uchaf y gall aelodau Aosdána ei roi i gyd-aelod. Ni ellir anrhydeddu mwy na saith aelod byw ar un adeg. Rhoddir yr anrhydedd gan Arlywydd Iwerddon mewn seremoni pan fydd y Llywydd yn gosod torc aur o amgylch gwddf y derbynnydd.
Yn y flwyddyn 2020, y Saoithe presenol oedd:[5]
- Seóirse Bodley, cyfansoddwr
- Camille Souter, peintiwr
- Imogen Stuart, cerflunydd
- George Morrison, gwneuthurwr ffilmiau
- Edna O'Brien, llenor
- Roger Doyle, cyfansoddwr
Ymhlith yr ymadawedig y mae teitl Saoi yn cynnwys y Llawryfwyr Nobel Samuel Beckett a Seamus Heaney, y dramodwyr Brian Friel [6] a Tom Murphy, a'r artistiaid Patrick Scott a Louis le Brocquy .
Disgrifiodd y bardd Pearse Hutchinson, aelod o Aosdána, fel "gwyrth a duwdod" a ganiataodd iddo barhau i ysgrifennu ar adeg pan allai fod wedi gorfod rhoi'r gorau iddi. [7] Mae’r cyfansoddwr Roger Doyle hefyd wedi siarad am y gwahaniaeth a wnaeth: “Cefais fy ethol i Aosdána yn 1986. Roedd hyn yn rhoi cyflog bach i mi gan y Llywodraeth bob blwyddyn, a oedd yn fy ngalluogi i neilltuo fy holl amser i gyfansoddi. Newidiodd hyn fy mywyd er gwell ac rwyf wedi cyfansoddi’n ddi-baid ers hynny.” [8]
Toscaireacht[golygu | golygu cod]
Mae'r Toscaireacht ("dirprwyaeth") yn bwyllgor o ddeg aelod, o'r enw Toscairí, o'r Aosdána. Mae'n cyfarfod sawl gwaith y flwyddyn i ymdrin â gweinyddiaeth a chysylltiadau allanol Aosdána, yn adrodd i bob Cynulliad Cyffredinol, sy'n cyfarfod unwaith y flwyddyn, ac yn gosod ei Agenda. [9] Pan gynigir aelodau newydd o Aosdána, mae gan y Toscairí y dasg o wirio'r broses enwebu, a hefyd bod yr ymgeisydd yn fodlon derbyn aelodaeth, cyn i gam nesaf yr etholiad ddechrau. [10]
Etholiadau[golygu | golygu cod]
Etholir Toscairí i'r Toscaireacht gan aelodau Aosdána am ddwy flynedd ar y tro. Mae holl aelodau Aosdána yn gymwys i gael eu hethol, a rhaid i enwebiadau gael eu gwneud yn ysgrifenedig gan dri aelod. Mae dau gam i'r broses etholiadol. Yn gyntaf, o fewn pob un o dair disgyblaeth Aosdána (Cerddoriaeth, Llenyddiaeth, a'r Celfyddydau Gweledol), mae'r ddau enwebiad gyda'r nifer uchaf o bleidleisiau yn cael eu hethol: mae hyn yn gwarantu lleiafswm o ddau Toscairí o bob un o'r disgyblaethau. Nesaf, mae'r pedwar lle sy'n weddill yn cael eu llenwi gan yr enwebeion sy'n weddill o unrhyw ddisgyblaeth sydd â'r nifer uchaf o bleidleisiau. [9]
Cyfarfodydd[golygu | golygu cod]
Mae trefn y cyfarfodydd wedi ei gosod i lawr yn Rheolau Sefydlog y Toscaireacht. Mae cofnodion ei gyfarfodydd yn ymddangos ar wefan Aosdána. [9]
Toscairí presennol[golygu | golygu cod]
Yn y flwyddyn 2020, y Toscaireacht oedd:[9]
- Eamon Colman (Celfyddydau Gweledol)
- Theo Dorgan (Llenyddiaeth)
- Anne Haverty (Llenyddiaeth)
- Michael Holohan (Cerddoriaeth)
- Deirdre Kinahan (Llenyddiaeth)
- Grainne Mulvey (Cerddoriaeth)
- Mary O'Donnell (Llenyddiaeth)
- Geraldine O'Reilly (Celfyddydau Gweledol)
- Gerard Smyth (Llenyddiaeth)
- Enda Wyley (Llenyddiaeth)
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
- Rhestr o aelodau Aosdána
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "The Arts Council - Ireland's government agency for funding and developing the arts in Ireland | Arts Council of Ireland". Artscouncil.ie. Cyrchwyd 2014-08-08.
- ↑ Stephen Prince, "Haughey's patronage of the arts sits perfectly with the image he craved:that of a Medici prince", The Sunday Times (London), 18 June 2006, p. 14
- ↑ Fintan O'Toole, "How Charlie came to be painted as a man of the arts", Irish Times, 10 February 2007, page 6.
- ↑ "Arts Council lifts value of living grants by €3,000" (12 December 2021). Sunday Times.
- ↑ "Saoi". Aosdána. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-04-14. Cyrchwyd 2020-04-14.
- ↑ "Prestigious award for playwright Friel" Archifwyd 2015-10-04 yn y Peiriant Wayback.. Irish Examiner. 22 February 2006.
- ↑ John Boland, "A great man in a low time", Irish Times, 29 March 1997
- ↑ "Electric Destiny", Irish Times, 21 October 2005, p. 5
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 "Toscaireacht". Aosdána. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-04-12. Cyrchwyd 2020-04-12.
- ↑ Aosdána at visual-arts-cork.com