Bras corun gwyn America

Bras corun gwyn America; Zonotrichia leucophrys
Statws cadwraeth
	; Pryder lleiaf (IUCN 3.1)
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Dosbarth:	Aves
Urdd:	Passeriformes
Teulu:	Emberizidae
Genws:	Zonotrichia[*]
Rhywogaeth:	Zonotrichia leucophrys
Enw deuenwol
	Zonotrichia leucophrys;
	Dosbarthiad y rhywogaeth

Aderyn a rhywogaeth o adar yw Bras corun gwyn America (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: breision corun gwyn America) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Zonotrichia leucophrys; yr enw Saesneg arno yw White-crowned sparrow. Mae'n perthyn i deulu'r Breision (Lladin: Emberizidae) sydd yn urdd y Passeriformes.^[1] Dyma aderyn sydd i'w gael yng ngwledydd Prydain, ond nid yng Nghymru.

Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn Z. leucophrys, sef enw'r rhywogaeth.^[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yng Ngogledd America.

Teulu[golygu | golygu cod]

Mae'r bras corun gwyn America yn perthyn i deulu'r Breision (Lladin: Emberizidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

rhywogaeth	enw tacson	delwedd
Bras adeingoch	Peucaea carpalis
Bras adeinwyn	Calamospiza melanocorys
Bras rhesog	Oriturus superciliosus
Pila Ynys Cocos	Pinaroloxias inornata
Pila cribgoch y De	Coryphospingus cucullatus
Pila cribgoch y Gogledd	Coryphospingus pileatus
Pila troedfawr	Pezopetes capitalis
Twinc gwair plaen	Tiaris obscurus
Twinc gwair tywyll	Tiaris fuliginosus
Yellow-faced grassquit	Tiaris olivaceus

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Etymoleg yr enw[golygu | golygu cod]

Etymology Daw'r enw gwyddonol o'r Hen Roeg. Daw enw'r genws Zonotrichia (zon cyf'u parth, o'r Hen Roeg ζώνη, a θρίξ (thrix, cyf'u blewyn). Daw enw'r rhywogaeth leucophrys o λευκός (leukos, cyf'u. gwyn) a ὀφρῡ́ς (ophrus, cyf'u. ael).^[3]

Ymddygiad[golygu | golygu cod]

Mae'r adar hyn yn fforio ar y ddaear neu mewn llystyfiant isel, ond weithiau byddant yn hedfan yn fyr i ddal pryfed sy'n hedfan. Maent yn bennaf yn bwyta hadau, rhannau planhigion eraill a phryfed. Yn y gaeaf, maent yn aml yn fforio mewn heidiau.

Mae'r bras corun gwyn America yn nythu naill ai'n isel mewn llwyni neu ar y ddaear o dan lwyni ac yn dodwy rhwng tri a phump o wyau llwyd neu wyrddlas â marciau brown.

Mae'n adnabyddus am ei gwsg araf unihemisfferig (hanner yr ymenydd) sy'n caniatáu iddo aros yn hanner effro am hyd at bythefnos tra'n mudo^[4] Astudiwyd yr effaith hon ar gyfer cymwysiadau effrogarwch dynol posibl mewn gwaith sifft a gyrru tryciau.^[5]^[6]^[7].

Mae astudiaethau diweddar gan adaregwyr gan gynnwys Elizabeth Derryberry wedi dangos bod gweithgaredd dynol a sŵn yn effeithio ar ganeuon y rhywogaeth hon.

Isrywogaethau[golygu | golygu cod]

Ar hyn o bryd mae pum isrywogaeth gydnabyddedig o'r bras corun gwyn America (pugetensis, gambelii, nuttalli, oriantha, a leucophrys), yn amrywio o ran dosbarthiad bridio a llwybr mudol . Mae adar o'r isrywogaeth nuttalli yn breswylwyr parhaol yn Califfornia, tra gall adar o'r isrywogaeth gambelli fudo cyn belled â'r Cylch Arctig yn ystod tymor magu'r haf. Mae adar y gogledd yn mudo i yr Unol Daleithiau ddeheuol a gogledd Mecsico.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Rhestr Goch yr IUCN

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback. Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
↑ Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London, United Kingdom: Christopher Helm. tt. 224, 414. ISBN 978-1-4081-2501-4.
↑ "It's Wake-Up Time". Wired Website. 1 November 2003. Cyrchwyd 28 July 2010.
↑ Rattenborg, Niels C.; Mandt, Bruce H.; Obermeyer, William H.; Winsauer, Peter J.; Huber, Reto; Wikelski, Martin; Benca, Ruth M. (13 July 2004). "Migratory Sleeplessness in the White-Crowned Sparrow (Zonotrichia leucophrys gambelii)". PLOS Biology 2 (7): E212. doi:10.1371/journal.pbio.0020212. PMC 449897. PMID 15252455. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=449897.
↑ "Alaska sparrow migration mystery". Far North Science Website. 6 November 2007. Cyrchwyd 28 July 2010.
↑ "Circadian and Masking Control of Migratory Restlessness in Gambel's White-Crowned Sparrow (Zonotrichia leucophrys gambelii)". Journal of Biological Rhythms. 1 February 2008. Cyrchwyd 28 July 2010.

Safonwyd yr enw Bras corun gwyn America gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.

[1] [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback. Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.

[2] Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.

[job-3] Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London, United Kingdom: Christopher Helm. tt. 224, 414. ISBN 978-1-4081-2501-4.

[4] "It's Wake-Up Time". Wired Website. 1 November 2003. Cyrchwyd 28 July 2010.

[5] Rattenborg, Niels C.; Mandt, Bruce H.; Obermeyer, William H.; Winsauer, Peter J.; Huber, Reto; Wikelski, Martin; Benca, Ruth M. (13 July 2004). "Migratory Sleeplessness in the White-Crowned Sparrow (Zonotrichia leucophrys gambelii)". PLOS Biology 2 (7): E212. doi:10.1371/journal.pbio.0020212. PMC 449897. PMID 15252455. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=449897.

[6] "Alaska sparrow migration mystery". Far North Science Website. 6 November 2007. Cyrchwyd 28 July 2010.

[7] "Circadian and Masking Control of Migratory Restlessness in Gambel's White-Crowned Sparrow (Zonotrichia leucophrys gambelii)". Journal of Biological Rhythms. 1 February 2008. Cyrchwyd 28 July 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]