Treth Ar Werth
_categories.jpg) | |
| Math o gyfrwng | math o dreth  |
|---|---|
| Math | consumption tax, treth |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae treth ar werth (TAW) yn dreth ar drafodion a godir am werthu nwyddau a gwasanaethau.[1] Gelwir hefyd yn 'dreth nwyddau a gwasanaethau' (GST), 'treth defnydd cyffredinol' (GCT). Mae'n dreth defnydd a godir ar y gwerth ychwanegol ar bob cam o gynhyrchu a dosbarthu cynnyrch. Mae TAW yn debyg i, ac yn aml yn cael ei gymharu â, treth gwerthu. Mae TAW yn dreth anuniongyrchol oherwydd nid y defnyddiwr sy'n ysgwyddo baich y dreth yn y pen draw yw'r endid sy'n ei thalu. Mae nwyddau a gwasanaethau penodol fel arfer wedi'u heithrio mewn gwahanol awdurdodaethau.
Mae cynhyrchion sy'n cael eu hallforio i wledydd eraill fel arfer wedi'u heithrio o'r dreth, fel arfer trwy ad-daliad i'r allforiwr. Mae TAW fel arfer yn cael ei gweithredu fel treth ar sail cyrchfan, lle mae'r gyfradd dreth yn seiliedig ar leoliad y cynhyrchydd. Mae TAW yn codi tua un rhan o bump o gyfanswm y refeniw treth ledled y byd ymhlith aelodau'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD).[2]:14 Ym mis Mehefin 2023 roedd 175[3] o'r 193 o wledydd ag aelodaeth o'r Cenhedloedd Unedig yn defnyddio TAW, gan gynnwys holl aelodau'r OECD ac eithrio'r Unol Daleithiau.[2]:14
Hanes
[golygu | golygu cod]Yr Almaen a Ffrainc oedd y gwledydd cyntaf i weithredu TAW, gan ddeddfu treth defnydd cyffredinol yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.[4] Cynigiodd y diwydiannwr Almaenig Wilhelm von Siemens y cysyniad ym 1918. Rhoddwyd yr amrywiad modern o TAW ar waith gyntaf gan Ffrainc yn 1954 yn ei gwladychfa yn yr Arfordir Ifori. Gan asesu bod yr arbrawf yn llwyddiannus, cyflwynodd Ffrainc ef yn ddomestig ym 1958.[4] Gweithredodd Maurice Lauré, cyd-gyfarwyddwr awdurdod treth Ffrainc TAW ar 10 Ebrill 1954; wedi'i gyfeirio'n wreiddiol at fusnesau mawr, cafodd ei ymestyn dros amser i gynnwys pob sector busnes. Yn Ffrainc dyma ffynhonnell fwyaf cyllid y wladwriaeth, gan gyfrif am bron i 50% o refeniw'r wladwriaeth.[5]
Treth ar werth mewn gwahanol wledydd
[golygu | golygu cod]
Cymru a'r Deyrnas Unedig
[golygu | golygu cod]Rhwng Hydref 1940 a Mawrth 1973 roedd gan y DU dreth defnydd o'r enw 'Purchase Tax', a oedd yn cael ei chodi ar gyfraddau gwahanol yn dibynnu ar asesiad o moethusrwydd nwyddau.[6]
Ar 1 Ionawr 1973 ymunodd y DU â'r Gymuned Economaidd Ewropeaidd ac o ganlyniad disodlwyd Treth Prynu gan Dreth ar Werth ar 1 Ebrill 1973.[7][8] Gosododd Canghellor y Ceidwadwyr, yr Arglwydd Barber, un gyfradd TAW (10%) ar y rhan fwyaf o nwyddau a gwasanaethau.[8]
Cyllid a Thollau Ei Fawrhydi sy’n gyfrifol am weinyddu, casglu a gorfodi TAW yng Nghymru a'r Deyrnas Unedig. Mae manylion am y trothwy TAW cyfredol ar gael ar wefan HMRC. Gallwch hefyd gofrestru ar gyfer TAW ar yr un wefan.
Mae’n rhaid talu TAW ar y rhan fwyaf o nwyddau a gwasanaethau, ond ni chodir TAW ar rai pethau, fel yswiriant, cyllid a rhai mathau o addysg a hyfforddiant.
Ceir 3 cyfradd TAW:
- cyfradd safonol - sef 20% ar hyn o bryd. Mae’r gyfradd hon yn berthnasol i’r rhan fwyaf o drafodion busnes
- cyfradd is - sef 5% ar hyn o bryd, codir y gyfradd hon ar bŵer a thanwydd domestig, ac ar eitemau eraill fel cynhyrchion arbed ynni a seddi car ar gyfer plant
- cyfradd sero - mae’r gyfradd 0% yn berthnasol i fusnesau penodol, gan gynnwys dillad ac esgidiau plant, llyfrau a phapurau newydd, a rhai bwyd a diod.[9]
Nid oes elfen, eithriad, neu fersiwn Gymreig o'r Taw (fel ceir gyda Treth incwm neu rhai mân drethi eraill. Mae TAW yn dreth Brydeinig ganolog.
Yr Undeb Ewropeaidd
[golygu | golygu cod]Mae rheoliadau cyffredin yr Undeb Ewropeaidd ar gyfer treth ar werth wedi'u nodi yng Nghyfarwyddeb 2006/112/EC. Ymhlith pethau eraill, mae'r gyfarwyddeb yn nodi na all unrhyw aelod-wladwriaeth osod y gyfradd TAW gyffredinol yn is na 15% (Erthygl 97). Mae'r gyfarwyddeb yn caniatáu i aelod-wladwriaethau ddefnyddio hyd at ddwy gyfradd is ar gyfer rhai nwyddau a gwasanaethau penodol (Erthygl 98), ond ni ellir gosod y cyfraddau gostyngol yn is na 5% (Erthygl 99). Dim ond Cyprus a Lwcsembwrg [10] sy'n manteisio ar opsiwn y gyfarwyddeb i gael cyfradd TAW gyffredinol o 15%. Hwngari sydd â'r gyfradd treth ar werth cyffredinol uchaf yn yr UE, sef 27% (yn 2012).[11] Yn yr Ynysoedd Dedwydd mae'n 7% ac yn Gibraltar 0%, ond mae'r ardaloedd hyn (ac Åland gyda 24%) yn cael eu hystyried y tu allan i'r UE ar gyfer rheolau TAW.
EMae rheoliadau TAW cyffredin yr UE yn golygu y gall unigolion preifat brynu meintiau rhad ac am ddim o nwyddau at eu defnydd eu hunain ledled yr UE (a thalu TAW lleol) wrth deithio neu ar-lein, a dod â nhw adref heb ddatgan na thalu unrhyw TAW na thollau tollau gartref. Nid yw Norwy yn rhan o hyn.
Yr OECD
[golygu | golygu cod]Yn yr OECD (Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd; Organisation for Economic Co-operation and Development), mae pob gwlad ac eithrio UDA wedi cyflwyno treth ar werth (yn UDA mae gan lawer o daleithiau dreth gwerthiant). Fodd bynnag, mae'r gyfradd gyffredinol yn amrywio o 5% yng Nghanada i 27% yn Hwngari.[12]
Hyd yn hyn mae treth ar werth wedi'i chyflwyno mewn tua 150 o wledydd ac yn aml mae'n cyfrif am tua 20% o refeniw treth.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- A Breif History of VAT cyflwyniad ar-lein ar wefan Taxually
- What is the History of VAT Gwefan Tax Policy Centre
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Treth ar Werth". Gwefan Llywodraeth Cymru. Cyrchwyd 8 Hydref 2024.
- ↑ 2.0 2.1 Consumption Tax Trends 2018: VAT/GST and excise rates, trends and policy issues. Secretary-General of the OECD. 2018. doi:10.1787/ctt-2018-en. ISBN 978-92-64-22394-3. S2CID 239487087 Check
|s2cid=value (help). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-11-27. Cyrchwyd 24 September 2016. - ↑ Asquith, Richard (6 June 2023). "How many countries have VAT or GST? 175". VATCalc. Tax Agile. Cyrchwyd 15 August 2023.
- ↑ 4.0 4.1 Helgason, Agnar Freyr (2017). "Unleashing the 'money machine': the domestic political foundations of VAT adoption". Socio-Economic Review 15 (4): 797–813. doi:10.1093/ser/mwx004.
- ↑ "Les recettes fiscales". Le budget et les comptes de l'État (yn Ffrangeg). Gweinidog yr Economi, Diwydiant a Chyflogaeth (Ffrainc). 30 October 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Ionawr 2010. Cyrchwyd 15 Mai 2009.
la TVA représente 125,4 milliards d'euros, soit 49,7% des recettes fiscales nettes de l'État.
- ↑ Victor, Adam (31 December 2010). "VAT: a brief history of tax". The Guardian.
- ↑ Victor, Peter (30 July 1995). "A brief history of VAT". The Independent.
- ↑ 8.0 8.1 Wallop, Harry (13 April 2010). "General Election 2010: a brief history of the Value Added Tax". The Daily Telegraph.
- ↑ "Treth ar Werth Trosolwg". Llywodraeth Cymru. Cyrchwyd 8 Medi 2024.
- ↑ "Federation of International Trade Associations : Luxembourg profile". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-09-02. Cyrchwyd 2011-08-30.
- ↑ VAT Rates Applied in the Member States of the European Union
- ↑ OECD Tax Database
