Teesdale

Oddi ar Wicipedia
Teesdale
Mathdyffryn Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
GwladBaner Lloegr Lloegr
Cyfesurynnau54.545°N 1.927°W Edit this on Wikidata
Map
[golygwch ar Wicidata]

Dyffryn yng Ngogledd Lloegr yw Teesdale . Mae'r cwm yn nalgylch yr Afon Tees ; mae'r mwyafrif o'r dŵr yn deillio neu'n cydgyfeirio i'r afon honno, gan gynnwys yr afonnydd Skerne a Leven .

Adnabyddir Teesdale Uchaf/Upper Teesdale, yn fwy cyfarwydd yn ôl yr enw Teesdale ac fe'i lleolir rhwng y Durham a Dyffryndiroedd Efrog/Yorkshire Dales . Mae rhannau helaeth o Teesdale Uchaf o fewn AHNE Gogledd Pennines (Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol) - yr ail AHNE fwyaf yn Lloegr. Mae Afon Tees yn codi islaw Cross Fell, y bryn uchaf yn y Pennines yn 890m, [1] ac mae ei ddyffryn uchaf yn anghysbell ac uchel.Yn wyddonol nodir yr hinsawdd lleol yn "Is-Arctig" ar adegau gwelir eira'n gorwedd ar Cross Fell hyd at fis Mehefin (mae yno ardal sgïo alpaidd yn Yad Moss). [2] [3]

Mae gan Lower Teesdale rannau trefol cymysg ( Tees Valley neu Teesside ) a gwledig ( Cleveland ). Mae Roseberry Topping yn fryn nodedig ar yr ochr dde-ddwyreiniol, ac mae hwn a bryniau cyfagos eraill yn ffurfio pen gogleddol Rhostiroedd Gogledd Efrog/North York Moors .

Mae termau mwy newydd wedi ennill cysylltiadau cryfach â rhannau gwahanol o'r cwm oherwydd eu defnydd fel enwau etholaethau ac awdurdodau gwleidyddol penodol.

Daeareg[golygu | golygu cod]

Yn anarferol i'r Pennines, mae craig o darddiad igneaidd (y Whin Sill ) yn cyfrannu at ddaeareg wyneb a golygfeydd Teesdale Uchaf. Tua 295 miliwn o flynyddoedd yn ôl ymledodd magma ymchwydd trwy holltau a rhwng haenau yn y graig wledig Calchfaen Carbonifferaidd gynharach. Wrth iddi oeri (digwyddiad y credir iddo bara 50 mlynedd) crebachodd y graig gan achosi i'w hun hollti'n golofnau fertigol. Achosodd gwresogi'r calchfaen uwchben y graig hefyd iddo gael ei droi'n farmor briwsionllyd o'r enw Sugar Limestone . [4] [5]

High Cup Nick

Mae dyddodion economaidd yng nghreigiau Llanymddyfri yn cynnwys sialau meddal a weithiwyd yn flaenorol i'w defnyddio fel pensiliau llechi. [6]

Yn fwy diweddar, gweithgaredd rhewlifol Oes yr Iâ a luniodd y dyffryn, ac mae llawer o gwrs yr afon cyn-rewlifol bellach wedi’i gladdu o dan ddrifft rhewlifol .

Botaneg[golygu | golygu cod]

High Cup Nick

Mewn mannau rhwystrodd y graig dolerit anhydraidd hon, gyda phridd bas uwch ei phen, dyfiant prysgwydd neu goed: roedd hyn yn galluogi rhai planhigion Arctig / Alpaidd ôl-rewlifol i oroesi yma pan oeddent fel rheol wedi gordyfu mewn mannau eraill. Mae'r Calchfaen Siwgr a ffurfiwyd gan fetamorffedd thermol y galchfaen y ymwthiwyd i'r Whin Sill hefyd yn bodloni gofynion rhai o'r planhigion hyn. Mae'r ardal yn enwog ymhlith naturiaethwyr am y "Cydosodiad Teesdale" - amrywiaeth o blanhigion sydd i'w cael gyda'i gilydd yma ac sydd i'w gweld wedi'u gwahanu'n eang mewn lleoliadau eraill, dramor neu yn Ynysoedd Prydain . [7]

Mae rhan o Teesdale Uchaf ger Cronfa Ddŵr Cow Green wedi'i dynodi'n Warchodfa Natur Genedlaethol ; mae'n cynnwys y Fioled Teesdale unigryw a'r Crwynllys Gwanwyn yn ogystal â blodau Pennine mwy cyffredin fel cor-rosyn, tywodlys y gwanwyn, pansi'r mynydd, briallen flodiog a thafod y gors . [8] Mae'r dolydd gwair yn y dyffryn uwchben High Force, rhai sydd bellach yn cael eu trin yn ofalus i sicrhau hyn, yn cynnwys amrywiaeth hynod gyfoethog o blanhigion blodeuol gan gynnwys gronnell, pig yr aran y coed a Thegeirian Porffor Cynnar. [9] Ar lan ddeheuol y Tees ger High Force gellir gweld y coed meryw mwyaf sydd wedi goroesi yn Lloegr. [10]

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]

Middleton-in-Teesdale

Dros silffoedd yn y Whin Sill mae rhaeadrau enwog High Force, Low Force a Cauldron Snout . [11] O'i chychwyn i lawr i'r Skerne, prif dref ac anheddiad mwyaf poblog Teesdale yw Barnard Castle, [12] tref farchnad hanesyddol sy'n gartref i Amgueddfa Bowes . [13] Mae'r ardal hefyd yn cynnwys tref fechan Middleton-in-Teesdale a nifer o bentrefi, gan gynnwys Mickleton, Eggleston, Romaldkirk a Cotherstone . [12] Roedd Middleton yn ganolfan mwyngloddio plwm, [14] a gellir gweld olion helaeth o'r diwydiant hwn o amgylch y llethrau a'r cymoedd cyfagos. [15] Ar ochr ddeheuol Teesdale mae safle claddu Kirkcarrion o'r Oes Efydd . [16] Mae Dyffryndiroedd Durham ar yr ochr ogleddol ac i'r de mae Dyfffryndiroedd Efrog, Swaledale gyda Richmond yn bod yr agosaf.

Lleoedd ar lan yr Afon Tees
Gogledd De
Ffynhonnell wedyn Middleton-in-Teesdale Amh
Eggston Cotherstone
Castell Barnard Startforth
Whorlton Ovington
Winston a Gainford Amh
Piercebridge
High Coniscliffe, Merrybent a Low Coniscliffe Cleasby
Darlington Stapleton
Hurworth a Neasam Croft a Dalton
Middleton One Rhes Over Dinsdale
Aislaby Low Worsall
Eglescliffe Yarm
Preston Ingleby Barwick
Stockton ( Bowesfield, canol y dref a Portrack ) . Thornaby
Haverton Hill a Port Clarence Middlesbrough ( Old Middlesbrough a North Ormesby )
Amh South Bank yna yr aber

Mae'r Skerne yn rhedeg trwy Darlington i Aycliffe Village a Preston-le-Skerne, heibio i Fishburn a thrwy Gronfa Ddŵr Hurworth Burn i Trimdon . Mae'r Leven yn cychwyn ac yn rhedeg rhwng Yarm ac Ingleby Barwick yna trwy Stokesley a Great Ayton .

O'r Leven i Teesmouth, mae'r Tees yn llifo trwy wlad fwy gwastad ac ers ardal drefol y 19eg ganrif. Middlesbrough yw'r dref fwyaf poblog yn y cwm yn ei chyfanrwydd ac mae'r trefi o'i chwmpas yn y rhan hon o'r cwm gyda hi wedi'i ffinio i'r gorllewin gan Fryniau Cleveland neu Rhostiroedd Gogledd Efrog . Mae'r dyffryn yn rhedeg yn gyfochrog fwy neu lai â Weardale (gan gynnwys yr Bishop Auckland, Durham a Sunderland).

Llywodraethu[golygu | golygu cod]

Rhannwyd y cwm gynt yn bedwar gyda'r gogledd yn wardiau Darlington a Stockton tra roedd y de yn y Gilling a Langbaurgh .

Rhoes y ddau gwm eu henwau i hen ardal Teesdale a dosbarth Weardale yng ngorllewin Swydd Durham . Mae'r de o fewn ffiniau sirol hanesyddol Marchogaeth Gogledd Swydd Efrog, Ardal Wledig Startforth, fe'i trosglwyddwyd i Swydd Durham (seremonïol) ar 1 Ebrill 1974, o dan Ddeddf Llywodraeth Leol 1972 . Gorweddai West Teesdale o fewn etholaeth seneddol yr Bishop Auckland ( Sir Durham ). [17]

Defnydd mewn diwylliant lleol[golygu | golygu cod]

  • Teesdale (dosbarth), Swydd Durham
  • Rhandiroedd Teesdale, Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig yn ardal Teesdale
  • Teesdale Mercury, papur newydd
  • Middleton-yn-Teesdale
  • Fforest-yn-Teesdale
  • Ysgol Teesdale, Castell Barnard
  • Llwybr Teesdale, llwybr yn dilyn yr afon Tees
  • Teesdale Iron Works, cyn-enw’r cwmni sydd wedi darfod, Pennaeth Wrightson, cwmni diwydiannol trwm mawr a leolir yn Thornaby-on-Tees
    • Parc Busnes Teesdale, ar safle'r hen waith
    • Parc Teesdale, Cae CPD Thornaby

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

  • Cleveland, Lloegr
  • Bryniau Cleveland
  • Rhestr o Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig yn Cleveland
  • Glannau Tees

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ "Great country walks: Cross Fell, Pennine Hills, Cumbria". The Guardian. 26 January 2015. Cyrchwyd 15 February 2017.
  2. ↑ "North Pennines AONB". www.landscapesforlife.org.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 March 2017. Cyrchwyd 15 February 2017.
  3. ↑ Gilbert, Joe (27 December 1997). "Skiing: Yad Moss: the St Moritz of the north". The Independent. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 May 2022. Cyrchwyd 15 February 2017.
  4. ↑ Cocker, Mark (27 April 2014). "The strange tale of Cronkley Scar, with its chaotic hem of boulder scree". The Guardian. Cyrchwyd 14 February 2017.
  5. ↑ "The Whin Sill" (PDF). northpennines.org.uk. North Pennines AONB. t. 2. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2017-02-15. Cyrchwyd 14 February 2017.
  6. ↑ Woodward, Horace B (1887). "4: Silurian (Upper Silurian)". The geology of England and Wales: with notes on the physical features of the country. London: G Phillip & Son. tt. 108–109. OCLC 933061775.
  7. ↑ "Upper Teesdale SSSI" (PDF). naturalengland.org. tt. 1–5. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2012-10-24. Cyrchwyd 14 February 2017.
  8. ↑ "Moor House - Upper Teesdale NNR" (PDF). naturalengland.org. Natural England. 2014. t. 5. Cyrchwyd 15 February 2017.
  9. ↑ "High Force and Bowlees geotrail" (PDF). highforcewaterfall.com. Landscapes for Life. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2015-05-14. Cyrchwyd 15 February 2017.
  10. ↑ "Saving Teesdale's Juniper Wood". bbc.co.uk. BBC Tees. 13 November 2014. Cyrchwyd 15 February 2017.
  11. ↑ "Cow Green Reservoir – Visit Cumbria". www.visitcumbria.com. Cyrchwyd 15 February 2017.
  12. ↑ 12.0 12.1 "Barnard Castle Masterplan Update" (PDF). durham.gov.uk. Durham County Council. December 2016. t. 3. Cyrchwyd 15 February 2017.
  13. ↑ "The Bowes Museum, About Us > Our History". thebowesmuseum.org.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-07-13. Cyrchwyd 15 February 2017.
  14. ↑ "GENUKI - Middleton-in-Teesdale". joinermarriageindex.co.uk. Cyrchwyd 15 February 2017.
  15. ↑ "Teesdale's industrial heritage". Teesdale Mercury. 27 February 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-02-16. Cyrchwyd 15 February 2017.
  16. ↑ Lloyd, Chris (8 April 2016). "Kirkcarrion keeps its secrets still". The Northern Echo. Cyrchwyd 15 February 2017.
  17. ↑ "History of Barnard Castle". www.barnardcastletowncouncil.gov.uk. Cyrchwyd 15 February 2017.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Teesdale&oldid=12398172"