Ikastola
 | |
| Math | ysgol  |
|---|---|
| Iaith | Basgeg |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Ysgol Basgeg ei hiaith â statws cysylltiadol yng Ngwlad y Basg yw'r ikastola (Basgeg: lluosog: ikastolak), a chaiff ei haddysgu'n bennaf yn Fasgeg.
Cesglir yr ikastolas mewn ffederasiwn, Seaska (y mae ei enw yn golygu "crud" yn Fasgeg).
Cyd-destun[golygu | golygu cod]
Gall Ikastolak fod yn breifat neu'n gyhoeddus heddiw, wedi'i rannu'n wahanol rwydweithiau.
Mae rhwydwaith cyhoeddus yr iaith Fasgeg yn dibynnu ar gyllid a rheolaeth y wladwriaeth, a ddyrennir yn Sbaen gan sefydliadau addysg Cymuned Ymreolaethol Gwlad y Basg (Euskadi) a Nafarroa Garaia yn eu tiriogaethau cyfatebol, tra yn Iparralde - 'Gogledd' Gwlad y Basg, sy'n rhan o Ffrainc, mae cymdeithas Ikas-Bi yn y rhwydwaith cyhoeddus yn eiriol dros addysg ddwyieithog. Seaska yw'r rhwydwaith preifat o ysgolion Basgeg yng Ngwlad y Basg Ffrengig, sydd â chysylltiad agos â rhwydwaith tebyg yn Ne Gwlad y Basg. Mae'r rhwydweithiau preifat yn seilio eu gweithgaredd ar y ffioedd a delir gan rieni, tanysgrifiad poblogaidd (naill ai'n uniongyrchol neu drwy gyfrwng gwyliau enfawr blynyddol, e.e. Herri Urrats, Nafarroa Oinez, Araba Euskaraz, ac ati) a'r lwfans a ddarperir gan sefydliadau addysgol cyhoeddus.
Hanes[golygu | golygu cod]
Sefydlwyd yr ysgol gyntaf ar ochr Ffrainc ym 1969 yn Arcangues gan fam i dri o blant, Claire Noblia. Y myfyriwr cyntaf oedd Aitor Arandia.
Yn Ffrainc, cwblhawyd y cytundebau cyntaf gyda'r National Education yn 19821. Ym 1994, sefydlwyd memorandwm cyd-ddealltwriaeth ar gyfer cymorth ariannol gan y Wladwriaeth i rai o'r athrawon.[1]
Yn 2021 yn Ffrainc, mae ffederasiwn ikastolas, y Seaska, yn rheoli 38 o sefydliadau yn croesawu mwy na 4,100 o ddisgyblion: 11 meithrinfa, 20 ysgol gynradd, 4 coleg ac ysgol uwchradd.[2] Yn gyfan gwbl, yn ôl arolwg sosioieithyddol Swyddfa Gyhoeddus yr Iaith Fasgeg (OPLB) yn 2016, mae 41% o ddisgyblion ysgolion cynradd yn cael eu haddysgu mewn ffrwd ddwyieithog neu drochi yng Ngwlad y Basg, o gymharu â 24% yn 2004. lefel uwchradd, mae 38 o sefydliadau cyhoeddus neu breifat yn cynnig addysg Fasgeg-Ffrangeg ddwyieithog (27 ysgol ganol ac 11 ysgol uwchradd).[3].
Yn Sbaen, caeodd ikastolas San Sebastian, a grëwyd ym 1914, ar ôl i Franco[4] ddod i rym, cyn profi datblygiad cryf o 1960 ymlaen, gyda chyfreithloni cynyddol.
Sefydliad[golygu | golygu cod]
Fe'i rheolir yn bennaf gan rieni disgyblion sy'n hawlio ei alwedigaeth o wasanaeth cyhoeddus.
Addysg[golygu | golygu cod]
Canran y myfyrwyr sydd wedi cofrestru ar gyfer addysg yn y Fasgeg. Mae'r llinell goch yn nodi'r ffin rhwng Ffrainc a Sbaen. Ar yr ochr Ffrangeg, o'r ysgol feithrin i flwyddyn gyntaf yr ysgol elfennol (CE1), yr iaith a ddefnyddir yn Fasgeg yn unig, yna mae'r addysgu Ffrangeg yn dechrau, fel bod y plant ar ddiwedd yr ysgol gynradd yn wirioneddol ddwyieithog.[4].
Dathliadau[golygu | golygu cod]
Ym mhob tiriogaeth hanesyddol, trefnir gŵyl bwysig bob blwyddyn.
Y nodau yw casglu arian ar gyfer buddsoddiadau ffederasiynau ikastolas, i wneud yr ikastolas yn hysbys ar achlysur digwyddiad diwylliannol cryf.
Mae degau o filoedd o bobl yn ymgynnull ar achlysur pob un o'r gwyliau hyn:
- Kilometroak, Gipuzkoa
- Ibilaldia, yn Bizkaia
- Nafarroa Oinez (eu), yn Navarre
- Araba Euskaraz (eu) yn Araba
- Herri Urrats, yng Ngwlad y Basg yn Ffrainc, yn cael ei ddathlu bob blwyddyn wrth lyn Saint-Pée-sur-Nivelle.
- Korrika, ras yn croesi holl Wlad y Basg.
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Francis Jauréguiberry (1993). "Le basque à l'école maternelle et élémentaire".
- ↑ "Développement des ikastola". www.seaska.eus. Cyrchwyd 2021-03-04.
- ↑ Lapeyre, Emmanuelle (2022-02-03). "Langues régionales: « C'est insensé », l'enjeu de la poursuite des langues « d'ici » au lycée". Sud Ouest. ISSN 1760-6454. Cyrchwyd 2022-03-04. no-break space character in
|title=at position 22 (help) - ↑ 4.0 4.1 Claude Dendaletche (2005). "L'Archipel basque: sous-titre=à la recherche d'une identité moderne" (yn Ffrangeg). Toulouse: Éditions Privat - Cahors 2005. ISBN 978-2-7089-5619-3. Unknown parameter
|isbn2=ignored (help); Missing or empty|url=(help), page 114
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
