Gwibddiplomyddiaeth
Term gwleidyddol yw gwibddiplomyddiaeth[1] sydd yn disgrifio ymdrechion diplomydd o wlad neu sefydliad allanol sydd yn gweithredu fel canolwr rhwng y prif bleidiau mewn anghydfod, trwy "wenoli" rhyngddynt, heb i'r prif bleidiau cwrdd a'i gilydd yn uniongyrchol.
Defnyddiwyd y term Saesneg shuttle diplomacy yn gyntaf yn The New York Times yn Ionawr 1974 i ddisgrifio ymdrechion Henry Kissinger, Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau, yn sgil Rhyfel Yom Kippur.[2] Fe deithiodd Kissinger yn ôl ac ymlaen rhwng Israel, yr Aifft a Syria dros gyfnod o saith mis tra'n ceisio cael Israel i dynnu ei lluoedd milwrol yn ôl o diriogaethau'r ddwy wlad arall. Manteisiodd ar anwybodaeth y llywodraethau o amcanion a a gweithgareddau ei gilydd i lunio ac adolygu cynigion a chytundebau ar ben ei hunan, ac i ddewis pryd i gyflwyno gofynion a chyfaddawdau'r un ochr i'r ochr arall. Trwy hyn, fe gyflymodd y broses tuag at gytundeb terfynol.[3] Dychwelodd Kissinger i'r Dwyrain Canol ym Medi 1975 i sicrhau ail gytundeb rhwng Israel a'r Aifft.[4] Mae'n debyg taw hon oedd y tro cyntaf i ddiplomydd uwch o wlad mor bwerus i deithio ar frys a thro ar ôl tro wrth geisio ennill nod gyfyngedig.[5]
Defnyddir y term hefyd wrth edrych yn ôl ar ymdrechion Cyrus Vance, Dirprwy Ysgrifennydd Amddiffyn yr Unol Daleithiau, i atal rhyfel rhwng Gwlad Groeg a Thwrci ym 1967.[6] Llwyddodd Vance i berswadio'r Groegiaid i dynnu'r mwyafrif o'u lluoedd allan o Gyprus.[7][8]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Geiriadur yr Academi, "shuttle: shuttle diplomacy".
- ↑ Bernard Gwertzman, "Reporter's Notebook: The Active Life On Kissinger's Shuttle in Middle East", The New York Times (16 Ionawr 1974).
- ↑ James K. Sebenius, L. Alexander Green, ac Eugene B. Kogan, Henry A. Kissinger as Negotiator: Background and Key Accomplishments (Boston, Massachusetts: Ysgol Fusnes Harvard, 2016), t. 14.
- ↑ Swyddfa'r Hanesydd, "Shuttle Diplomacy and the Arab-Israeli Dispute, 1974–1975", Adran Wladol yr Unol Daleithiau.
- ↑ G. R. Berridge ac A. James, A Dictionary of Diplomacy (Basingstoke: Palgrave, 2003), t. 245.
- ↑ Flora Lewis, "Reaction on Vance is positive abroad", The New York Times (4 Rhagfyr 1976).
- ↑ Parker T. Hart, Two NATO Allies at the Threshold of War: Cyprus, a Firsthand Account of Crisis Management, 1965–1968 (Durham, Gogledd Carolina: Duke University Press, 1990), tt. 68–81.
- ↑ Norma Salem, Cyprus: A Regional Conflict and its Resolution (Basingstoke: Macmillan, 1992), t. 211.