Neidio i'r cynnwys

Trilliw Bach

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Glöyn trilliw bach)
Trilliw Bach
Oedolyn
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Arthropoda
Dosbarth: Insecta
Urdd: Lepidoptera
Teulu: Nymphalidae
Genws: Aglais
Rhywogaeth: A. urticae
Enw deuenwol
Aglais urticae
(Linnaeus, 1758)
Cyfystyron

Nymphalis urticae
Vanessa urticae

Glöyn byw lliwgar o deulu'r Nymphalidae yw'r Trilliw Bach neu Iâr Fach Amryliw (Lladin: Aglais urticae; Saesneg: Small Tortoiseshell). Mae'n gyffredin mewn llawer o gynefinoedd ar draws Ewrasia. Mae'r oedolyn rhwng 45 a 62 mm ar draws yr adenydd. Mae ei uwchadenydd yn oren gyda marciau du a melyn a rhes o smotiau glas ger yr ymyl. Mae'r isadenydd yn frown gan fwyaf. Mae lliw'r lindysyn yn amrywio o ddu i felyn. Mae'r lindys ifainc yn byw mewn grwpiau mewn gwe, yn bwydo ar ddail danadl poethion neu ddanadl bach.

Lindysyn

Cylch bywyd

[golygu | golygu cod]

Mae ei dymor fel oedolyn ymhlith yr hwyaf o holl loynnod byw Ewrop: gan ymestyn o'r gwanwyn cynnar hyd at ddiwedd yr hydref. Mae'n gaeafgysgu fel oedolyn, gyda thystiolaeth diweddar ei fod yn clwydo mor gynnar â Mis Awst[1] efallai, yn sgil newid hinsawdd, oherwydd deffroad gwanwyn cynharach. Yng ngwledydd deheuol ei diriogaeth ceir dwy genhedlaeth.[2]

• Iar fach amryliw

Yr enw cyntaf i gael ei safoni, mae'n debyg gan Dafydd Dafis yn Y Naturiaethwr[3]

• Trilliw bach

Safonwyd gan Banel Enwau a Thermau Cymdeithas Edward Llwyd ac a gyhoeddwyd yn 2009[4]

• Twm Dew

Clywyd ar lafar gan drigolyn o Lanrug, Arfon[5]. Meddai Steffan ab Owain: "....rwyf wedi clywed am Twm Dew. Edrycha yn y gyfrol fach wych na Penblwydd Mwnci ayyb ac ar dudalen 71, dwi’n meddwl, ac y mae pwt amdano ynddo. Yr unig le imi weld cyfeiriad ato mewn print fel arall yw yn nghyfrol Hafodydd Brithion, os cofiaf yn iawn"[6]. Efallai mai ond at y glöyn gaeafgysgol y mae'r enw hwn yn cyfeiro ato. Cyfeiria Geiriadur Prifysgol Cymru at Twm Dew fel enw amgen o Fôn am y gwrachen ludw

• Crwbanog bach[7]

Enw mae'n debyg wedi ei seilio ar yr elfen -tortoise- er i tortoiseshell gyfeirio at liw yn hytrach na'r ymlusgiad. Nid yw'r enw hwn yng Geiriadur y Brifysgol

Aglais urtica

Mae'r enw rhywogaethol (yr ail enw) yn cyfeirio at blanhigyn bwyd y lindysen, sef danadl poethion Urtica urens.

Cyffredinol

[golygu | golygu cod]

Gellir dosbarthu'r pryfaid (neu'r Insecta) sy'n perthyn i'r Urdd a elwir yn Lepidoptera yn ddwy ran: y gloynnod byw a'r gwyfynod. Mae'r dosbarthiad hwn yn cynnwys mwy na 180,000 o rywogaethau mewn tua 128 o deuluoedd[8].

Wedi deor o'i ŵy mae'r Trilliw Bach yn lindysyn sy'n bwyta llawer o ddail, ac wedyn mae'n troi i fod yn chwiler. Daw allan o'r chwiler ar ôl rhai wythnosau. Mae pedwar cyfnod yng nghylchred bywyd glöynnod byw a gwyfynod: ŵy, lindysyn, chwiler ac oedolyn.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Rhaglen Winterwatch BBC, Ionawr 2020
  2. E. Pollard and TJ Yates (1993) Monitoring butterflies for ecology and conservation. Chapman & Hall. ISBN 0 412 63460 0
  3. Y Naturiaethwr, cylchrawn Cymdeithas Edward Llwyd
  4. Cyfres Enwau Creaduriaid a Phlanhigion: 3 Gwyfynod, Glöynod Byw a Gweision Neidr, 2009 (Cymdeithas Edward Llwyd)
  5. https://www.facebook.com/groups/CymunedLlenNatur/permalink/1155288997999735/
  6. Steffan ab Owain, (Archifydd), Blaenau Ffestiniog, ebost personol i DB
  7. Pili Pala (Awst 1982) Cynefin: Cylchgrawn Natur i'r teulu
  8. Lewington, Richard (2003) Pocket Guide to the Butterflies of Great Britain and Ireland, British Wildlife Publishing, Hampshire

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Comin Wikimedia
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i: