Gabion
Mae'r gabion (defnyddir caergawell yn y Gymraeg hefyd) yn ddyfais a ddefnyddir mewn peirianneg a pensaernïaeth, er mwyn codi mudiau neu rhwstrau, fel arfer yn sydyn ac yn rhad. Ceir cawell o wifren sy'n cael ei lenwi â charreg, contric, pridd, tywod neu deunydd arall. Er mwyn eu hadeiladu, caiff y ddaear ei lefelu, gosodir y gawell yn ei le a'i lenwi â deunydd. Oherwydd ei faint, mae angen peiriannau trwm fel arfer, fel cloddwyr, i'w gosod a'u llenwi. Gan nad oes angen yr un sgil nac amser i adeiladu wal o gabionnau, maennt yn opsiwn rhad, syml ac hyblyg ar gyfer codi mur neu rwystr.
Etymoleg[golygu | golygu cod y dudalen]
Daw'r gair gabion o'r Eidaleg, gabbione sy'n golygu "cawell fawr"; sef, o'r Eidaleg, gabbia a Lladin cavea yn golygu "cawell").. Mae'r gair Cymraeg, caergawell[1], yn ddisgrifiad da o'r dechnoleg fel caiff ei ddefnyddio at ddiben milwrol. Daw'r gair "cawell" o'r Lladin diweddar, cauela.[2]
Pwrpas[golygu | golygu cod y dudalen]
Fel rheol safai'r Gabions ar ben eu hunain a'u dal â disgyrchiant. Ond, gan eu bod yn hunangynhaliol nid ydynt yn gwrthsefyll naill ai'r traction. Yn ogystal, oherwydd bod angen gweithwyr llai arbenigol nag i adeiladu mathau eraill o waliau, a gall y peiriannau lenwi gabions yn gyflym, fel arfer mae'n opsiwn fforddiadwy. Caent eu codi ar gyfer peirianneg sifil, adeiladu ffyrdd, rhesymau milwrol ac amgylcheddol.
Yn filwrol, cyflwynwyd y gabions gwyn i amddiffyn y artilleri yn ystod y gwarchaeon. Ar hyn o bryd, mae ceblau yn dal i gael eu defnyddio i greu cryfderau rhwydd yn hawdd, megis Llinell Bar Lev neu'r nifer o wersylloedd yn Rhyfel Afghanistan, a ddiogelir gan caergewyll megis caer Bastion y Fyddin Brydeinig.[3]
Nodweddion[golygu | golygu cod y dudalen]
.jpg)
Gan nad oes angen unrhyw sgil ar y cynulliad a llenwi gweithrediadau cerrig, gall defnyddio gabions gyflawni gwaith a fyddai fel arall yn gofyn am lawer o waith hirach ac arbenigol. Fe'u gweithgynhyrchir â chawell (o drediad triphlyg a sgwariau math 8x10 cm) o wifren ddur (gyda chynnwys isel o garbon) o 2.7 mm, sy'n rhoi tair haen o galfanedig, gyda 270 gram o sinc. Atgyfnerthir ymylon y gabions hefyd â gwifren 3.4 mm. Fe'i defnyddir hefyd yn wifren ar gyfer angori'r darnau o 2.2mm.
Gall Gabions gael gwahanol agweddau, mae'n gyffredin iawn i'w canfod ar ffurf blychau, a all fod â hyd o 1.5, 2, 3 a 4 metr, lled 1 metr ac uchder o 0.5 neu 1.0 metr.
Defnydd ar gyfer Gabion neu Caergawell[golygu | golygu cod y dudalen]
- Muriau Amddiffyn: mae'r waliau gabions wedi'u cynllunio i gynnal gwahaniaeth mewn lefelau daear ar y ddwy ochr sy'n ffurfio grŵp pwysig o elfennau cefnogi ac amddiffyn pan fydd wedi'i leoli mewn gwelyau afonydd. Gwleir yn glir yma o le ddaw'r gair Cymraeg, 'caergawell'. Dyluniodd Leonardo da Vinci caergawell, Corbeille Leonard ("basged Leonard[o]") ar gyfer seiliau Castell San Marco ym Milan.[4]
- Addurnol: Defnyddiwyd yn ddiweddar fel adnodd newydd. Enghraifft: yn Port Madero, Buenos Aires.
- Cadwraeth y tir: Ystyrir bod erydiad dŵr cyflym yn niweidiol iawn i briddoedd oherwydd, oherwydd y ffenomen hon, mae ardaloedd mawr o bridd ffrwythlon yn cael eu colli, fel y deunydd solet sy'n cael ei ollwng yn rhannau canol a rhan uchaf y pridd Mae'r basn yn achosi'r isadeiledd, hidlolegol, trydanol, amaethyddol a seilwaith cyfathrebu sy'n bodoli yn y rhan isaf.
- Rheoli afonydd: yn yr afonydd, mae'r bledren yn cyflymu cydbwysedd y gwely. Mae'n osgoi erydu, cludo deunyddiau a thirlithriadau ymylon, yn ogystal â rheoli llifogydd sy'n gwarchod cymoedd a phoblogaethau yn erbyn llifogydd. Defnyddir gabion hefyd mewn ardaloedd o sychder lle bydd fflachlifogydd yn gyffredin. Bydd y gabion yn arafu'r llif dŵr a ddaw wedi storm a chwympo a dir sych. Gydag hynny bydd y gabion yn arbed difrod gan y llif a hefyd yn sicrhau bod y dŵr yn symud yn ddigon araf a chronni wrth y gabion i peth ohono trylifo i'r tir gan gynorthwyo i ddyfrio'r tir a gwella'r tirwedd ac amaeth yr ardal. Gwelir enghraifft o hyn yn Mhrosiect Al Baydha yn Sawdi Arabia.