Clegyr Fwya

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Clegyr Boia)
Clegyr Fwya
Mathsafle archaeolegol, caer lefal Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Benfro Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau51.8785°N 5.2885°W Edit this on Wikidata
Cod OSSM73732509 Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethheneb gofrestredig Edit this on Wikidata
Manylion
Dynodwr CadwPE109 Edit this on Wikidata

Bryn isel a safle archaeolegol yw Clegyr Fwya (amrywiadau: Clegyrfwya, Clegyr Boia) a leolir ger arfordir Sir Benfro i'r gorllewin o Dyddewi. Mae 'Bwya' yn amrywiad ar yr enw personol 'Boia' ac yn cysylltu'r safle â'r traddodiad am y pennaeth lleol a wrthwynebodd Dewi Sant yn y 6g. Ystyr 'clegyr' yw "craig" neu "garreg" ayyb.

Pen dwyreiniol Clegyr Fwya

Archaeoleg[golygu | golygu cod]

Mae Clegyr Fwya yn safle o bwys i archaeolegwyr oherwydd y dystiolaeth a ddarganfuwyd yno am Oes Newydd y Cerrig yng Nghymru. Yn y cyfnod hwnnw roedd tylwyth o ffermwyr gwartheg yn byw yno. Cafwyd olion tŷ hirsgwar sylweddol a nifer o ddarnau o grochenwaith neolithig - un o'r canfyddiadau pwysicaf yng Nghymru - sy'n awgrymu cysylltiad ag Iwerddon yn y 3ydd fileniwm CC. Cafwyd bwyeill carreg gorffenedig hefyd, efallai o fryniau Preseli i'r gogledd.[1]

Yn ddiweddarach, yn Oes yr Haearn, codwyd cloddiau rhwng y creigiau i greu amddiffynfa yn amgau 85 wrth 30 m o dir. Nid yw'n cyfrif fel bryngaer ond yn fferm deuluol gydag amddiffynwaith.

Boia[golygu | golygu cod]

Prif: Boia

Mae'r enw yn cysylltu'r safle â Boia, pennaeth o dras Gwyddelig y ceir ei hanes ym Muchedd Dewi, testun canoloesol sy'n honni adrodd hanes bywyd Dewi Sant. Ar ddechrau'r adran amdano mae Boia yn eistedd ar graig uchel ger Tyddewi; Clegyr Fwya, efallai. Mae'r stori sy'n dilyn yn un liwgar, yn enwedig y portread o lawforwynion gwraig ddichellgar Boia yn dawnsio'n noethlymun i demtio Dewi a'i ddisgyblion - ond does dim modd profi cysylltiad hanesyddol â'r safle.[2]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Christopher Houlder, Wales: An Archaeological Guide (Faber, 1978), tud. 186.
  2. D. Simon Evans (gol.), Buched Dewi (Caerdydd, 1959), tt. 6-9.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

  • (Saesneg) Clegyr Fwya ar wefan 'Pembrokeshire Virtual Museum'