Cerfluniau 'Ain Ghazal

Oddi ar Wicipedia
Cerfluniau 'Ain Ghazal
Enghraifft o'r canlynolartistic type, cerfddelw Edit this on Wikidata
Dyddiad darganfod1983 Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu6500 CC Edit this on Wikidata
LleoliadThe Jordan Museum Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethGwlad Iorddonen Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Cerfluniau coffaol o blastr calch a chyrs sy'n dyddio yn ôl i'r cyfnod Neolithig B Cyn Crochenwaith yw cerfluniau 'Ain Ghazal. Maen nhw wedi'u henwi ar ôl y safle yng Ngwlad yr Iorddonen ble darganfuwyd hwy. Cafodd y 15 cerflun a'r 15 o benddelwau ei darganfod mewn dwy storfa danddaearol yn 1983 a 1985, y ddwy wedi'u creu tua 200 mlynedd ar wahân.[1]

Wedi'u creu rhwng canol y 7fed mileniwm CC a chanol yr 8fed mileniwm CC,[2] mae'r cerfluniau ymhlith y cynrychiolaethau mawrion cynharaf o'r ffurf ddynol, ac maent yn cael eu hystyried ymhlith y sbesimenau mwyaf nodedig o gelf cynhanesyddol cyfnod Neolithig B Cyn Crochenwaith.[3]

Er y credir eu bod yn cynrychioli hynafiaid y trogolion y pentref, mae ei bwrpas yn dal yn ansicr.[4]

Maent yn rhan o gasgliad Amgueddfa Gwlad yr Iorddonen yn Amman. Mae un cerflun yn Amgueddfa Louvre ym Mharis. Mae un o'r ffigurau gyda dau ben i mewn i'w gweld yn y Louvre Abu Dhabi.

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Mae'r ffigurau yn rhannu'n ddau fath: cerfluniau llawn a phenddelwau. Mae rhai o'r penddelwau yn ddau ben. Gwnaed ymdrech fawr i fodelu'r pennau, gyda llygaid agored a irisau bitwmen. Mae'r cerfluniau yn cynrychioli dynion, menywod a phlant; gellir adnabod y menywod oddi wrth nodweddion sy'n debyg i fronnau a boliau ychydig yn fwy, ond ni phwysleisir nodweddion rhywiol gwrywaidd na benywaidd, ac nid oes gan unrhyw un o'r cerfluniau organau cenhedlu. Yr unig ran o'r cerflun wedi'i llunio gydag unrhyw fanylion yw'r wynebau.[5]

Cafodd y cerfluniau eu ffurfio trwy fodelu plastr llaith o galchfaen ar graidd cyrs gan ddefnyddio planhigion a dyfodd ar hyd glannau Afon Zarqa. Pydrodd y cyrs dros filoedd o flynyddoedd, gan adael cregyn plastr oedd yn gau ar y tu fewn. Mae plastr calch yn cael ei ffurfio trwy wresogi calchfaen i dymheredd rhwng 600 a 900 gradd celsius; yna caiff y cynnyrch, y calch hydradol ei gyfuno â dŵr i wneud toes sy'n gallu cael ei fodelu. Mae plastr yn dod yn ddeunydd sy'n gwrthsefyll dŵr pan fydd yn sychu ac yn caledu. Ffurfiwyd pennau, torsos a choesau o fwndeli o gyrs ar wahân a oedd wedyn yn cael eu cydosod a'u gorchuddio â phlastr. Amlinellwyd yr irisau gyda bitwmen ac roedd y pennau wedi'u gorchuddio â rhyw fath o wig.[6]

Maent yn gymharol dal, ond nid o faint dynol; mae'r talaf o'r cerfluniau tua 1 metr o uchder. Maent yn anghymesur o wastad, tua 10 cm yn unig o drwch. Er hynny, fe'u dyluniwyd i sefyll ar i fyny, wedi'u hangori i'r llawr mewn ardaloedd caeedig, yn ôl pob tebyg, gyda'r bwriad iddynt gael eu gweld o'r tu blaen yn unig.[7][8] Ni fyddai'r ffordd y gwnaed y cerfluniau wedi caniatáu iddynt bara'n hir. A chan eu bod wedi'u claddu mewn cyflwr fel newydd, mae'n bosibl na chawsant eu harddangos am gyfnod estynedig, ond yn hytrach eu cynhyrchu er mwyn eu cladd.[5]

Eu darganfod a'u cadwraeth[golygu | golygu cod]

Cafodd safle Ayn Ghazal ei ddarganfod ym 1974 gan ddatblygwyr a oedd yn adeiladu priffordd yn cysylltu Amman â dinas Zarqa. Dechreuwyd cloddio ym 1982. Roedd pobl yn byw yn y safle yn ystod y cyfnod rhwng tua 7250 a 5000 CC.[9] Pan oedd yr anheddiad ar ei anterth, yn ystod hanner cyntaf y 7fed mileniwm CC, roedd yn estyn dros 10-15 hectar (25–37   ac) ac roedd tua 3000 o bobl yn byw yno.[9]

Cafodd y cerfluniau eu darganfod ym 1983. Wrth archwilio darn o ddaear mewn llwybr a gafodd ei chloddio gan darw dur, daeth archeolegwyr ar draws ymyl pwll mawr 2.5 metr (8   tr) o dan yr wyneb oedd yn cynnwys cerfluniau plastr. Cynhaliwyd y cloddio dan arweiniad Gary O. Rollefson ym 1984/5, gydag ail gyfnod o gloddio dan gyfarwyddyd Rollefson a Zeidan Kafafi rhwng 1993 a 1996.[10]

Daethpwyd o hyd i gyfanswm o 15 cerflun a 15 penddelw mewn dwy storfa. Oherwydd eu bod wedi cael eu gosod yn ofalus mewn pyllau a gloddiwyd mewn lloriau tai oedd wedi'u gadael, roeddent mewn cyflwr eithriadol o dda.[11] Darniog yw'r gweddillion tebyg a ddarganfuwyd yn Jericho a Nahal Hemar.[7]

Cloddiwyd yn ofalus o amgylch y storfa lle y daethpwyd o hyd i'r cerfluniau, a gosodwyd y cerfluniau mewn blwch pren wedi'i lenwi â sbwng polywrethan i'w amddiffyn wrth ei gludo.[6] Mae plastr y cerfluniau yn fregus, yn enwedig ar ôl cael ei gladdu am gyhyd. Anfonwyd y set gyntaf o gerfluniau a ddarganfuwyd ar y safle i'r Sefydliad Archeolegol Brenhinol yn Llundain, tra anfonwyd yr ail set, a ddarganfuwyd ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach, i Sefydliad Smithsonian yn Efrog Newydd ar gyfer gwaith adfer. Dychwelwyd y cerfluniau i Wlad yr Iorddonen ar ôl y gwaith cadwraethol a gellir eu gweld yn Amgueddfa Gwlad yr Iorddonen .[12]

Benthycwyd rhan o'r darganfyddiad i'r Amgueddfa Brydeinig yn 2013. Roedd un sbesimen yn dal i gael ei adfer ym Llundain yn 2012.[13]


Oriel[golygu | golygu cod]

  • Cerfluniau yng Nghaer Amman
    Cerfluniau yng Nghaer Amman
  • Cerflun Ain Ghazal yn cael ei arddangos yn y Musée du Louvre, Paris
    Cerflun Ain Ghazal yn cael ei arddangos yn y Musée du Louvre, Paris
  • Un o gerfluniau deuben 'Ain Ghazal
    Un o gerfluniau deuben 'Ain Ghazal

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ McCarter, Susan (12 November 2012). Neolithic. Routledge. tt. 161–163. ISBN 9781134220397. Cyrchwyd 20 June 2016. G. O. Rollefson yn Life in Neolithic Farming Communities: Social Organization, Identity, and Differentiation, gol. Ian Kuijt (Springer, 2006), t.153.
  2. ↑ Kleiner, Fred S.; Mamiya, Christin J. (2006). Gardner's Art Through the Ages: The Western Perspective: Volume 1 (arg. Twelfth). Belmont, California: Wadsworth Publishing. tt. 25. ISBN 0-495-00479-0. "ca. 6250 6250 BCE".
  3. ↑ "Lime Plaster statues". British Museum. Trustees of the British Museum. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 Hydref 2015. Cyrchwyd 21 Medi 2015. The tallest of the Ayn Ghazal statues reach about 1 m in height, and they are assumed to have been free-standing, anchored in the ground (although they could not stand up unsupported). Upper Paleolithic figurines tend to be smaller than 20 cm in height. Taller representations of the human form from the Paleolithic era, such as the Venus of Laussel, are in bas-relief or painted.
  4. ↑ Feldman, Keffie. "Ain-Ghazal (Jordan) Pre-pottery Neolithic B Period pit of lime plaster human figures". Joukowsky Institute, Brown University. Cyrchwyd 16 June 2018. They are largely held to represent the ancestors of those in the community, or variations on this theme. One can make the argument for this based on the similar treatment of the heads of these statues and the disarticulated and buried plastered skulls. The burial of the statues is also similar to the manner in which the people of Ain Ghazal buried their dead. However, what if these statues are not representations at all, but instead are enlivened objects themselves? What if they were buried in a similar manner to humans because they were thought to have died, or have lost their animate powers? These statues bring up equally many questions as answers, and for this reason will provide a rich site for future study.
  5. ↑ 5.0 5.1 Susan McCarter, Neolithig (Routledge, 2012), t.163
  6. ↑ 6.0 6.1 "Neolithic Statues from Jordan". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 Chwefror 2001. Cyrchwyd 20 Mehefin 2016. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  7. ↑ 7.0 7.1 Susan McCarter, Neolithig, Routledge, 2012, t. 161. Cache 1: Loc 2083 sgwâr. 20: 13 ffigwr llawn, 12 llwyn un pen Cache 2: Sq 3282 Loc 049: 2 ffigur, 3 llwyn dau ben a 2 ddarn anhysbys.
  8. ↑ McGovern, Patrick E (30 October 2010). Uncorking the Past: The Quest for Wine, Beer, and Other Alcoholic Beverages. University of California Press. t. 91. ISBN 9780520944688. Cyrchwyd 20 June 2016.
  9. ↑ 9.0 9.1 Graeme Barker; Candice Goucher (16 April 2015). The Cambridge World History: Volume 2, A World with Agriculture, 12,000 BCE–500 CE. Cambridge University Press. tt. 426–. ISBN 978-1-316-29778-0.
  10. ↑ adroddiadau cloddio rhagarweiniol: Rollefson, G., a Kafafi, Z. Blynyddol Adran Henebion Jordan 38 (1994), 11 – 32; 40 (1996), 11 – 28; 41 (1997), 27 – 48.
  11. ↑ Kathryn W. Tubb, The statues of 'Ain Ghazal: discovery, recovery and reconstruction, Archaeology International, http://www.ai-journal.com/article/download/ai.0514/165/[dolen marw]
  12. ↑ Kafafi, Zeidan. "Ayn Ghazal. A 10,000 year-old Jordanian village". Atlas of Jordan.
  13. ↑ "تماثيل عين غزال تنتظر عودة "شقيق مهاجر" من لندن منذ ثلاثة عقود". Ad Dustour (yn Arabic). 11 January 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-08-07. Cyrchwyd 5 July 2016. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerfluniau_%27Ain_Ghazal&oldid=11718981"