Castell Caerfyrddin

Oddi ar Wicipedia
Neidio i'r panel llywio Neidio i'r bar chwilio
Castell Caerfyrddin
Prif borth Castell Caerfyrddin 03.JPG
Mathcastell, safle archaeolegol Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1105 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadCaerfyrddin Edit this on Wikidata
SirSir Gaerfyrddin
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr24.8 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.856°N 4.30569°W Edit this on Wikidata
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd I Edit this on Wikidata
Manylion
'Tyllau'r llofrudd'

Codwyd Castell Caerfyrddin oddeutu 1094 gan y Norman William fitz Baldwin, o bosib ar hen safle caer Geltaidd. Fe'i lleolir yng nghanol tref Caerfyrddin yn Ne Cymru. Mae'r castell wedi'i gofrestru fel Adeiladau rhestredig Gradd I Sir Gaerfyrddin (Rhif Cadw: 9507).

Mae'r safle wedi'i ddefnyddio ers 1105. Chwalwyd y rhan fwyaf o'r castell gan Lywelyn Fawr yn 1215 ond ailgodwyd y castell a'r muriau allanol yn 1223, muriau sy'n amgylchynu hen dref Caerfyrddin, gan wneud y dref hon yn un o'r cyntaf yng Nghymru i'w chreu ar batrwm trefi caerog Normanaidd.

Yr Arglwydd Rhys[golygu | golygu cod y dudalen]

Arweiniodd Rhys ap Gruffudd (1132 – 28 Ebrill 1197) a adwaenir yn arferol fel 'Yr Arglwydd Rhys' ei ymgyrch olaf yn erbyn y Normaniaid yn 1196, gan gipio nifer o gestyll gan gynnwys Castell Caerfyrddin a llosgi'r dref Saesnig yn ulw. Gyda chymorth llawer rhagor o filwyr Cymraeg lleol trodd i'r dwyrain gan ymosod ar Castell Glan Edw (Conwy ger Maesyfed) gyda'i beiriannau rhyfel nerthol nes i'r Saeson ildio; llosgodd y castell.

Llywelyn Fawr[golygu | golygu cod y dudalen]

Cadarnhaodd Cytundeb Heddwch Caerwrangon ym Mawrth, 1218 awdurdod Llywelyn Fawr mewn sawl ardal y tu allan i Wynedd Uwch Conwy, yn cynnwys Y Berfeddwlad, Powys Wenwynwyn, a Maldwyn. Cydnabuwyd yn ogystal ei hawl i ddal dau gastell pwysig iawn yn y de: Castell Caerfyrddin a Chastell Aberteifi.[1]

Owain Glyn Dŵr[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn 1405 bu cyrch gan fyddin Owain Glyn Dŵr ar y castell.

Owain Tudur[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn Rhyfel y Rhosynnau carcharwyd y Cymro a'r Lancastriad Owain Tudur (c. 1400 – 2 Chwefror 1461) am gyfnod gan William Herbert, Iarll 1af Penfro (1423–1469) yng Nghastell Caerfyrddin, lle'r aeth yn wael; ni wyddus yn union beth a achosodd ei farwolaeth, ac mae'n bosibl mai cael ei wenwyno a wnaeth.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod y dudalen]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]

  1. R. R. Davies, Conquest, Coexistence and Change: Wales 1063–1415 (Gwasg Prifysgol Rhydychen, 1987).