Castell Aberysgir
Hen domen, neu fwnt, o'r Oesoedd Canol ydy Castell Aberysgir, heb y mur gwarcheidiol arferol, sef y “beili”. Lleoliad: Aberysgir, Powys; cyfeiriad grid SO000295. Fe godwyd y rhan fwyaf o'r tomenni hyn yng Nghymru rhywdro rhwng degawdau olaf yr 11eg ganrif ac ail hanner y 12fed ganrif allan o bridd a charreg, gyda ffos o'u cwmpas fel rheol. Y Normaniaid ddaeth â'r math hwn o amddiffynfa o Ffrainc i wledydd Prydain a mabwysiadwyd y dechnoleg gan y Cymry.
Fe'i cofrestrwyd gan Cadw a chaiff ei adnabod gyda'r rhif SAM: BR021 .[1]
Mae'r clwstwr mwyaf o'r tomennydd hyn drwy wledydd Prydain i'w weld yn ardal y gororau (neu'r Mers): sef Swydd Amwythig, Swydd Gaer, Swydd Henffordd, Powys a Sir y Fflint fel y caiff ei adnabod heddiw.[2]
