Treiglad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Llinell 122: | Llinell 122: | ||
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → '''w''' || style="background-color:#D3D3D3;"| |
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → '''w''' || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | '''g''' |
| rowspan="2" | '''g''' anghron || {{IPA|/g/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || {{IPA|/g/}} → ''dim'' || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → '' |
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → ''dim'' || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | '''g''' || {{IPA|/g/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || {{IPA|/g/}} → '' |
| rowspan="2" | '''g''' || {{IPA|/g/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || {{IPA|/g/}} → ''dim'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || {{IPA|/g/}} → {{IPA|/x/}} |
||
|- |
|- |
||
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → '' |
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → ''dim'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''g''' → '''c'h''' |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | '''gw''' || {{IPA|/gw/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || {{IPA|/gw/}} → {{IPA|/w/}} || {{IPA|/gw/}} → {{IPA|/w/}} || {{IPA|/gʷ/}} → {{IPA|/w/}} |
| rowspan="2" | '''gw''' || {{IPA|/gw/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || {{IPA|/gw/}} → {{IPA|/w/}} || {{IPA|/gw/}} → {{IPA|/w/}} || {{IPA|/gʷ/}} → {{IPA|/w/}} |
||
Llinell 146: | Llinell 146: | ||
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''m''' → '''f''' || '''m''' → '''v''' || '''m''' → '''v''' |
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''m''' → '''f''' || '''m''' → '''v''' || '''m''' → '''v''' |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | '''f''' fain || {{IPA|/fʲ/}} || {{IPA|/f/}} → '' |
| rowspan="2" | '''f''' fain || {{IPA|/fʲ/}} || {{IPA|/f/}} → ''dim'', {{IPA|/f/}} || {{IPA|/f/}}, {{IPA|/fj/}} → ''dim'' || {{IPA|/fʲ/}} → ''dim'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| ''Sillafiad'' || '''f''' → '' |
| ''Sillafiad'' || '''f''' → ''dim'', '''f''' || '''f''' → '''fh''' || '''f''' → '''fh''' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | '''f''' lydan || {{IPA|/fˠ/}} || {{IPA|/fw/}} → {{IPA|/w/}}, {{IPA|/fw/}} || {{IPA|/f/}} → '' |
| rowspan="2" | '''f''' lydan || {{IPA|/fˠ/}} || {{IPA|/fw/}} → {{IPA|/w/}}, {{IPA|/fw/}} || {{IPA|/f/}} → ''dim'' || {{IPA|/fˠ/}} → ''dim'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
Llinell 183: | Llinell 183: | ||
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''l''' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''l''' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | '''l''' lydan || {{IPA|/lˠ/}} || style="background-color:#D3D3D3;" | || {{IPA|/l̪ˠ/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
| rowspan="2" | '''l''' lydan || {{IPA|/lˠ/}} || style="background-color:#D3D3D3;" | || {{IPA|/l̪ˠ/}} || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
||
|- |
|- |
||
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''l''' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
| ''Sillafiad'' || style="background-color:#D3D3D3;"| || '''l''' || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| || style="background-color:#D3D3D3;"| |
Fersiwn yn ôl 11:58, 5 Mawrth 2010
Newid mewn cytsain ar ddechrau gair yn ôl ei safle neu ei swyddogaeth yw treiglad. Mae treigladau'n nodweddiadol o'r ieithoedd Celtaidd, ond mae treigladau'n digwydd mewn sawl iaith arall fel Fula (iaith yng ngorllewin Affrica) a Nivkh (iaith o Siberia).
Treigladau yn Gymraeg
Mae gan y Gymraeg dri phrif dreiglad, y treiglad meddal, y treiglad trwynol a'r treiglad llaes. Yn Gymraeg mae treigladau'n achosi i frawddegau lifo’n rhwydd ac yn fwy esmwyth i’r glust.
Treiglad meddal
Treiglad mwyaf cyffredin y Gymraeg yw'r treiglad meddal.
Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n feddal:
- B → F
- C → G
- D → Dd
- G yn cael ei ddisgyn
- Ll → L
- M → F
- P → B
- Rh → R
- T → D
Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd
Mae'r tabl hwn yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod gan bob iaith ei horgraff ei hun, mae'r treigladau wedi eu trefnu yn ôl eu seiniau. Mae hyn yn ei gwneud yn haws cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn gyfartal â t (fain) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.
Mae cell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.
Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo Ffurf gysefin Sain (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg p fain /pʲ/ /pʲ/ → /fʲ/ Sillafiad p → ph p lydan /pˠ/ /pˠ/ → /fˠ/ Sillafiad p → ph p /p/ /p/ → /f/ /pʰ/ → /f/ /p/ → /b/ /p/ → /b/ /p/ → /b/ Sillafiad p → ph p → ph p → b p → b p → b t fain /tʲ/ /ʧ/ → /h/, /ʧ/ /tʲʰ/ → /h/, /hj/ /tʲ/ → /h/ Sillafiad çh → h, çh t → th t → th t lydan /tˠ/ /tˠ/ → /h/, /t/ /t̪ʰ/ → /h/ /tˠ/ → /h/ Sillafiad t, th → h, t, th t → th t → h t /t/ /t/ → /d/ /t/ → /d/ /t/ → /d/ Sillafiad t → d t → d t → d ch
çh/ʧ/ gweler
t fain/ʧ/ → /ʤ/ Sillafiad ch → j c fain
k fain/c/ /c/ → /ç/ /cʰ/ → /çʰ/ /c/ → /ç/ Sillafiad c, k → ch c → ch c → ch c lydan
k lydan/k/ /k/ → /x/ /kʰ/, /xk/ → /x/ /k/ → /x/ Sillafiad c, k → ch c → ch c → ch c /k/ /k/ → /g/ /k/ → /g/ /k/ → /g/ Sillafiad c → g k → g k → g b fain /bʲ/ /b/ → /v/ /pj/, /jp/ → /vj/ /bʲ/ → /vʲ/ Sillafiad b → v b → bh b → bh b lydan /bˠ/ /bw/, /b/ → /w/ /p/ → /v/ /bˠ/ → /w/ Sillafiad bw, b → w b → bh b → bh b /b/ /b/ → /v/ /b/ → /v/ /b/ → /v/ Sillafiad b → f b → v b → v d fain /dʲ/ /ʤ/ → /j/, /ʤ/ /tʲ/ → /j/ /dʲ/ → /ʝ/ Sillafiad j → y, j d → dh d → dh d lydan /dˠ/ /dˠ/ → /ɣ/, /d/ /t̪/ → /ɣ/ /d̪ˠ/ → /ɣ/ Sillafiad d → gh, d d → dh d → dh d /d/ /d/ → /ð/ /d/ → /ð/ /d/ → /z/ Sillafiad d → dd d → dh d → z j /ʤ/ gweler
d fainSillafiad g fain /gʲ/ /gʲ/ → /y/ /kʲ/ → /ʝ/ /ɟ/ → /j/ Sillafiad gi → yi, ghi g → gh g → gh g lydan /gˠ/ /gˠ/ → /ɣ/ /kˠ/ → /ɣ/ /gˠ/ → /ɣ/ Sillafiad g → gh g → gh g → gh g gron /g/ /g/ → /w/ Sillafiad g → w g anghron /g/ /g/ → dim Sillafiad g → dim g /g/ /g/ → dim /g/ → /x/ Sillafiad g → dim g → c'h gw /gw/ /gw/ → /w/ /gw/ → /w/ /gʷ/ → /w/ Sillafiad gw → w gw → w gw → w m fain /mʲ/ /m/ → /v/ /mj/ → /vj/ /bʲ/ → /vʲ/ Sillafiad m → v m → mh m → mh m lydan /mˠ/ /mw/, /m/ → /w/ /m/ → /v/ /mˠ/ → /w/ Sillafiad mw, m → w m → mh m → mh m /m/ /m/ → /v/ /m/ → /v/ /m/ → /v/ Sillafiad m → f m → v m → v f fain /fʲ/ /f/ → dim, /f/ /f/, /fj/ → dim /fʲ/ → dim Sillafiad f → dim, f f → fh f → fh f lydan /fˠ/ /fw/ → /w/, /fw/ /f/ → dim /fˠ/ → dim Sillafiad fw → w, fw f → fh f → fh s fain /sʲ/ /ʃ/ → /h/, /ʧ/, /ʃ/ /ʃ/ → /h/, /hj/ /ʃ/ → /h/, /t/ Sillafiad sh → h, çh, sh s → sh s → sh, ts s lydan /sˠ/ /s/ → /h/, /t/ /s/ → /h/ /sˠ/ → /h/, /t/ Sillafiad s → h, t s → sh s → sh, ts ll /ɬ// /ɬ// → /l/, /ɬ/ Sillafiad ll → l, ll r fain /rˠ/ /rˠ/ → /ɾʲ/ Sillafiad r r lydan /rˠ/ /rˠ/ → /ɾ/ Sillafiad r rh /r̥/ /r̥/ → /r/, /r̥/ Sillafiad rh → r, rh l fain /lʲ/ /ʎ/ → /l/ Sillafiad l l lydan /lˠ/ /l̪ˠ/ Sillafiad l n fain /nʲ/ /ɲ/ → /ɲ/ Sillafiad n n lydan /nˠ/ /n̪ˠ/ → /n/ Sillafiad n
Treigliad trwynol
Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n drwynol:
- B → M
- C → Ngh
- D → N
- G → Ng
- P → Mh
- T → Nh
Treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd
Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.
Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad trwynol yn yr iaith honno am y llythyren honno.
Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg p meindwf /pʲ/ /pʲ/ → /bʲ/ Llythyraeth p → bp p bras /pˠ/ /pˠ/ → /bˠ/ Llythyraeth p → bp p /p/ /p/ → /b/ /p/ → /m̥/ Llythyraeth p → b p → mh t meindwf /tʲ/ /ʧ/ → /j/ /tʲ/ → /dʲ/ Llythyraeth çh → j t → dt t bras /tˠ/ /tˠ/ → /dˠ/ /tˠ/ → /dˠ/ Llythyraeth t, th → d t → dt t /t/ /t/ → /n̥/ Llythyraeth t → nh ch
çh/ʧ/ edrychwch ar
t meindwfLlythyraeth c meindwf
k meindwf/c/ /c/ → /ɟ/ /c/ → /ɟ/ Llythyraeth c, k → g c → gc c bras
k bras/k/ /k/ → /ŋ̊/ /k/ → /g/ Llythyraeth c, k → g c → gc c /k/ /k/ → /ŋ̊/ Llythyraeth c → ngh b meindwf /bʲ/ /b/ → /m/ /bʲ/ → /mʲ/ Llythyraeth b → m b → mb b bras /bˠ/ /b/ → /m/ /bˠ/ → /mˠ/ Llythyraeth b → m b → mb b /b/ /b/ → /m/ Llythyraeth b → m d meindwf /dʲ/ /ʤ/ → /nj/ /dʲ/ → /nʲ/ Llythyraeth j → ny d → nd d bras /dˠ/ /dˠ/ → /nˠ/, /d/ /d̪ˠ/ → /n̪ˠ/ Llythyraeth d → n d → nd d /d/ /d/ → /n/ Llythyraeth d → n j /ʤ/ edrychwch ar
d meindwfLlythyraeth g meindwf /gʲ/ /gʲ/ → /ŋ/ /ɟ/ → /ɲ/ Llythyraeth g → ng g → ng g bras /gˠ/ /gˠ/ → /ŋˠ/ /g/ → /ŋ/ Llythyraeth g → ng g → ng g /g/ /g/ → /ŋ/ Llythyraeth g → ng f meindwf /fʲ/ /f/ → /v/ /fʲ/ → /vʲ/ Llythyraeth f → v f → bhf f bras /fˠ/ /fw/ → /hw/, /w/ /fʲˠ/ → /w/ Llythyraeth fw → w f → bhf
Treigliad llaes
Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n llaes:
- C → Ch
- P → Ph
- T → Th
Gyda'r treiglad llaes, rhoddwyd "h" cyn lafariaid hefyd.
Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd
Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.
Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad llaes yn yr iaith honno am y llythyren honno.
Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg p /p/ /p/ → /f/ /p/ → /f/ /p/ → /f/ Llythyraeth p → ph p → f p → f t /t/ /t/ → /θ/ /t/ → /θ/ /t/ → /z/ Llythyraeth t → th t → th t → z c
k/k/ /k/ → /x/ /k/ → /h/ /k/ → /x/ Llythyraeth c → ch k → h k → c'h