Erydiad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B robot yn ychwanegu: hi:भूक्षरण |
Xqbot (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn ychwanegu: vi:Xói mòn; cosmetic changes |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Proses [[Morffoleg (daear)|morffolegol]] yw '''erydiad'''. Mae'n byloriant cerrig a symudiad mwd neu tywod trwy proses ffisegol, cemegol neu biolegol. Mae'r [[gwynt]], [[dŵr]] (e.e. glaw neu afonnydd), [[rhewlif]]au neu [[disgyrchiant]] yn symud y [[gwaddod]] sy'n ffurfio yn ystod erydiad. |
Proses [[Morffoleg (daear)|morffolegol]] yw '''erydiad'''. Mae'n byloriant cerrig a symudiad mwd neu tywod trwy proses ffisegol, cemegol neu biolegol. Mae'r [[gwynt]], [[dŵr]] (e.e. glaw neu afonnydd), [[rhewlif]]au neu [[disgyrchiant]] yn symud y [[gwaddod]] sy'n ffurfio yn ystod erydiad. |
||
===Prosesau ffisegol=== |
=== Prosesau ffisegol === |
||
Mae'n bosib fod [[dŵr]] sy'n rhewi yn achosi erydiad achos fod y dŵr yn casglu mewn wagle tir neu gerrig ac yn ehangu yn ystod rhewi a felly yn achosi crac. Proses felly yw [[crisialiad]] [[halen]]. |
Mae'n bosib fod [[dŵr]] sy'n rhewi yn achosi erydiad achos fod y dŵr yn casglu mewn wagle tir neu gerrig ac yn ehangu yn ystod rhewi a felly yn achosi crac. Proses felly yw [[crisialiad]] [[halen]]. |
||
| Llinell 12: | Llinell 12: | ||
[[Delwedd:Erosion.jpg|200px|chwith|bawd|Erydiad mewn cae ger Prifysgol Talaith Washington]] |
[[Delwedd:Erosion.jpg|200px|chwith|bawd|Erydiad mewn cae ger Prifysgol Talaith Washington]] |
||
===Prosesau cemegol=== |
=== Prosesau cemegol === |
||
Mae'n bosib fod [[gwanediad]] yn achosi erydiad. Er enghraifft, mae'n bosib fod dŵr yn achosi gwanediad halen a felly yn achosi gwagle sy'n cwympo o'r diwedd. Mae gwanediad yn achosi [[carst]], hefyd. |
Mae'n bosib fod [[gwanediad]] yn achosi erydiad. Er enghraifft, mae'n bosib fod dŵr yn achosi gwanediad halen a felly yn achosi gwagle sy'n cwympo o'r diwedd. Mae gwanediad yn achosi [[carst]], hefyd. |
||
| Llinell 18: | Llinell 18: | ||
Mae [[ocsidiaid]] yn achosi craciau a felly erydiad hefyd, er enghraifft gyda cerrig sy'n cynnwys [[haearn]] neu [[manganîs]]. |
Mae [[ocsidiaid]] yn achosi craciau a felly erydiad hefyd, er enghraifft gyda cerrig sy'n cynnwys [[haearn]] neu [[manganîs]]. |
||
===Prosesau biolegol=== |
=== Prosesau biolegol === |
||
Mae gwreiddiau planhigion yn achosi craciau a felly achosi erydiad. A mae'n bosib fod baw anifeiliaid yn achosi proses cemegol mewn cerrig. |
Mae gwreiddiau planhigion yn achosi craciau a felly achosi erydiad. A mae'n bosib fod baw anifeiliaid yn achosi proses cemegol mewn cerrig. |
||
===Canlyniadau i'r amgylchedd=== |
=== Canlyniadau i'r amgylchedd === |
||
Problem mawrach yw erydiad tir caeau trwy gwynt neu glaw. Achos fod tir gyda llawer o [[maetholyn]]nau yn diflannu o achos erydiad, mae hynny yn achosi problemau i'r ffermwyr. Mae coedwig yn cryfaf yn erbyn erydiad: mae gwreiddiau'r coed yn gafael ar tir a mae'r coed yn cadw'r tir o wynt a glaw. Felly mae cwympiad coed yn goryrru erydiad, er enghraifft yn [[fforest law|fforestydd law]] mewn ardaloedd trofannol. |
Problem mawrach yw erydiad tir caeau trwy gwynt neu glaw. Achos fod tir gyda llawer o [[maetholyn]]nau yn diflannu o achos erydiad, mae hynny yn achosi problemau i'r ffermwyr. Mae coedwig yn cryfaf yn erbyn erydiad: mae gwreiddiau'r coed yn gafael ar tir a mae'r coed yn cadw'r tir o wynt a glaw. Felly mae cwympiad coed yn goryrru erydiad, er enghraifft yn [[fforest law|fforestydd law]] mewn ardaloedd trofannol. |
||
===Gweler hefyd=== |
=== Gweler hefyd === |
||
[[Gwaddodiad]] |
[[Gwaddodiad]] |
||
| Llinell 82: | Llinell 82: | ||
[[tr:Erozyon]] |
[[tr:Erozyon]] |
||
[[uk:Ерозія]] |
[[uk:Ерозія]] |
||
[[vi:Xói mòn]] |
|||
[[zh:侵蚀作用]] |
[[zh:侵蚀作用]] |
||
Fersiwn yn ôl 15:49, 3 Hydref 2009
Proses morffolegol yw erydiad. Mae'n byloriant cerrig a symudiad mwd neu tywod trwy proses ffisegol, cemegol neu biolegol. Mae'r gwynt, dŵr (e.e. glaw neu afonnydd), rhewlifau neu disgyrchiant yn symud y gwaddod sy'n ffurfio yn ystod erydiad.
Prosesau ffisegol
Mae'n bosib fod dŵr sy'n rhewi yn achosi erydiad achos fod y dŵr yn casglu mewn wagle tir neu gerrig ac yn ehangu yn ystod rhewi a felly yn achosi crac. Proses felly yw crisialiad halen.
Mae'r hinsawdd yn achosi erydiad, hefyd. Yn ystod y dydd mae'r cerrig yn boeth a felly yn ehangu. Pryd maen nhw yn oeri yn sydyn mae'n bosib fod y cerrig yn cracio. A mae'r gwynt yn achosi erydiad wyneb y cerrig neu y ddaear.
Achos arall erydiad yw dŵr sy'n llifo: afonnydd, tonnau y môr a rhewlifau.
Mae'n bosib fod daeargryn yn achos erydiad trwy achosi crac mewn cerrig.
Prosesau cemegol
Mae'n bosib fod gwanediad yn achosi erydiad. Er enghraifft, mae'n bosib fod dŵr yn achosi gwanediad halen a felly yn achosi gwagle sy'n cwympo o'r diwedd. Mae gwanediad yn achosi carst, hefyd.
Mae ocsidiaid yn achosi craciau a felly erydiad hefyd, er enghraifft gyda cerrig sy'n cynnwys haearn neu manganîs.
Prosesau biolegol
Mae gwreiddiau planhigion yn achosi craciau a felly achosi erydiad. A mae'n bosib fod baw anifeiliaid yn achosi proses cemegol mewn cerrig.
Canlyniadau i'r amgylchedd
Problem mawrach yw erydiad tir caeau trwy gwynt neu glaw. Achos fod tir gyda llawer o maetholynnau yn diflannu o achos erydiad, mae hynny yn achosi problemau i'r ffermwyr. Mae coedwig yn cryfaf yn erbyn erydiad: mae gwreiddiau'r coed yn gafael ar tir a mae'r coed yn cadw'r tir o wynt a glaw. Felly mae cwympiad coed yn goryrru erydiad, er enghraifft yn fforestydd law mewn ardaloedd trofannol.