Gwilym Gwent
| Gwilym Gwent | |
|---|---|
 | |
| Ffugenw | Gwilym Gwent  |
| Ganwyd | 28 Tachwedd 1834 Tredegar |
| Bu farw | 3 Gorffennaf 1891 |
| Man preswyl | Tredegar, Blaenau Gwent, Plymouth, Pennsylvania |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | cyfansoddwr |
Cyfansoddwr o Gymro oedd Gwilym Gwent (ganwyd William Aubrey Williams) (28 Tachwedd 1834 - 3 Gorffennaf 1891). Ym 1872 hwyliodd gyda'i wraig i Bennsylvania. Ganed William Aubrey Williams yn Nhredegar lle canodd yng nghôr ei ewythr, pan oedd yn llanc. Roedd yn un o gyfansoddwyr mwyaf poblogaidd a thoreithiog Cymru yn ei gyfnod, gan gyfansoddi "rhan-ganeuon", anthemau ac unawdau.
Bywyd cynnar[golygu | golygu cod]
Fel y nodwyd, ganed William Aubrey Williams yn Nhredegar yn 1834 a dechreuodd weithio fel gofaint. Yn ddyn ifanc symudodd i Flaenau Gwent lle daeth yn arweinydd cerddorfa leol.
Ym 1865, enillodd Williams wobrau am ddau gyfansoddiad yn Eisteddfod Aberystwyth,[1] gan gynnwys gwobr am gyfansoddi deuawd i ferched, a gwobr o ddeg punt am ei gantata, "Y Mab Afradlon".
Gyda David Lewis (1828–1908), golygodd Williams Llwybrau Moliant, sef casgliad o donau at ddefnydd Bedyddwyr Cymru, cyfrol sy'n cynnwys nifer o donau a gyfansoddodd ei hun.
Pyllau glo a cherddoriaeth[golygu | golygu cod]
Ym 1872, ymfudodd Williams a'i wraig, Cecilia, o Gymru i Plymouth, Pennsylvania, lle cafodd Williams (fel llawer o fewnfudwyr Cymreig eraill) waith yn y pyllau glo glo. Tra'n gweithio fel gof yng Nglofa Nottingham, cyfansoddodd donau gan eu cofnodi mewn sialc ar ba bynnag arwyneb y gallai ddod o hyd iddo, gan gynnwys ochrau'r tramiau glo. Galwai rhai ef yn "Mozart y Mwyngloddiau."[2] Er ei fod yn America, parhaodd i gyflwyno cyfansoddiadau ac ennill gwobrau mewn eisteddfodau yng Nghymru. Ymhlith ei gyfansoddiadau mwyaf adnabyddus yn cynnwys "Yr Haf), "Y Gwanwyn", a'r "Clychau", pob un yn ganeuon wedi'u hysgrifennu ar gyfer corau.[3]
Arweiniodd Williams y band pres cyntaf yn Wilkes-Barre, Pennsylvania. Golygodd hefyd gasgliad o emynau Cymraeg gyda Thomas Jenkins.[4]
Marwolaeth a'i waith[golygu | golygu cod]
Bu farw Williams yn 1891 yn 56 oed, a denodd ei angladd fwy na 5,000 o alarwyr. Bedair blynedd yn ddiweddarach, cododd ei edmygwyr ddigon o arian i adeiladu cofeb er anrhydedd iddo, a ddadorchuddiwyd ym Mynwent Hollenback yn Wilkes-Barre, gyda cherddoriaeth ar gyfer y seremoni a ddarparwyd gan Clara Novello Davies a Chôr Merched Brenhinol Cymru, a oedd ar y pryd yn teithio America.[5]
Ym 1934, daeth 500 o Gymry America at ei gilydd yn Wilkes-Barre, gan gynnwys ei dair merch, i nodi canmlwyddiant geni Gwilym Gwent. Siaradodd y Barnwr Arthur H. James ar yr achlysur:
" Lledaenodd Gwilym Gwent lawenydd a cherddoriaeth ymhlith calonnau ei bobl. Ni chasglodd na chyfoeth na grym, ond derbyniodd ei wobr trwy ddehongli mewn cerddoriaeth y prydferthwch a welodd o'i gwmpas. Gadawodd felyster y mae hanner canrif yn parhau heb unrhyw chwerwdod."[6]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Robert David Griffith, "William Aubrey Williams" Dictionary of Welsh Biography (National Library of Wales 2009).
- ↑ "'Gwilym Gwent' Extols 'Mozart of the Mines'" Wilkes-Barre Record (January 28, 1949): 26. via Newspapers.com
- ↑ "The Late William Aubrey Williams (Gwilym Gwent), Plymouth, Pa." The Cambrian 15(12)(December 1895): 353-357.
- ↑ "William Aubrey Williams" in Robert Evans and Maggie Humphreys, eds., Dictionary of Composers for the Church in Great Britain and Ireland (Bloomsbury Publishing 1997): 362. ISBN 9781441137968
- ↑ "The Late William Aubrey Williams (Gwilym Gwent), Plymouth, Pa." The Cambrian 15(12)(December 1895): 353-357.
- ↑ "Throng Honors Gwilym Gwent" Wilkes-Barre Record (July 30, 1934): 13. via Newspapers.com
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Gwilym Gwent ar Find a Grave