Chwarel Alexandra
| Math | chwarel lechi  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.0831°N 4.2161°W |
| Cod OS | SH516562 |
 | |
Chwarel lechi ar lethrau Moel Tryfan, rhwng Rhosgadfan a'r Fron yng Ngwynedd oedd Chwarel Alexandra neu Alexandria neu Chwarel Cors y Bryniau. Saif ychydig i'r gogledd-ddwyrain o Chwarel Moel Tryfan.
Dechreuwyd cloddio am lechi ar Foel Tryfan tua 1790-1800 gan Mesach Roberts, a gelwid y chwarel yn Gloddfa Mesach. Agorwyd chwarel Alexandra yn y 1860au, a thyfodd i gyflogi dros 200 o weithwyr a chynhyrchu 6,000 o dunelli o lechi y flwyddyn. Yn 1889 cyflogid 230 o weithwyr. Caeodd y chwarel tua diwedd y 1930au, ond gan fod gweithfeydd Chwarel Moel Tryfan wedi torri trwodd i'r chwarel yma, roedd rhywfaint o graig yn cael ei weithio yma hyd y 1960au.
Roedd llechi gorffenedig y chwarel yma yn cael eu cludo ar hyd Tramffordd yr Alexandra, a deiladwyd yn 1876, i ben inclên Bryngwyn ac i lawr at reilffordd yr NWNGR, yn ddiweddarach Rheilffordd Eryri.
Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]
- Dewi Tomos, Llechi Lleu (Cyhoeddiadau Mei, 1980)
- Alun John Richards, A Gazetteer of the Welsh Slate Industry (Gwasg Carreg Gwalch, 1991)