Brenhines Noor o'r Iorddonen

Oddi ar Wicipedia
Brenhines Noor o'r Iorddonen
GanwydLisa Najeeb Halaby Edit this on Wikidata
23 Awst 1951 Edit this on Wikidata
Washington Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Iorddonen Iorddonen Baner UDA UDA
Alma mater
Galwedigaethysgrifennwr, hunangofiannydd, pensaer, brenhines gydweddog Edit this on Wikidata
Swyddbrenhines gydweddog Edit this on Wikidata
TadNajeeb Halaby Edit this on Wikidata
MamDoris Halaby Edit this on Wikidata
PriodHussein, brenin Iorddonen Edit this on Wikidata
PlantHamzah bin Al Hussein, Hashim Al Hussein, Iman bint Al Hussein, Raiyah bint Al Hussein Edit this on Wikidata
LlinachHashimiaid Edit this on Wikidata
Gwobr/auUrdd y Rhinweddau, Dyngarwr y Flwyddyn, Marchog Uwch-Groes Urdd Teilyngdod Gweriniaeth yr Eidal, Uwch-seren Datganiad o Wasanaeth i Weriniaeth Awstria, Urdd yr Eliffant, Bonesig Uwch Groes Urdd Sant Ioan Edit this on Wikidata

Noor Al-Hussein ( Arabeg: الملكة نور‎; ganed Lisa Najeeb Halaby ar 23 Awst 1951) [1] yw brenhines weddw Iorddonen, gwraig y diweddar Brenin Hussein. Hi oedd ei bedwerydd priod a'i Frenhines Gydweddog rhwng eu priodas ym 1978 a'i farwolaeth ef ym 1999.

Hi yw'r aelod hiraf ei gwasanaeth o Fwrdd Comisiynwyr y Comisiwn Rhyngwladol ar Bobl Sydd ar Goll. O 2011 ymlaen, mae wedi gwasanaethu fel llywydd mudiad Colegau Unedig y Byd ac fel eiriolwr dros yr ymgyrch gwrth amlhau arfau niwclear Global Zero. Yn 2015, derbyniodd y Frenhines Noor Wobr Woodrow Wilson Prifysgol Princeton am ei gwasanaeth cyhoeddus.[2]

Bywyd teuluol a bywyd cynnar[golygu | golygu cod]

Ganed y Frenhines Noor fel Lisa Najeeb Halaby yn Washington, DC Mae hi'n ferch i Najeeb Halaby (1915-2003) a Doris Carlquist (1918-2015). Roedd ei thad yn beilot arbrofol yn Llynges UDA, yn weithredwr cwmni hedfan, ac yn swyddog y llywodraeth. Gwasanaethodd fel Ysgrifennydd Cynorthwyol Amddiffyn yr Unol Daleithiau yng ngweinyddiaeth Truman, cyn cael ei benodi gan John F. Kennedy i arwain y Weinyddiaeth Hedfan Ffederal. Cafodd Najeeb Halaby yrfa sector preifat hefyd, gan wasanaethu fel Prif Weithredwr Air American World Airways o 1969 i 1972. Roedd ei mam, Doris, o dras o Swedaidd a bu farw ar 25 Rhagfyr 2015 yn 97.[3]

Addysg[golygu | golygu cod]

Mynychodd Halaby ysgolion yn Efrog Newydd a Chaliffornia cyn mynd i Ysgol y Gadeirlan Genedlaethol o'r pedwerydd i'r wythfed radd. Aeth i Ysgol y Chapin yn Ninas Efrog Newydd am ddwy flynedd,[4] ac yna aeth ymlaen i raddio o Concord Academy, ysgol uwchradd yn Concord, Massachusetts. Ymunodd â Phrifysgol Princeton a chafodd gradd BA mewn pensaernïaeth a chynllunio trefol ym 1973.[5] Yn Princeton, roedd hefyd yn aelod o dîm hoci iâ cyntaf yr ysgol.[6]

Gyrfa[golygu | golygu cod]

Ar ôl iddi raddio o Princeton, symudodd Halaby i Awstralia, lle bu'n gweithio i gwmni a oedd yn arbenigo mewn cynllunio trefi newydd gyda diddordeb cynyddol yn y Dwyrain Canol. Roedd gan y swydd apêl arbennig iddi oherwydd ei gwreiddiau yn Syria. Ar ôl blwyddyn, derbyniodd gynnig swydd gan Llewelyn Davies, cwmni pensaernïol a chynllunio Prydeinig. Cafodd y cwmni ei gyflogi i ddylunio canol dinas Tehran, Iran. Gorfododd ansefydlogrwydd gwleidyddol cynyddol i'r cwmni adleoli i'r DU. Teithiodd trwy'r byd Arabaidd a phenderfynodd wneud cais i ysgol newyddiaduraeth raddedig Prifysgol Columbia wrth ymgymryd â swydd ymchwil dros dro yn Amman ar gyfleuster hedfan. Yn y pen draw, gadawodd Arab Air a derbyniodd swydd gydag Alia Airlines i ddod yn Gyfarwyddwr Cynllunio Cyfleusterau a Dylunio. Daeth Halaby a'r brenin yn ffrindiau tra roedd yn dal i alaru marwolaeth ei wraig, Alia Al-Hussein. Esblygodd eu cyfeillgarwch a bu iddynt ddyweddïo ym 1978.[1]

Priodas a phlant[golygu | golygu cod]

Y Frenhines Noor yn Hamburg, yr Almaen, ym 1978
Y Frenhines Noor a'r Brenin Hussein gyda Richard von Weizsäcker, Llywydd Gorllewin yr Almaen, a'r Fonesig Gyntaf Marianne von Weizsäcker yn yr Iorddonen ym 1985

Priododd Halaby â'r Brenin Hussein ar 15 Mehefin 1978 yn Amman, gan ddod yn Frenhines yr Iorddonen.[7]

Cyn iddi briodi, derbyniodd grefydd Islamaidd Sunni ei gŵr ac ar y briodas, newidiodd ei henw o Lisa Halaby i'r enw brenhinol Noor Al-Hussein ("Goleuni Hussein"). Roedd y briodas yn seremoni Fwslimaidd draddodiadol. Cafodd ei thröedigaeth i Islam a'i phriodas â Brenin yr Iorddonen sylw helaeth yn y wasg Orllewinol. Roedd llawer yn tybio y byddai'n cael ei hystyried yn ddieithryn i'r wlad, gan ei bod yn Americanes o dras Ewropeaidd a magwyd yn bennaf yn Gristion. Fodd bynnag, oherwydd ei thaid o Syria, roedd y rhan fwyaf o'r boblogaeth o'r farn ei bod yn Arabiad yn dychwelyd adref yn hytrach nag estron. Yn fuan enillodd bŵer a dylanwad trwy ddefnyddio ei rôl fel gwraig y brenin ac am ddefnyddio ei haddysg mewn cynllunio trefol ar gyfer gwaith elusennol a gwelliant i economi'r wlad. Bu hefyd yn ymwneud â grymuso menywod ym mywyd economaidd Iorddonen.[8]

Cymerodd Noor reolaeth y cartref brenhinol a'r tri llysblentyn, y Dywysoges Haya bint Al Hussein, y Tywysog Ali bin Al Hussein ac Abir Muhaisen (plant y Frenhines Alia).[1] Cafodd Noor a Hussein bedwar o blant:

  • Y Tywysog Hamzah (ganwyd 29 Mawrth 1980 yn Amman), edling y goron rhwng 1999 a 2004, sydd â phum merch.
  • Y Tywysog Hashim (ganwyd 10 Mehefin 1981 yn Amman), sydd â thair merch ac un mab.
  • Y Dywysoges Iman (ganwyd 24 Ebrill 1983 yn Amman), sydd ag un mab
  • Y Dywysoges Raiyah (ganwyd 9 Chwefror 1986 yn Amman).

Meysydd gwaith[golygu | golygu cod]

Agenda domestig[golygu | golygu cod]

Sefydlodd y Frenhines Noor Sefydliad Y Brenin Hussein ym 1979. Mae'n cynnwys Sefydliad Noor Al Hussein ac wyth sefydliad datblygu arbenigol

  • Sefydliad y Jiwbilî,
  • y Ganolfan Gwybodaeth ac Ymchwil,
  • y Conservatoire Cerdd Cenedlaethol,
  • y Ganolfan Genedlaethol dros Ddiwylliant a Chelfyddydau
  • Sefydliad Datblygu't Teulu,
  • y Rhaglen Datblygu Cymunedol,
  • Cwmni Micro-Gredyd
  • y cwmni ariannu Islamaidd, Ethmar.

Hi yw Cadeirydd Anrhydeddus JOrchestra. Yn ogystal, lansiodd y Frenhines Noor fenter ieuenctid, y Gyngres Ieuenctid Arabaidd Rhyngwladol, ym 1980.[9]

Agenda rhyngwladol[golygu | golygu cod]

Mae gwaith rhyngwladol y Frenhines Noor yn canolbwyntio ar faterion amgylcheddol a'r cysylltiad â diogelwch dynol gyda phwyslais ar ddŵr ac iechyd y môr. Yng Nghynhadledd Ein Cefnfor 2017, cyflwynodd y frenhines y brif anerchiad ar y cysylltiad rhwng newid yn yr hinsawdd ac iechyd y cefnfor â diogelwch dynol.[10] Mae'r frenhines yn Noddwr yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur, Llywydd Cychwynnol ac Emeritws BirdLife International, Ymddiriedolwr Emeritws Cadwraeth Ryngwladol, ac yn Hynafiad y Cefnfor.[11] Bu hefyd yn gadeirydd Sefydliad Y Brenin Hussein Rhyngwladol, sydd, ers 2001, wedi dyfarnu Gwobr Arweinyddiaeth Y Brenin Hussein.

Gweddwdod[golygu | golygu cod]

Y Frenhines Noor yn 2011
Arfwisg y Frenhines Noor fel Bonesig Urdd Siarl IIi

Bu farw'r Brenin Hussein ar 7 Chwefror 1999 o ganser lymffatig. Ar ôl ei farwolaeth, daeth ei fab cyntaf, Abdullah II, yn frenin a daeth Hamzah yn edling y goron. Yn 2004, cafodd y Tywysog Hamzah ei ddileu yn annisgwyl o'i statws fel etifeddiaeth ddynodedig.[12][13][14] Ar 2 Gorffennaf 2009, enwodd Abdullah ei fab hynaf fel etifedd yr orsedd, gan ddod â dyfalu'r pum mlynedd flaenorol dros ei olynydd i ben.[13]

Mae Noor yn rhannu ei hamser rhwng yr Iorddonen, Washington, DC, a'r Deyrnas Unedig (yn Llundain ac yn ei chartref cefn gwlad, Buckhurst Park, ger Winkfield yn Berkshire ). Mae hi'n parhau i weithio ar ran nifer o sefydliadau rhyngwladol.[15] Mae'n siarad Arabeg, Saesneg a Ffrangeg. Mae'r frenhines hefyd yn mwynhau sgïo, sgïo dŵr, tenis, hwylio, marchogaeth, darllen, garddio a ffotograffiaeth.[16]

Llyfrau a ysgrifennwyd gan y Frenhines Noor[golygu | golygu cod]

  • Noor, Queen (2000). Hussein of Jordan. KHF Publishing.
  • Noor, Queen (2003). Leap of Faith: Memoirs of an Unexpected Life. New York, New York, USA: Miramax/Hyperion. ISBN 0-7868-6717-5.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 "Queen Noor of Jordan Biography". biography.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 June 2011. Cyrchwyd 20 January 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  2. ↑ "Queen Noor of Jordan receives Woodrow Wilson award at Princeton's 100th Alumni Day", NJ.com, 2015.
  3. ↑ Schudel, Matt (30 December 2015). "Doris C. Halaby, mother of Queen Noor of Jordan, dies at 97". The Washington Post (yn Saesneg). ISSN 0190-8286. Cyrchwyd 5 January 2016.
  4. ↑ "Portrait of a Princess to Be: Lisa Halaby's Friends Tell of Her Life Before Hussein". People.com. 5 June 1978. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-09-14. Cyrchwyd 25 May 2017.
  5. ↑ Lucia Raatma, Queen Noor: Brenhines yr Iorddonen a anwyd yn America, 2006.
  6. ↑ Princeton UniversityVerified account (21 February 2015). "Princeton University on Twitter: "Alumni Day trivia: @QueenNoor '73 was a member of Princeton's first women's team in which sport? Ice hockey."". Twitter. Cyrchwyd 25 May 2017.
  7. ↑ S.wren, Christopher. "Hussein Marries American And Proclaims Her Queen" (yn Saesneg). Cyrchwyd 2018-06-14.
  8. ↑ "Middle East | Battle of the wives". BBC News. 9 February 1999. Cyrchwyd 25 May 2017.
  9. ↑ "Queen Noor Al Hussein celebrates her birthday". Petra News. 22 August 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 March 2016. Cyrchwyd 24 August 2015. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  10. ↑ "2017 Our Ocean Keynote Address". European Commission. Cyrchwyd 2 August 2018.
  11. ↑ "Her Majesty Queen Noor". King Hussein Foundation. www.kinghusseinfoundation.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-04-11. Cyrchwyd 25 February 2018.
  12. ↑ "Jordan crown prince loses title". BBC News. 29 November 2004. Cyrchwyd 22 May 2010.
  13. ↑ 13.0 13.1 reuters.com: " "Jordan's king names son, 15, as crown prince", 3 Gorffennaf 2009
  14. ↑ "Analyzing King Abdullah's Change in the Line of Succession - The Washington Institute for Near East Policy". Washingtoninstitute.org. 29 November 2004. Cyrchwyd 25 May 2017.
  15. ↑ "Arab News". Arab News. Cyrchwyd 25 May 2017.
  16. ↑ "Her Majesty Queen Noor of Jordan". Kinghussein.gov.jo. Cyrchwyd 25 May 2017.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Teitlau brenhinol
Rhagflaenydd
Alia Al-Hussein 		Brenhines Gydweddog Iorddonen
15 Mehefin 1978 - 7 Chwefror 1999 		Olynydd
Rania Al-Abdullah
Swyddi academaidd
Rhagflaenydd
Y Tywysog Siarl, Tywysog Cymru 		Llywydd y Colegau Unedig
1995 – presennol 		Olynydd
Deiliad
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Brenhines_Noor_o%27r_Iorddonen&oldid=12023281"