Tramffordd Bryn Oer
| Math | rheilffordd cledrau cul, horse-drawn tram  |
|---|---|
| Agoriad swyddogol | 1815 |
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Cymru |
| Hyd | 13 cilometr |
Roedd Tramffordd Bryn Oer yn rheilffordd lled cul a weithiwyd gan geffylau a adeiladwyd yn Ne Cymru ym 1814.[1]
Hanes[golygu | golygu cod]
Adeiladwyd Camlas Aberhonddu a'r Fenni o dan Ddeddf Seneddol ym 1793. Caniataodd y Ddeddf i gwmni'r gamlas adeiladu rheilffyrdd bwydo hyd at 8 milltir (13 km) o hyd i draws gludo nwyddau i'r gamlas. Adeiladwyd Tramffordd Bryn Oer o dan y ddeddf hon ym 1814, gan agor ym 1815. Llwyfandir a weithiwyd gan droliau ceffyl ydoedd a wasanaethodd glofeydd Bryn Oer a'r chwareli calchfaen yn Nhrefil, gan ddisgyn 330 m neu 1,080 troedfedd ar hyd ei lwybr i'r gamlas yn Nhal-y-bont ar Wysg. Adeiladwyd estyniad i wasanaethu gwaith haearn Rhymni yng Nghwm Rhymni.[2]
Erbyn y 1830au roedd twf y rheilffyrdd lleol wedi dechrau cystadlu a'r dramffordd, yn enwedig gyda chyflwyniad locomotifau stêm a oedd yn rhy drwm i weithio ar y llwyfandir bregus. Erbyn 1860 roedd y rhan fwyaf o draffig y dramffordd yn cael ei hanfon ar reilffyrdd a chaeodd y dramffordd ym 1865.[3]
Y dramffordd heddiw[golygu | golygu cod]
Erbyn 2006 roedd llawer o lwybr y dramffordd wedi cael eu newid i'w ddefnyddio fel llwybr ceffylau cyhoeddus ar gyfer cerddwyr, marchogion a beicwyr mynydd, ac mae llawer o'r cerrig sylfaen i'w gweld o hyd mewn sawl man.[4]
Mae Fforwm Cadwraeth Tramffordd Bryn Oer wedi'i sefydlu i amddiffyn a gwarchod gweddillion y darn pwysig hwn o archeoleg ddiwydiannol Cymru. Mae'r Fforwm yn cynnwys Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog, y Comisiwn Coedwigaeth, Cyngor Tref Tredegar, cynghorau cymunedol Talybont a Llangynidr ynghyd â Chymdeithas Hanesyddol Llangynidr ac unigolion.
Oriel[golygu | golygu cod]
-
Un o'r tramiau ger llwybr y dramffordd -
Giât ar Dramffordd Bryn Oer -
Hen odynau calch yng Nglanfa Owrtyn -
Ffordd ger Chwareli Trefil -
Rhan o lwybr y tramffordd -
Rhan o lwybr y tramffordd -
Rhan o lwybr y tramffordd
-
Odynau calchfaen ar ddiwedd y llinell
.jpg)
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "BLAEN-DYFFRYN CRAWNON, BRYN OER TRAMROAD | Coflein". coflein.gov.uk. Cyrchwyd 2019-11-19.
- ↑ "Brinore Tramroad - Brecon Beacons National Park". brinore-tramroad.powys.org.uk. Cyrchwyd 2019-11-19.
- ↑ "Brinore Tramroad - origins and history". brinore-tramroad.powys.org.uk. Cyrchwyd 2019-11-19.
- ↑ "Brinore Tramroad Brecon Beacons - further information". brinore-tramroad.powys.org.uk. Cyrchwyd 2019-11-19.