Tonsur
Yr arfer o eillio corun y pen, neu dorri rhywfaint o'r gwallt, er nod gostyngeiddrwydd neu ymroddiad crefyddol yw tonsur[1] neu gorunfoeliad.[2] Fel arfer câi'r corun ei eillio mewn defod neu seremoni dderbyn, i nodi bod yr unigolyn yn dechrau ar gyfnod o ddatblygiad crefyddol neu'n cael ei dderbyn i urdd grefyddol.
Cristnogaeth
[golygu | golygu cod]Bôn y gair tonsur yw tōnsūra, Lladin am dorri neu gneifio. Cafodd ei arfer i dderbyn clerigwyr yn yr Eglwys Babyddol o'r Oesoedd Canol Cynnar hyd at ei ddiddymu gan y Pab Pawl VI yn 1973. Yn yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, defnyddir y tonsur yn rhan o ordeiniad y llëwr.
Tair ffurf ar y tonsur sydd i'w cael yn yr eglwysi Cristnogol: y tonsur Rhufeinig, neu donsur Sant Pedr; y tonsur Groegaidd, y tonsur Dwyreiniol, neu donsur Sant Pawl; a'r tonsur Celtaidd, neu donsur Sant Ioan. Mae'r tonsur Rhufeinig naill ai'n eillio'r pen i gyd neu eillio'r corun gan adael rhimyn o wallt i symboleiddio'r goron ddrain. Yn ôl arfer y tonsur Groegaidd, câi'r pen i gyd ei eillio, ond bellach mae eglwysi'r dwyrain yn aml yn torri'r gwallt yn fyr. Ystyr tonsur Celtaidd, a arferai gan yr Eglwys Geltaidd, yw eillio'r pen o glust i glust, er nad yw ei union siâp yn glir o ffynonellau'r cyfnod.[3] Enw dirmygus ar y tonsur Celtaidd yw tonsur Simon y dewin.
Bwdhaeth
[golygu | golygu cod]Mae'r Bwdhydd yn derbyn tonsur pan fyddai'n cael ei dderbyn yn samanera (nofydd) ac eto yn bhikkhu (mynach).
Hindŵaeth
[golygu | golygu cod]Byddai bachgen o Hindŵ yn derbyn ei donsur cyntaf yn 2 oed, weithiau gan adael tusw o wallt ar gorun y pen. Derbynai'r tonsur yn draddodiadol gan Hindwiaid cyffredin i nodi defodau newid byd, a chan y rhai sy'n cael eu derbyn i urddau'r asgetigion.
Jainiaeth
[golygu | golygu cod]Traddodiad gan fynachod Jainaidd yw i dynnu blew'r pen fesul un.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ tonsur. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 20 Awst 2018.
- ↑ corunfoeliad. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 20 Awst 2018.
- ↑ McCarthy, Daniel (2003). "On the Shape of the Insular Tonsure". Celtica 24: 140–167. http://www.celt.dias.ie/publications/celtica/c24/c24-140-167.pdf. Adalwyd 20 Awst 2018.