Sidydd

Llawysgrif gan Gutun Owain a wnaed rhwng 1488 a 1489 yn dangos "Dyn y Sidydd" a symbolau astrolegol a nodiadau'n egluro pwysigrwydd astroleg o'r safbwynt meddygol. Cedwir y lawysgrifen hon yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

Mae'r Sidydd (Saesneg: zodiac; (Groeg: ζῳδιακός, zōidiakos) yn gylch o 12 rhaniad 30° ar hyd yr ecliptig, sef y llwybr ymddangosiadol y mae'r haul yn ei ddilyn dros gyfnod o flwyddyn. Mae llwybr y lloer a'r planedau'n agos iawn i'r eliptig sy'n ymestyn 8-9° i'r gogledd neu'r de ac a fesurir mewn lledred seryddol.

Gelwir y rhaniadau hyn yn ddeuddeng "Arwydd". Mae arwyddion y Sidydd yn fwy hysbys mewn cyd-destun sêr-ddewiniol na seryddol, bellach.

Arwyddion y Sidydd[golygu | golygu cod y dudalen]

Rhennir y Sidydd yn ddeuddeg rhan (un i bob mis y flwyddyn), a rhoddir iddynt enw'r cytser agosaf. Mae'r tabl yma yn dangos arwyddion y Sidydd gyda'r dyddiadau pan ydyw'r haul yn mynd drwyddynt.

Cytser	Arwydd (Symbol)	Dyddiadau presenoldeb yr haul yn yr arwydd	Dyddiadau presenoldeb yr haul yn y cytser (yn 2000)
Yr Hwrdd		21 Mawrth - 20 Ebrill	20 Ebrill - 13 Mai
Y Tarw		21 Ebrill - 21 Mai	14 Mai - 19 Mehefin
Y Gefeilliaid		22 Mai - 21 Mehefin	20 Mehefin - 20 Gorffennaf
Y Cranc (y sidydd)		22 Mehefin - 22 Gorffennaf	21 Gorffennaf - 9 Awst
Y Llew		23 Gorffennaf - 22 Awst	10 Awst - 15 Medi
Y Forwyn		23 Awst - 22 Medi	16 Medi - 30 Hydref
Y Fantol		23 Medi - 22 Hydref	31 Hydref - 22 Tachwedd
Y Sarff		23 Hydref - 22 Tachwedd	23 Tachwedd - 29 Tachwedd
Ophiuchus	(nid yw’n arwydd y Sidydd)		30 Tachwedd - 17 Rhagfyr
Y Saethydd		23 Tachwedd - 21 Rhagfyr	18 Rhagfyr - 18 Ionawr
Yr Afr		22 Rhagfyr - 20 Ionawr	19 Ionawr - 15 Chwefror
Y Dyfrwr		21 Ionawr - 18 Chwefror	16 Chwefror - 11 Mawrth
Y Pysg		19 Chwefror - 20 Mawrth	12 Mawrth - 18 Ebrill

Llawysgrif Gutun Owain[golygu | golygu cod y dudalen]

Mae rhan gyntaf Llawysgrif Gutun Owain (gweler y ddelwedd uchod) yn cynnwys cymysgedd o destunau'n ymwneud ag astroleg a meddygaeth. Roedd y cyfuniad yma yn gyffredin mewn llawysgrifau ledled Ewrop erbyn y 15g ac roedd cysylltiad agos rhwng amser y flwyddyn, tymhorau'r lleuad a ffactorau astrolegol eraill ac iechyd a medygaeth gan y byddent yn effeithio ar "hiwmorau"'r corff. Roedd y gred bod y corff dynol yn cynnwys pedwar "hiwmor" yn bodoli ers cyfnod y Groegiaid. Byddai gwahanol ffactorau'n effeithio ar yr hiwmorau hyn yn achosi afiechyd.

Olwyn y Sidydd: Mosäig o synagog Beit Alpha yn Israel, yn cynrychioli arwyddion y Sidydd
Y llawysgrif gwyddonol hynaf yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru: planisffer gyda thestun Lladin o tua 1000 OC a luniwyd yn ardal Limoges, Ffrainc.
Wrcles
Y Sgorpiwn
Y Forwyn
Yr Efeilliaid
Y Llew
Y Tarw
Andromeda
Aries
Cassiopeia
Cysawdau hemissfer y De