Phoenix National and Literary Society
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | mudiad gwirfoddol  |
|---|---|
Cymdeithas a ffurfiwyd gan aelodau o fudiad Iwerddon Ifanc (Young Ireland) yn Nulyn, Iwerddon oedd y Phoenix National and Literary Society. Fe'i sefydlwyd ym 1856 gan Jeremiah O'Donovan Rossa "er mwyn rhyddhau Iwerddon trwy rym arfau".[1][2] Nod y gymdeithas oedd annog deallusion i ddod yn genedlaetholwyr ac i'r gwrthwyneb yn ogystal ag annog adfywiad yn y diwylliant Gwyddelig. Yn ddiweddarach unodd â'r Frawdoliaeth Wyddelig Weriniaethol (Irish Republican Brotherhood).[3]
Sefydlu[golygu | golygu cod]
Yn un o'i ysgrifau, mae O'Donovan yn disgrifio tarddiad enw'r gymdeithas; "Rwy'n cofio'r noson y cyfarfyddasom i roddi enw iddo. Cynygiodd rhai ei fod yn cael ei alw yn Emmet Monument Association, ereill a gynnygiodd enwau ereill. Cynygiais ei bod yn cael ei galw yn Phoenix National and Literary Society — y gair "Phoenix" yn arwyddocau fod yr achos Gwyddelig eto i godi o ludw ein cenedligrwydd merthyredig. Cariwyd fy adduned, a dyna sut mae'r gair Phoenix yn dod i hanes cenedlaethol Iwerddon."[1][4]
Cymdeithas gudd[golygu | golygu cod]
Roedd y Gymdeithas lenyddol yn ystryw ar gyfer cymdeithas gyfrinachol lai sidét oedd yn ymroddedig i ryddhad Iwerddon. Roedd yr enw yn arbennig o addas, a'r Ffenics yw'r "aderyn tân" chwedlonol sy'n cael ei aileni o'i ludw ei hun, a fyddai'n dod yn symbol parhaus o ymgais Iwerddon am ryddid. Roedd "Cymdeithas Lenyddol Genedlaethol Phoenix" yn rhagflaenydd i'r Frawdoliaeth Wyddelig Weriniaethol (IRB) lawer mwy a sefydlwyd yn Nulyn ddwy flynedd yn ddiweddarach, a byddai'n uno'n ddiweddarach. Aelodau o'r IRB yn y dyfodol (y gwnaeth O'Donovan Rosa helpu i'w canfod) fyddai'n arwain y Gwrthryfel y Pasg ym 1916. Byddai'r IRB hefyd yn mabwysiadu'r enw "Fenians" yn seiliedig ar feirdd rhyfelgar chwedlonol myth Gwyddelig -- y Fianna.[5]
Bu farw Jeremiah O'Donovan Rossa yn 1915. Ceir ei fedd ym Mynwent Glasnevin, Dulyn. Mae dyfyniad ar y bedd yn darllen, "... but the fools, the fools, the fools! They have left us Fenian dead and while Ireland holds these graves, Ireland unfree shall never be at peace."
Ailffurfio'r Gymdeithas[golygu | golygu cod]
Ailffurfiwyd y Gymdeithas, neu rhyw wedd arni, yn 2018 a hynny pan gynhaliwyd cyfarfod flynyddol gyntaf y Phoenix National and Literary Society yn nhafarn Annie May’s yn Skibbereen.
Fe'i cynullwyd gan Tom Keefe, cyfreithiwr Gwyddelig Americanaidd o Washington, a symudodd i Skibbereen am bedwar mis yn y cyfnod cyn y lansiad. Denodd y cyfarfod cychwynnol fwy nag 20 o recriwtiaid – pob un ohonynt â diddordeb brwd mewn hanes lleol a bywyd Jeremiah O’Donovan Rossa.[6]
Ffynhonellau[golygu | golygu cod]
- Casey, Christine (2005). Dublin: The City Within the Grand and Royal Canals and the Circular Road with the Phoenix Park. Yale University Press. ISBN 978-0-30010-923-8.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ 1.0 1.1 "Remembering the Past: Jeremiah O'Donovan Rossa". An Phoblacht. 4 August 2005. Cyrchwyd 22 July 2010.
- ↑ Tim Pat Coogan (2002). The IRA. Palgrave Macmillan. t. 13. ISBN 978-0-312-29416-8.
Phoenix National and Literary Society.
- ↑ John O'Leary, Recollections of Fenians and Fenianism, p. 84, Downey & Co., Ltd, London, 1896 (Vol. I & II).
- ↑ Timothy Daniel Sullivan (1905). Recollections of troubled times in Irish politics. Sealy, Bryers & Walker. t. 36.
I think that Society was started in 1856..
- ↑ "100 Years Ago, From the Ashes of Rossa Rise the Phoenix of 1916". Gwefan The Wild Geese. 1 Awst 2015.
- ↑ "New lease of life for Rossa's Phoenix club". The Southern Star. 3 Awst 2018.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- 100 Years Ago, From the Ashes of Rossa Rise the Phoenix of 1916 erthygl gan Neil F. Cogrove ar wefan The Wild Geese