Oisín

Ossian, gan François Pascal Simon Gérard

Breuddwyd Ossian, Jean Auguste Dominique Ingres, 1813

Cymeriad ym mytholeg Iwerddon yw Oisín, ffurf Gymraeg Osian. Mae'n ymddangos yng Nghylch Fionn fel mab Fionn mac Cumhaill a Sadb, merch Bodb Dearg. Cyflwynir ef fel bardd mwyaf Iwerddon a rhyfelwr yn y Fianna; yn draddodiadol ef yw awdur y rhan fwyaf o'r farddoniaeth yng Nghylch Fionn.

Yn y stori enwocaf amdano, mae Níamh Chinn Óir (Nia Ben Aur), merch Manannán mac Lir, duw y môr, yn ymddangos iddo ac yn dweud ei bod wedi syrthio mewn cariad ag ef. Aiff ag ef i wlad Tír na n-Óg, a genir mab iddynt o'r enw Oscar, a merch o'r enw Plor na mBan.

Wedi'r hyn sy'n ymddangos iddo ef yn dair blynedd, mae Oisín yn penderfynu dychwelyd i Iwerddon. Mewn gwirionedd mae 300 mlynedd wedi mynd heibio. Wrth roi benthyg ei cheffyl Embarr iddo, mae Níamh yn ei rybuddio i beddio a gadael i'w droed gyffwrdd y llawr. Fodd bynnag, mae Oisín yn syrthio i'r llawr wrth geisio helpu gweithwyr i godi carreg, ac mae'n troi yn hen ŵr ar ei union. Defnyddiwyd y stori fel sail i gerdd Gymraeg gan Thomas Gwynn Jones ac i'r opera roc Gymraeg Nia Ben Aur.

Seiliwyd Ossian, awdur honedig y farddoniaeth a gyhoeddwyd gan James Macpherson yn y 1760au, ar Oisín.