Helynt yr Ymddiorseddiad

Oddi ar Wicipedia
Helynt yr Ymddiorseddiad
Yr Offeryn Ymddiorseddu a arwyddwyd gan Edward VIII, brenin Lloegr, a'i frodyr.
Enghraifft o'r canlynolargyfwng gwleidyddol Edit this on Wikidata
Dyddiad1936 Edit this on Wikidata
Gwladwriaethyr Ymerodraeth Brydeinig Edit this on Wikidata

Argyfwng cyfansoddiadol yn yr Ymerodraeth Brydeinig yn Rhagfyr 1936 oedd Helynt yr Ymddiorseddiad a achoswyd gan fwriad Edward VIII, brenin y Deyrnas Unedig, i briodi â Wallis Simpson, Americanes a oedd yn cael ysgariad oddi wrth ei hail ŵr. Gwrthwynebwyd y briodas gan lywodraethau'r Deyrnas Unedig a Dominiynau'r Gymanwlad Brydeinig. Gwrthwynebwyd y briodas am resymau crefyddol, cyfreithiol, gwleidyddol, a moesol, yn enwedig am fod y teyrn Prydeinig yn bennaeth mewn enw ar Eglwys Loegr, a ni chaniatawyd i ysgaredigion ailbriodi mewn eglwys os oedd eu cyn-briod yn dal i fyw.

Cychwynnodd y cyfeillgarwch rhwng Edward, Tywysog Cymru, a Wallis Simpson ym 1930. Bu'r honno, a aned Bessie Wallis Warfield yn Pennsylvania, yn briod i Earl Winfield Spencer Jr., swyddog yn Llynges yr Unol Daleithiau, o 1916 hyd at eu hysgariad ym 1927, ac yna'n briod i Ernest Simpson, brocer llongau Llundeinig, ers 1928. Bu'r Simpsons yn cymdeithasu â'r Tywysog Edward, ac erbyn 1934 yr oedd efe wedi ymserchu â Wallis. Bu farw ei dad Siôr V ar 20 Ionawr 1936 ac etifeddodd Edward y goron. Pryd hwnnw, gofynnodd i Wallis Simpson ei briodi, a chedwid eu dyweddïad yn breifat.

Ceisiodd Edward ddwyn perswâd ar ei deulu i dderbyn Simpson, a daeth y Cabinet yn ymwybodol o'r berthynas. Yn ystod haf 1936 cyhoeddwyd newyddion y berthynas yn y wasg yn yr Unol Daleithiau ac Ewrop, gan gynnwys lluniau o'r ddau ar daith yn y Môr Canoldir, ond dewisiodd y papurau newydd ym Mhrydain anwybyddu'r stori oherwydd eu teyrngarwch i'r teulu brenhinol a phwysau oddi ar y llywodraeth. Fodd bynnag, cynyddodd sŵn y sibrydion yn y wlad, ac wedi i Simpson gael rhagddyfarniad i ysgariad ar 27 Hydref 1936, penderfynodd y Prif Weinidog Stanley Baldwin drafod y mater gydag Edward. Cofio'i ddyletswyddau ac ystyried yr effaith a gâi ail ysgariad Simpson ar farn y cyhoedd oedd cyngor Baldwin i'r brenin.[1] Er gwaethaf, bu Edward yn benderfynol o barhau â'i berthynas.

Wrth i'r berthynas ddod yn gyfrinach agored ym Mhrydain, gwrthwynebwyd priodas rhwng y brenin a Simpson gan Eglwys Loegr a chan y mwyafrif o wleidyddion ar draws y Gymanwlad. Yr unig wleidydd nodedig i gefnogi Edward oedd Winston Churchill, a oedd pryd hwnnw yn aelod o'r meinciau cefn yn Nhŷ'r Cyffredin. Ar 16 Tachwedd, cynigodd Edward briodas forganatig—hynny yw, heb ddyrchafu Simpson yn frenhines—ond gwrthodwyd hynny gan y Cabinet a llywodraethau'r Dominiynau, ac ar 2 Rhagfyr datganodd Baldwin i'r brenin nad oedd priodas yn bosib. Ar 3 Rhagfyr cyhoeddwyd yr helynt yn y wasg Brydeinig ac yn y Senedd, ac ar 4 Rhagfyr dechreuodd y papurau newydd sôn am bosibilrwydd ymddiorseddu. O'r diwedd, penderfynodd Edward ildio'r orsedd er mwyn priodi ei gariad, ac ar 10 Rhagfyr 1936 arwyddodd ei offeryn i ymddiorseddu, ym mhresenoldeb ei frodyr iau Albert, Henry, a George, gan wadu ei hawl efe a'i ddisgynyddion i goron y Deyrnas Unedig. Derbyniodd yr offeryn gydsyniad y Senedd ar 11 Rhagfyr, a'r noson honno anerchodd y cyn-frenin y bobl ar y radio: "I have found it impossible to carry the heavy burden of responsibility and to discharge my duties as King as I would wish to do without the help and support of the woman I love." Fe'i olynwyd gan ei frawd Albert—Siôr VI—a roddai'r teitl Dug Windsor i Edward ar 12 Rhagfyr.

Aeth Edward i'r cyfandir nes i ysgariad Simpson gael ei gyflawni. Ar 3 Mehefin 1937, priodasant yn Ffrainc. Buont yn briod am 35 mlynedd, hyd at farwolaeth Edward ym 1972.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Geraint Lewis Jones, Hanes Prydain 1914–1964 (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1988), t. 110.